Morgunblaðið - 23.09.1967, Síða 3

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. SEPT. 1967
3
)
Tónlistarhátíö Norðurlanda
MIKIÐ er um dýrðir í músíklífi
höfuðborgarinnar um þessar
mundir: samnorræn tónlistarhá-
tíð með þátttöku allmargra er-
lendra gesta, tónleikum upp á
hvern dag og tilheyrandi veizlu-
höldum. Alls eru það fimm tón-
leikar, sem mönnum gefst kostur
á að hlýða, án þess að nokkurn-
tíma líði dagur á milli, og kynnt
eru verk nærri 30 höfunda, að
meðtöldum sex íslenzkum tón-
skáldum, .sem eiga verk á sérstök
um tónleikum actan aðaldagskrár
hátíðarinnar. Það er Sinfóníu-
hljómsveit íslands undir stjórn
Bohdans Wodiczkos og Musica
nova, sem hafa mestan vanda af
öllum þessum tónlistarflutningi,
en annars er það Kíkisútvarpið.
sem sér um framkvæmd hátfðar-
inna.r. Áður hafir verið rækilega
skýrt frá tilhögun og tilgangi há-
tíðarinnar hér í blaðinu og marg
ir þátttakenda kynntir með ýtar-
legum viðtölum, svo að hér verð-
ur að mestu látið nægja að víkja
að sumu því, sem fyrir eyru hef-
ur borið á tónleikunum.
Kammertónleikar í Háteigs-
kirkju á mánudag
Það ber til nýlundu, að tvennir
kammertónleikar hátíðarinnar
eru haldnir í Háteigskirkju. Eft-
irhljómur er þar með mesta móti,
a'ð minnsta kosti þegar náð er
ákveðnu styrkleikastigi, og er
hætt við að hann geti orðið dá-
lítið þreytandi. Hitt má lika vera
að þetta venjist: reykvískir tón-
leikagestir þekkja yfirleitt ekki
annað heima fyrir en hljómburð
arlausa sali. Fyrir strokkvartetta
og aðra slíka fíngerða tónlist
kemur þetta ekki að sök, og má
því segja að skrautkirkja þessi
sé ekki illa fallin til slíkra nota.
Og sæti eru þar þægilegri en í
flestum öðrum kirkjum, sem und
irritaður hefur kynnzt.
Þáð var Páll Pampichler Páls-
son, sem „opnaði“ hátíðina ef
litið er fram hjá frumsýningu
Þjóðleikhússins á Galdra-Lofti
með músík eftir Jón Leifs, en
undirritaður átti ekki kost á að
vera viðstaddur þá sýningu. —
„Hringspil" Páls P. Pálssonar,
sem hér var flutt, hefur áður
heyrzt á tónleikum hjá Musica
nova, ef hægt er þá að tala um að
slíkt verk heýrist tvisvar, því að
svo margar og mikilvægar á-
kvarðanir um heildarsvip verks-
ins eru af höfundi eftirlátnar
flytjendum hverju sinni, að eng-
ar líkur eru til að verkið hljómi
í dag neitt líkt því sem þa'ð gerði
í gær. Hvað sem segja má um
listgildi slíkra tilrauna, hafði
„Hringspil" — að minnsta kosti
í þetta skipti — þá höfuðkosti, að
það va* hressilegt í bragði og
hreint ekki lengra en svo, að það
gat ekki misboðið þolinmæði
nokkurs manns. En þetta er því
miður meira en sagt verður með
sanni um margt af hinni nýju
músík.
ÁKVEÐIB verður í haust, hvort
Leikfélag Reykjavíkur tekur
lóðinni, sem Reykjavíkurborg
afhenti því á 70 ára afmæli þess
í vetur, og staðsett er í nýja mið
bænum, eða hvort LR fær lóð í
gamla miðbænum við Tjörnina,
en það mál hefur hlotið byr und-
ir báða vængi, vegna forystu-
greinar hér í blaðinu, laugardag-
inn 16. september. Þar var bent
á það að saga Leikfélags Reykja-
víkur væri svo nátengd Tjörn-
inni og gamla miðbænum, að at-
hugandi væri, hvort ekki væri
unnt að staðsetja Borgarleikhús
þar.
Elegi fyrir lítinn hljóðfæra-
flokk eftir norska tónskáldfð Tor
Brevik (f. 1932) var næst á efnis-
skránni, ljóðrænt verk með róm-
antískum blæ, þrátt fyrir nokkuð
nýtízkulegan búning, og ekki ris-
mikið. Guðrún Tómasdóttir fór
þar með sópranhlutverk (án
texta).
Tvö kórverk um Davíðs-sálma
eftir danska tónskáldið Vagn
Holmboe (f. 1909) voru vafa-
lítið það sem hæst bar é þessum
tónleikum sökum öruggra taka
tónskáldsins á efninu og hnit-
miðaðs forms. — Jón Leifs kom á
óvart með Kyrie op. 5 fyrir bland
aðan kór méð organforleik. Þetta
nærri hálfrar aldar gamla verk
— að sögn höfundar — býr yfir
talsverðum áhrifamætti og sýnir
tækniaðferðir, sem sjaldgæfar
eru í síðari verkum höfundarins,
en mjög er það endasleppt. —
Tvær mótettur eftir norska tón-
skáldið Bjarne SlOgedal (f. 1927)
sýndu miklu fjölbreytilegri tök á
kórnum og voru litbrigðaríkar og
áheyrilegar. — Öll þessi kórverk
voru flutt af nýjum kammerkór
undir stjórn söngkonunnar Ruth
Little Magnússon. í kórnum eru
að vísu margir þekktir söngmenn
og konur, en þó verður að segja
að samstilling hans, tónhæfni og
öryggi kom á óvart, þar sem um
nýjan kór er að ræða, því að
varla mun nokkur íslenzkur kór
hafa „debuterað" með erfiðara
prógrammi.
Nokkra tilbreytingu gerði
„Gaffky’s“ — eina píanóverkið
á allri efnisskrá hátíðarinnar —
eftir danska tónskáldið Gunnar
Berg (f. 1909). Aðeins hluti af
verkinu var fluttur hér og sýnd-
ist þó nokkuð langt, þótt mörg
falleg og eftirtektarverð hljóm-
brigði væri þar að heyra.. Þorkell
Sigurbjörnsson lék á píanóið, en
hann stjórnaði einnig hljóðfæra-
flokkunum í sumum hinna verk-
anna. — Síðast á efnisskránni
var svo oktett fyrir blásturshljóð-
færi eftir finnska tónskáldið Ein-
ojuhani Rautavaara (f. 1928), lit
ríkt verk og „músíkantískt“ í
þrem fremur stuttum þáttum.
Þátttakendur í þessum tónleik-
um voru fleiri en svo, að hér
verði taldir, en þeir skilu’ðu allir
hlutverkum sínum með prýði, að
því er bezt varð heyrt, og má
fullyrða, að svipur tónleikanna
að því leyti, hafi ekki verið lak-
ari en gerist á samskonar tónleik
um annars staðar. Húsfyllir var
í kirkjunni þetta kvöld.
Hljómsveitartónleikar
á þriðjudag
Þrjú verk voru á efnisskrá Sin
fóníuhljómsveitarinnar í sam-
komuhúsi Háskólans á þriðjudags
kvöld, og er ekki nokkur vafi á,
að þar mun að flestra dómi hafa
borið hæzt píanókonsertinn nr. 4
eftir danska tónskáldið Hermann
D. Koppel (f. 1908). Þetta er
Þetta kom fram á blaðamanna
fundi með Sveini Einarssyni,
leikhússtjóra í gær. Sagði hann,
að þegar ákvörðun um þetta mál
yrði teki.n, yrði ákveðið hvort
einhverjum einstökum arkitekt
yrði faiið að teikna leikhúsið, eða
höfð samikeppni um teikningar.
Báðar þessar ákvarðanir ættu að
liggja fyrir í ha.ust.
Sveinn sagði, að ætlunin væri
að reisa hús, sem tæki í sæti 400
til 500 manns, og hefði þá kosti
gamla hússins, Iðnó, að hið nána
samband milli leikara og áhorf-
enda héldist.
Menn á vegum LR hafa að und
kröftugt og hressilegt verk, með
töluverðri rýtmískri spennu á
köflum en ljóðræjrum milliþátt-
um og stefjum, sem enginn getur
verið í vandræðum með að
þekkja, þegar þau ber fyrir eyru
— að nokkru leyti hefðbundið
verk, en í útfærslunni þó að
ýmsu leyti ferskara en sumt, sem
nytízkulegra á að vera. Það er
heldur ekki vafamál, að beztu
kostir verksins nutu sín til fulls
í höndum höfundarins, sem sjálf-
ur lék á einleikshljóðfærið, og
milli hans og hljómsveitarstjór-
ans, Bohdaos Wodiczkos, sýrdist
hin bezta samvinna.
Fyrst á efnisskránní var Seren-
ade fyrir strengjasveit eftir
norska tónskáldið Björn Fon-
gaard, heldur langdregið verk og
einhli'ða þrátt fyrir vandað
handbragð. Síðar mun höfundur-
inn nafa samið nýstárlegri verk,
og eitt þeirra átti að flytja á
þessum tónleikum, en það mun
haifa oirðið að vilkja „af tæknileg-
um ástæðum“.
Allt annan svip bar síðasta
verkið á efnisskránni, sinfónía
nr. 2 í þrem báttum eftir finnska
tónskáldið Osmo Lindeman (f.
1929). Þar hvíldi aðalstarfið á
fjórum mönnum, sem þjörmuðu
allt hvað af tók að öllum þeim
margvíslegu sláttarhljó'ðfærum,
sem Tónlistarskólinn hefur ný-
lega eignazt og lánaði hljóm-
ENDURMINNINGAR Svetlönu,
dóttur Jóseps Stalíns, koma út í
íslenzkri þýðingu í næsta mán-
uði hjá Bókaútgáfunni Fífill, en
eigandi hennar og forstjóri er
Guðgeir Ólafsson.
Skömmu eftir að bók W.
Svetlana Stalin
anförun ferðazt erlendis og
kynnt sér nýjungar í leikhúss-
byggingum. Hafa þeir skoðað
leikhús og aflað sér upplýsinga
um þau, sem hefur ekki verið
kostur að heimsækja. Einnig
sátu fulltrúar LR þing leikhús-
sérfræðinga, er haldið var í sam-
bandi við EXPO í Montreal og
sagði Sveinn, að það þing hefði
verið LR-mönnum lærdómsríkt.
Hins vegax væri það alls ekki
stefna LR að eftirlíkja neitt er-
lent leikhús, heldur samieina
kosti margra í eitt.
Aðaláhugamálið nú sem stend-
ur, sagði Sveinn, er að málið,
sem orðið er mjög brýnt, komizt
sem fyrst í höfn.
sveitinni við þetta tækifæri, og
nokkrum í viðbót, sem hljóm-
sveitin a sjálf. Varð betta mikill
gnýr en ekki forvitnilegur að
sama skapi, því að meðferð hljóð
færanna var að mestu hversdags-
leg og ekki hugmyndarík. Nokkr
ir blásarar fengu að leggja orð í
belg öðru hverju, en næstum
fjörutíu strengjaleikarar urðu að
láta sér nægja að kitla úr hljóð-
færum sínum lítilsver'ðan bak-
sviðsklið, sem eins vel hefði mátt
hafa á segulbandi, að því er sýnd
ist. 1 stuttu máli: höfundinum
virtist ekki liggja mikið á hjarta,
en hann sagði það hátt.
Jón Þórarinsson.
HÉR birtist mynd af Jóni Viðari
Sigurðssyni, Hásteinsvegi 53,
Vestmannaeyjum. Jón Viðgr,
sem var átta ára, lézt af slysför-
um 6. september sl., eins og skýrt
var frá í Morgunblaðinu, en
ekki tókst að fá mynd af honum
fyrr en nú.
Manchester um morðið á Kenn-
edy hafði valdið miklu kapp-
hlaupi meðal bókaútgefenda um
allan heim og sprengt áður þekkt
ar greiðsilur fyrir höfundalaun,
kom í dagsljósið annað handrit,
sem olli enn harðari baráttu á
hinum alþjóðlega bókamarkaði,
en það var minningalbók Svet-
lönu Alliluyeva, en handritið
mun hafa verið nálega hið eina,
sem hún hafði með sér á flótta
sínuim frá Sovétríkjunum. Fyrr-
verandi ambassador Bandaríkj-
anna í Moskvu, sem fékk fyrstur
manna að lesa handrit bókarinn-
ar, hefur sagt, að bókin sé fram
úr skarandi vel skrifuð o.g þnátt
fyrir það, að hún sé ópólitísk,
þá sé hún þýðingarmikið fram-
lag og heimild, sem varpi ljósi
yfir suma leyndustiu þættina í
einveldisstjórn Stalíns.
Bókin hefst með frásögn af
hinu hamingjusama hjónabandi
Svetlönu og Indverjans Brijesh
Singh, en síðan segir frá tíman-
uffl aftur til dauða föður hennar
og þar inn í er fléttað frásögn-
um af æsku hennar og uppeldi,
þar á meðal hvernig henni vaxð
við, þegar henni varð ljóst að
móðir hennar hafði framið sjálfs
morð.
Bótkin kemur fyrst út hjá
Harper and Row í New York, en
síðan samtímis hjá fjölda útgef-
endum um heim allan. í Englandi
kemur hún út hjá Hutchinsson í
samvinnu við Penguin Books,
en Observer hefur tryggt sér
birtingarrétt á þeim þáttum bók
arinnar,^ sem seldir verða til
blaða. í Bandaríkjunum hefur
blaðarétturinn verið seldur
Life Magazine og New York
Times, sem munu skipta honum
á milli sín. f Þýzkalandi var
hörð barátta eins og annar
staðar um útgáfuréttinn, en hlut-
skarpast var tiltölulega nýtt
útgáfufyrirtæki, Fritz Molden,
sem raunar er austurískt, en það
greiddi óhemju háa upphæð fyr-
ir réttinn. Það er rétt að geta
þess, að blöð, sem keypt hafa
birtingarrétt í framhaldsformi,
fá ekki að birta nema ákveðna
þætti bókarinnar vikulega og að-
eins hluta bókarinnar.
STAKSTEIIAR
Efling
atvinnuveganna
Framsóknarblaðið virðist telja,
að viðtal, sem útvarpið átti við
Eystein Jónsson hafi orðið lands-
mönnum einhver opinberun. Það
hafi leitt í ljós, að ríkisstjórnin
vilji aðeins „bráðabirgðakák" en
Framsóknarflokkurinn „vandaða
athugun á rekstrargrundvelli at-
vinnuveganna". Hver er sæll í
sinni trú. Menn minnast þess
enn, þegar Framsóknarflokkur-
inn hafði stjórnarforustu á hendi
á hörmungartímum vinstri stjóm
arinnar og boðuð var „úttekt á
þjóðarbúinu" sem aldrei sá dags-
ins ljós. Það er slík „útteki“ sem
Eysteinn boðar nú, en hver trúir
á slíkt orðaglamur eftir fyrri
frammistöðu Eysteins? Verk rík-
isstjórnarinnar tala hins vegar
sínu máli. Óhætt er að fullyrða
að þess eru engin dæmi í allri
íslandssögunni, að slík bylting
hafi orðið í atvinnumálum lands-
manna sem í tíð núverandi ríkis-
stjórnar enda hefur rikisstjórnin
lagt á það sérstaka áherzlu að
efla þá atvinnuvegi sem fyrir
eru og stuðla að því að nýjar
atvinnugreinar komizt á fót.
Þessi staðreynd kemur skýrlega
fram í sjávarútvegi og fiskiðn-
aði. Hvenær áður hefur orðið
jafnmikil nýsköpun fiskiskipa-
flotans sem í tíð núverandi ríkis-
stjórnar? Uppbygging síldariðn-
aðarins talar sínu máli. M. a.
fyrir tilstuðlan ríkisstjómarinn-
ar hefur verið komið á veru-
legri hagræðingu í frystiiðnaðin-
um, sem er mun meiri en menn
almennt gera sér grein fyrir og
nú stendur yfir ítarleg athugun
á rekstri frystihúsanna.
Iðnaðurinn
Af eðlilegum ástæðum hættir
mönnum til að einblína á þá erf-
iðleika, sem vissar greinar iðn-
aðarins hafa átt við að stríða. En
tímarnir breytast og það er al-
gengt í öðrum löndum, að vissar
iðngreinar hverfi en aðrar komi
í staðinn. Þróun og framfarir
hljóta alltaf að hafa einhverjar
breytingar í för með sér. Og
hver efast um það gífurlega átak,
sem gert hefur verið í uppbygg-
ingu nýrra iðngreina hér á landi
og stálskipasmíðin er eitt
gleggsta dæmi um. Auk þess hef-
ur grundvöllur verið lagður að
stórfelldrí iðnvæðingu landsins,
sem mun hafa meiri og jákvæð-
ari áhrif á efnahagsafkomu þjóð-
arinnar en nokkurn órar fyrir í
dag. Ríkisstjórnin hefur beitt sét
fyrir stórfelldum endurbótum á
lánamálum allra höfuðatvinnu-
greina okkar, sjávarútvegs, iðn-
aðar og landbúnaðar. Þar tala
tölurnar sínu máli. Og uppbygg-
ingin í landbúnaðinum hefur
verið slík í tíð núverandi rik-
isstjórnar að þess eru engin sam
bærileg dæmi alla þá tíð sem
Framsóknarflokkurinn ráðskaðist
með landbúnaðarmálin bændum
til tjóns. f ljósi þessa starfs, sem
ríkisstjórnin hefur unnið í þágu
atvinnuveganna og með hliðsjón
af efnum hér áður fyrr er beinlín
is kátlegt að lesa skrif Framsókn
arblaðsins um það að ríkisstjórn
in reyni að „þrengja kost at-
vinnuveganna".
Eríiðleikar utan frá
Uppbygging atvinnuveganna
hefur verið gífurleg í tíð núver-
andi ríkisstjórnar en hins vegar
ræður ríkisstjórnin auðvitað ekki
heimsmarkaðsverði á afurðum
okkar eða því hvort afli bregzt
eða ekki. Og það er kjami þess
vandamáls sem atvinnuvegirnir
eiga við að stríða um þessar
mundir. Hins vegar hefur ríkis-
stjórnin beitt sér fyrir margvís-
legum ráðstöfunum til þess að
létta undir með atvinnuvegunum,
meðan á þessum erfiðleikum
stendur.
Borgarleikhús í nýja
eöa gamla bœnum?
Ákvörðun um staðsetningu þess tekin í
haust, svo og um það hver teikna skuli
Endurminningar
Svetlönu á íslenzku
Fifill gefur bókina út