Morgunblaðið - 10.09.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÍHÐ, SUNNUDAGUR 10. SEPT. 1067
17
Sííólarnir taka
til starfa
Skólarnir eru nú að taka til
starfa á ný að lokniwn sumar-
leyfuim. Þessi tími er jafnan
nokkurt tilhlökkunarefni fyrir
skölanemendur, gamlir vinir og
félagar hittast á ný og flestir
hef.ja nýbyrjað skólaár með
þeim fasta ásetningi að stunda
námið af samvizkusemi, þótt ef
til vill farist misjafnlega úr
Ihendi hjá sumum, þegar á skóia-
árið líður.
Á þessu hausti munu rúmlega
9000 börn stiunda mám í barna-
skólum Reykjavíkur og er aukn-
ingin frá fyrra ári líklega um
120 börn. Það er ekki mikil aukn
ing, miðað við það, sem áður
var. Á árunum 1951—1954 var
aukningin milli ára 400—500
börn. Þessi hægíi aukning dreg-
ur að sjálfsögðu úr álaginu á
skúlakerfið í Reykjaivík en hún
undirstrikar líha þá staðreynd,
að mikill fjöldi ungs fólks hef-
ur flutt frá Reykjavík í ná-
grannabyggðir á undanförnum
árum.
Talið er að um 5300 nemendur
verði í skólum gagnfræðastigs-
ins í Reykjavík í vetur og er
fjölgun frá fyrra ári um 150.
Árgangarnir á gagnfræðastiginu
eru einungis fjórir en árgang-
ar barnaskólastigsins eru sex.
Það er því ljóst, að fjölgunar-
bylgju fyrri ára gætir enn á
gagnfræðastiginu en einnig kem
ur fram í þessum tölum sú stað
reynd, að sívaxandi fjöldi þeirra
sem ljúka unglingaprófi halda
áfram námi.
Tímabil mikilla
framkvæmda
Hvað sem líður öllum deil-
um og dægurþrasi, verða allir
að viðurkenna, að á undanförn-
um árum hafa fraimkvæmdir
verið hérlendis geysimiklar og
framfarirnar á öllum sviðum
meiri en nokkru sinni áður.
Hvort sem menn líta á sjávar-
útveginn eða landbúnaðinn, iðn-
aðinn eða samgöngurnar
menntamálin eða viðskiptin, sjá
þeir að gífurlega miklu hefur
verið áorkað til framfara á ör-
fáum árum. Sjálfsagt hefur ým-
islegt farið verr en skyldi, og
auðvitað fer sitthvaö forgörð-
uim í umrótinu, sem unnt hefði
verið að spara eða hagnýta bet-
ur. Hjá því verður ekki komizt á
byltingartímum, eins og þeim,
sem að undanförnu hafa verið
í íslenzku atvinnulífi.
En þrátt fyrir það að sumt
hefði sjálfsagt betur mátt fara,
er hitt staðreynd, að á viðreisn-
artímabilinu hefur þjóðarauður
íslendinga aukizt um nær 50%
og eignir íslendinga í atvinnu-
tækjum aukizt um rúm 50%, ef
miðað er . við fast verðlag. Á
saima tíma hefur þjóðinni fjölg-
að um rúmlega 11% og hefur
því verðmætisaukning þjóðar-
eignarinnar verið fjórum til
fimm sinnum meiri en nemur
aukningu mannfjölda.
Tímabundnir
erfiðleikar
En nú er þetta framfaraskeið
á enda. Á síðast ári jukust þjóð
artekjur Íslendinga einungis um
2% á mann miðað við 6% árin
á undan, og í ár er gert ráð fyrir
því, samkv. síðustu áætlunum,
að þjóðartekjurnar muni jafnvel
minnka um nálægt 4%. Ástæð-
urnar fyrir þessum miklu breyt
ingum eru alkunnar; aflabrest-
ur, erfitt tíðarfar og síðast en
ekki sízt geigvænlegt verðfall á
helztu útflutningsafurðunum.
Skal það ekki rakið hér nánar,
heldur á hitt bent, að þegar
slíka óviðráðanlega erfiðleika
ber að höndum, verður þjóðin
að bera gæfu til að sníða sér
stakk eftir vexti.
konung. En tengsl hans við
Norðurlöndin og árásir herfor-
ingjastjórnarinnar á þau og eink
um þó Dani, þjóð Önnu Maríu
Grikklundsdrottningar, bendir
þó til þess, að herforingjastjórn
in óttist einmitt hin lýðræðis-
legu áhrif Norðurlanda.
Vissulega væri það ánægju-
legt, ef hin unga drottning og
uppruni hennar yrði til þess að
auka traust Grikkja á konungi
sinum og norræn áhrif nægðu
honum til að breyta á þann veg
á örlagastund, að hann gæti öðl
ast traust þjóðar sinnar og orð-
ið það sameiningartákn, sem
hún vissulega þarf á að halda,
er hún á ný brýzt fram til frels-
is undan valdaræningjunum.
íslenzk f járfest-
ing erlendis
Börnin þyrpast í skólana á ný
REYKJAVÍKURBRÉF
Á tímum minnkandi fram-
leiðslu og þar af leiðandi minnk
andi þjóðartekna er vissulega
ástæða til að hugia vel að sem
beztri nýtingu, skipulagningu og
fullvinnslu afurða. Á tímum
uppgripanna hlýtur alltaf sitt-
hvað að fara í súginn, eins og
áður var að vikið, en þegar
að þrengir verður hugsað bet-
ur og huigaö að öllu hinu smáa,
sem sannarlaga getur gert eitt
stórt.
Betri nýting sjávarafla, land-
búnaðarafurða, húsakosts og
véla, samgöngutækj a og hrá-
efna iðnaðar, í einu orði sagt,
betri nýting fjármunanna og
skynsamleg meðferð peninga get
ur vissulega vegið upp á móti
nokkurri tekjurýrnun.
Tímabil minnk-
anditekna
Þannig er vissulega engin
ástæða til að örvænta, þó að
tekjur þjóðarinnar rýrni nokkuð
um skeið, vonandi aðeins í stutt
an tíma. Þann tíma nota menn
til að líta í eigin barm, huga
að því, sem forgörðum hefur
hjá þeim farið á tímum upp-
gripanna, tileinka sér betri með
ferð verðmætanna, endurskipu-
leggja fyrirtæki sín og bæta
rekstur. Og þannig búum við
okkur undir miklu meiri ár-
angur en ella hefði orðið, þeg-
ar aftur batnar í ári.
Sumir halda því raunar fram,
og þá einkum kommúnistar og
sálufélagar þeirra í forustu
Framsóknarflokksins, að hin
mikla verðmætasköpun und-
anfarinna ára og hin al-
menna velmegun sé að gjör-
spilla íslenzku þjóðinni og gera
hana að peningadýrkendum.
Ek'ki getur Morgunblaðið fallizt
á það sjónarmið, en hitt er ljóst,
að hver og einn hefur gott af
því að hugleiða, hver gæfa það
er að búa á Íslandi velmegunar-
innar, og kannski þurfa menn
að standa frammi fyrir nokkr-
um örðugleikum til þess að gera
sér grein fyrir þessu. Ef
svo er, hefur forsjónin gríp-
ið fram fyrir hendurnar á okk-
ur, sem viljum sækja sem hrað
ast fram tiil stöðugt bættra lífs-
Laugardagur 9. sept.
kjara, og bent okkur á að ganga
ekki allt of hratt um gleðinn-
ar dyr.
• •
Oniiur gæfa meiri
En þótt það sé vissulega mikil
gæfa að búa við velmegun, þá
er hitt margfalt sinnum meira
virði að lifa í landi lýðfrelsis,
þar sem menn ekki þurfa að
óttast um líf og limi, hverjar
skoðanir, sem þeir hafa á mönn-
um og málefnum, hver sem lífs-
viðhorf þeirra eru. Þessarar
gæfu erum við fslendingar að-
njótandi. Og eins og lífskjör hér
eru einhver hin beztu — ef ekki
hin allrabeztu í víðri veröld —
á sama hátt erum við í hópi
mikils minnihluta mannkyns,
sem býr við lýðfrelsi.
Þótt undarlegt sé, hefur lýð-
ræðið, fullkomnasta stjórnar-
form, sem þekkzt hefur, ekki
verið í sókn í heiminum að und
anförnu, heldur fremur á und-
anihaldi, og þau þjóðlönd eru
sárafiá, þar sem lýðræði er svo
traust, að útilokað mætti telja,
að því yrði kollvarpað innan frá.
Þó eru í öllum löndum starf-
andi klikur, sem á mála eru
hjá erlendu valdi og leynt og
ljóst vinna að því að kollvarpa
lýðræði og svipta fólk frelsi, og
hér á landi hefur þetta hyski
hlotið ótrúlega mikinn stuðn-
ing fól'ks, sem blekkt hefur ver-
ið til fylgis við erindreka mesta
kúgunarvalds nútímans, heims-
kommúnismann.
En sem betur fer eru áhrif
þessara manna samt sem áður
lítil, ekki sjzt vegna fjarlægð-
ar okkar frá veldi kommúnis-
mans, og þess vegna ætti að
mega telja ísland í hópi þeirra
fáu ríkja, þar sem lýðræði verð
ur að teljast sæmilega öruggt og
ekki líkur til að unnendum of-
beldis gæti tekizt að hrifsa völd
in. Fyrir þessu er þó ekkert
öryggi, nema þjóðin sé vel á
verði, það sanna dæmin, og skal
hið nýjasta nefnt hér á eftir.
Hlátur og kvein-
stafir
Hið forna lýðræðisríki, Grikk-
land, býr nú við einræðisstjórn,
hefðu þó flestir talið ólíklegt, að
svo gæti farið á síðari hluta 20.
aldarinnar í rótgrónu lýðræðis-
ríki. Valdaræningjarnir þar
kenna sig að vísu ekki við
kommúnista, heldur þykjast
vera sérsfakir baráttumenn gegn
kommúnistum, rétt eins og
Hitler sálugi og hajis lið. En
fram að þessu hefur nú ekki tek
izt að skilja á milli kommún-
isma og fasisma, 1 framfcvæmd
að minnsta kosti, hvað sem líða
kann „teoríum", svo að minnsfcu
skiptir, hvort einkennislitur of-
beldismannanna er brúnn eða
rauður. Hitt er staðreynd, að í
Grikklandi tókst að svipta fólk
frelsi og koma á einræði.
En „valdhafarnir" eru þegar
teknir að kvarta og kveina. Fólk
ið hefur sem sagt, með lista-
mennina í broddi fylkingar, tek
ið upp á því að hæða þá og
spotta, nota vopn, sem illa verð-
ur hönd á fiest, en hárbeitit
hafa reynzt í Grikklandi, rétt
eins og í Rússlandi. Og nú síð-
ast var hlegið um öll Norður-
lönd, er herforingjastjórnin í
Grikklandi hótaði því að slíta
viðskiptatengsl við Norðurlönd-
in, ef þau hættu ekki að gagn-
rýna stjórnarvöldin í Grikk-
landi.
Norðurlandamenn selja ekki
sannfæringu sína, verzla ekki
með samvizku sína. En það virð
ist vera ofvaxið skilningi „snill-
inganna", sem við stjórnarvöl-
inn sitja í Grikklandi.
Annars er önnur hlið ánægju-
leg í sambandi við ásakanir
grískra stjórnarvalda á hendur
Norðurlandabúum og einkum þó
Dönum.
Bjargar dönsk
drottning?
Síðan bylting herforingjanna
í Grikklandi var gerð, hefur
nokkuð verið óljóst, hver væri
afstaða Konstantíns konungs.
Ýmsir hafa legið honum á hálsi
fyrir það að snúast ekki hat-
ramlega gegn byltingunni og
uppreisnarforingjunum. Aðrir
telja afstöðu hans skynsamlega
og nauðsynlega til þess að geta
síðar beitt áhrifum sínum og
reynt að koma á heilbrigðu
stjórnarfari á ný.
Áreiðanlega munu þó margir
andstæðingar herforingjastjórn-
arinnar tortryggja hinn unga
All mikið hefur að undan-
förnu að vonum verið rætt um
erlenda fjárfestingu hér á landi,
einkum í sambandi við álbræðsl
una. Hins vegar hefur miklu
minna farið fyrir umræðum um
íslenzka fjárfestingu erlendis,
en hún er þó ekki síður þess
virði að eftir henni sé munað.
Auðvitað er þar fyrst og fremst
um að ræða hinar stóru verk-
smiðjur Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna og Sambands ísl.
Samvinnufélaga í Bandaríkjun-
um, sem vinna úr íslenzkum
fiskafurðum fullunna fiskrétti,
sem seldir eru neytendum í Ame
ríku. En þar að auki má nefna
aðstöðu þá, sem flugfélög og
skipafélög hafa skapað sér á er-
lendri grund til þess að annast
þjónustustarfsemi.
fslenzki fiskiðnaðurihn í
Bandaríkjunum varð grundvöll-
urinn að því að tryggja mark- -
aði þar í landi og afla hagstæðs
verðs fyrir framleiðsluvörur
okkar. fslendingar gerðu þar hið
sama og allar aðrar þjóðir, sem
þekkingu hafa til að ráða málum
sínum sæmilega til lykta. Þeir
lögðu kapp á að nýta á sem hag
kvæmastan hátt framleiðslu-
vöru, sem þeir hafa mesta þekk
ingu á — sem er þeirra sérgrein
og þeir leituðu samstarfs við
bandaríska aðila í því efni og
reistu sjálfir sínar verksmiðjur
til þess að fullvinna vöru sína.
Þetta er síður en svo nokkurt
einsdæmi. f heimi nútímans
fara alþjóðaviðskipti stöðugt
vaxandi og sjálfsagt er talið að
heimila allmikla fjármagnsflutn
inga milli landa og nýta
þannig fjármagn og tæknikunn-
áttu sem bezt. Þess vegna þekk-
ist það naumast lengur, að nokk
ur þjóð banni flutning fjór-
magns inn fyrir sín landamæri,
þvert á móti sækiast þær flest-
ar eftir slíkum fjármagnsflutn-
ingi að ákveðnu marki og þar á
meðal kommúnistaríkin nú hin
síðari árin.
Smáríkin mörg hafa lagt meg-
inkapp á að fá erlent fjármagn
til framkvæmda og er nærtæk-
ast það kapp, sem Norðmenn
hafa á þetta lagt og sá árang-
ur, sem þeir hafa náð.
Við Íslendingar hljótum að
nota erlent fjármagn til fram-
kvæmda hér innanlands, að
ákveðnu marki. Heilbrigð og
eðlileg stefna hefur verið mörk-
uð í því efni, það er að segja
að leita eftir samstarfi við að-
ila, sem hafa yfir að ráða tækni
kunnáttu og fjármagni, en tak-
marka hins vegar erlenda fjár-
festimgu, þannig að hvenær sem
um stórverkefni væri að ræða,
yrði að semja sérstaklega, stjórn
völd að hafa hönd í bagga og
málið að koma til afgreiðslu Al-
þingis.
Á þennan hátt er fyrir það
girt, að óheppileg erlend fjár-
festing gæti átt sér stað, eða hún
orðið í svo ríkum mæli, að ein-
hver hætta gæti stafað, en sam-
hliða tryggt að innilokunar- og
afturhaldssjónarmið, sem heyra
til löngu liðinni tíð, fár ekki
að ríkja hér á landi og hindra
stórframkvæmdir, iðnvæðingu
og aukna tæknikunnáttu.