Morgunblaðið - 23.09.1967, Page 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. SEPT. 1967
„Yfirlýsing tékkneskra rithöfunda
til almennings í heiminum"
Felur í sér fjöldaáskorun tékkneskra menntamanna
um aðstoð frá Vesturlöndum
SVO virðist sem stórárekstra
sé að vænta milli tékkneskra
menntamanna og leiðtoga
kommúnistaflokksins þar í
landi. 183 rithöfundar, 69
myndlistarmenn og mynd-
höggvarar, 21 úr hópi kvik-
mynda- og sjónvarpsmanna
og 56 vísindamenn og aðrir
menntamenn í Tékkóslóakíu
hafa látið frá sér fara mjög
eindregna áskorun, þar sem
skírskotað er til almennings-
álitsins í heiminum, um að
styðja þá í baráttu þeirra
fyrir tjáningarfrelsi.
•í áskoruninni, sem nefnist
„Yfirlýsing tékkneskra rit-
höfunda til almennings í
heiminum“ og smyglað var
út úr Tékkóslóvakíu fyrir
skömmu, er tekið svo afdrátt
arlaust til orða og þar kem-
ur fram slík gagnrýni á leið-
toga kommúnistaflokks lands
ins, að mikla athygli hefur
vakið. Leiðtogum flokksins
er þarna meðal annars borið
á brýn að hafa látið fram-
kvæma „galdraofsóknir með
dæmigerðum fasistískum
blæ“ og að hafa beitt „ógn-
araðgerðum af hálfu ríkis-
valdsins“ gegn rithöfundum.
Það vekur og einnig mikla
athygli, að þeir, sem undir
yfirlýsinguna skrifa, taka
- það fram, að þeir séu flestir
kommúnistar og marxistar
og bendir það til þess, að
mikið djúp hafi myndazt
milli flokksins annars vegar
og menntamannastéttarinnar
í landinu hins vegar.
í yfirlýsingu sinni skora
hinir tékknesku mennta-
menn einkum á vinstri sinn-
aða menntamenn á Vestur-
löndum að ljá sér stuðning,
á þá, „sem enn hafi alið
hættulegar tálvonir um lýð-
ræði og frelsi í hinum sósdal-
istísku ríkjum, sem mótmæl-
ið bandarískum manndráp-
um í Víetnam, fasisma á
Spáni, herræði í Grikk-
landi, kynþáttamismun í
Bandaríkjunum og hafið til-
hneigingu til þess að líta
fram hjá því, sem gerist þar,
sem þér bindið vonir yðar
við.“
Yfirlýsingin fer hér á eftir
í heild:
„Tékknesikir iritihöf.uindar, með
limin Sambaniáis tékknesikra rit-
höfunda og þátttakendur í VI.
þinigi tékiknieskra riithöfunda,
sem fór fram í Prag 27.-29. júní
1967 ásamt undirrituðum tékk-
neskum listamönnum, vísinda-
mönnum og menntamönnum
súna sér til almennings og rit-
'höfunda aEs hins frjálsa lýð-
•ræðislega hieims með brýnni
ásikorun um 'hjiáilp til bjargar
andlegu frelsi og grundvalla'r-
réttindum sérhvers sjálfstæðs
lisitamianns, sem hótað er óignar-
aðgerðum af hálfu rikisvalds-
ins.
Á meðan þin,g vort stóð yfir
og strax á eftin komst á ástand,
sem vér getum ekki og megum
ekki láta ligigjia í þagnangildi
nema vér vi'ljum gerast sek um
svik við oss sjálf. Á þinginu
kröfð'umst vér ótakmiarkaðis mál
frelsi* í hugsun og í sköpu.n,
sem ekki væri heft af neinu né
neinum, en þetta álítum vér
augljóis réttindi sérhvers lista-
m.anns í lýðræðislegu og rriann-
úðlegu níki.
Vér báðum um, að pólitíisk
ritsikioðun yrði felld niðu.r, flutt-
um áskoranir gegn Gyðingaand-
úð og kyniþáttaihatri í hinni op-
inberu stjórnmálastefmii lands
vors í samskiptum þes® við
ísrael, gegn ofisóknunum gegn
sovézika riithöfundinum Solzihen-
ytsyn, gegn því, að mannlegri
virðingu verði misboðið nokk-
uns staðar og af nokkrum, gegn
stakiinigsiins í voru eigin föður-
landi, að stöðugt veröi haldið
áfram í lýðræðis- og mannúðar-
átt í opinberu liflfi og mienningair-
málum Tékkóslóvalkíu: Þvú að
þetta eru þau vandamál, sem
liggja þungt á herðum vorum
og valda kvíða á mieðal vor.
Alliir þein, sem héldu uppi
þessum kiröfum, sem hafa verið
S'amkvæmt vorri skoðun hinir
harðsióttu fjársjóðir menningair-
þjóða frá því á dögum frömsku
og bandairísku byltingarina, voru
þegar í stað bonnir sökum á
hrottalegan hátt, sam ekki á
sér for.dæmi, af fúlitrúum ríkiis-
valdsin.s og þá einikum hins réð-
■andi flokks fyrir starfisemi gegn
ríkinu og fjandsamleig mark-
mið.
FuEtrúar flokksins hafa á
samvizkulausan hátt hafit af-
sikipti af kosningu ráðis vons og
fyrirskipað beinlínis að strikaðir
yrðu úit í fyrstu 12 en síðan 4
nöfn kj.arkmestu fél'aga vorra
á framboðisliistanum. J>eir hót-
uðu að þagga niður í þeim og
hinir síðiarnefndu vonu síðan
settir undir lögregluiaftirliit og
komið í veg fyrir útgáfu verka
þeirra. Þieir hafa sætt ofsóknum,
og eiga á hættu að missa liílfs-
viðuriværi sitt og að verða svipt-
ir per,sónufr.elsi. Galdraofisóknir
með dæmigerðum fasi'stískum
blæ hiafa verið hafnar gegn gjör
vallri rithöfundas'tétt Tékkósló-
vafcíu og ályktanir eru lasnar
fyrir verkamainnaistéttinnd, sem
nota á gegn andlegum leiðtogum
henna.r sjálfrar.
Þein, sem eru í hópi vorum,
eru að miklu leyti marxistar og
kommúniistar og ytfirgnæfianidi
meirihluti vor er ekiki samiþykk-
ur ‘hinni kaipitat’istisk'U efnahags-
og þjó'ðtfélagS'Sikipan og eru ein-
dregnir situðningsmienn sósíalim-
ans. En vér erum fylgjanidi
sönnum sósáalismia, „heimsiveldi
frelsisins“ eins og Mairx lýsti
yfir en ekki ógnarstjórn. Þeiss
vegna mótmælum vér og hvetj-
um til þess að vera á varð-
bengi.
Það er skoðun vor, einis oig
Emersons, að einungis siá, siem
er s'jálfstæður í sikoðun., geti
kallað sig mannlega' venu, eins og
Sartne, að rithöfundnurinn beri
á'byr.gð á þnóun samtíma sínis.
Vér álítum eins og mesti gagn-
rýnandi á meðal vor, F. Salda,
•að ekkierit þjióðfélag . og emgin
stétt geti fceypt hjartað í sönnu
skáMi og að skiáM byrji fyrst
að vera til, þar sem andistyggi-
legur ftokkstfélagi hættir.
Það er sannfænirug vor einis og
hans, að hið pólitíska verketfni
ritihöfumdar' felist í andsitöðu
hans við einihliðia pólitísfca
kynningu, að honum beri að
verja mannleg viðhorf g-agnvart
atvinnuistjórnmálamönnum og
alhlið'leika raannlegs anda gegn
ftokkseiniræði, að hann verji
föðurland sitt fyrir flokknum og
mannúðina fyrin þjóðarriemib-
imgi.
Vér erum nú minntir með
rudidal'egum hætti á hin sígildu
orð Karel Capeks, að sértaver
Hafnarfjörður
Afgreiðslumaður óskast um næstu mánaðamót.
NÝJA BÍLASTÖÐIN H.F.
Laus staða
Sendiráð Bandaríkjanna vill ráða góðan ensku-
mann, sem er kunnugur íslenzku stjórnmála- og
atvinnulífi. Há laun og góð starfsskilyrði. Um-
sækjendur tali við Mr. Sampas í síma 24083.
Til sölu
önnur hæð í nýlegu húsi við tvær fullgerðar breið-
götur í Austurborginni. Grunnflötur 270 fer-
metrar sinnum 3.10 undir loft. Laus með 6 mánaða
fyrirvara. Sérlega góður verzlunarstaður. Tilboð
sendist afgr. Mbl. fyrir 28. sept. merkt: „45“.
Bílskúr - 3ja herb. íbúð
Upphitaður bílskúr við Laugarásveg til leigu
frá 1. október. Á sama stað er til leigu 3ja
herb. íbúð með sérinngangi, frá 1. des. Tilboð
merkt: „46“ sendist Mbl. fyrir þriðjudag.
Rithöfundurinn Ladislav Mnacko var sviptur hinum
tékkneska ríkisborgararétti sinum fyrir að gagnrýna rík-
isstjórn lands síns fyrir stefnu henuar gagnvart ísirael í deil-
um þess við Arabaríkin.
Stalinistinn Antonin Novotny
er enn við völd í Tékkósló-
vakíu.
ógnarstjórn' smýst fyrst af öllu
gegn frjálslhuga mienn'tamön,nium
og að hún beitir ógniarvaldi sín/u
til þesis að hatfa áhrif á síkoðanir
fólkis.
Fyrir meira en 30 árum lýsti
dr. Edward Benes því yfir, að
friiðurinin væri ódeil'anlegur.
Vér kunnum nú að hafia vissan
rétt á því að minna veröMin.a
á það, að frelsi og m-enning enu
einnig óaðigriein'anileg. Verið svo
vinsamleg að .svaira ekki stutt-
araleiga, að sénhver mótmæli séu
tilgangslauis, sökuim þess að
hjiálpa þeim, sem lifia í ólýð-
frjáls'U ríki, sé aðeins siðfierðiis-
legur stuðninig'ur og því til
einskis. Því að vér spyrjuim,
hver beið hænri hlut, hver var
það, sem sigraði — Voltaire eða
Lúðvík XVI; Viotor Hugo eða
Napoleon III; Emile Zola eða
franisfca herforingjaráðið; Thom-
as Mann eða Hitler; Meierchold
eða Stailín?
Það sem vér< óskum eftir nú
er ekki aðstoð stórvelda, heldur
sikýr samstaða og stórhugur.
Mótmælið. Nú er um neyðar-
'hjálp að ræða,. Krefjist réttar til
máltfrelsis og til þess að gaign-
rýna og að endir verði bundinn
á perisónulegar ofsóknir. Og fyr-
ir allan mun, geriið þetta eink-
um þér vinstri sinnaðir mennita-
menn á Vesturlönduim, sam enn
alið hættU'l'egar táivoni'r um
lýðræði og frelsi í hinum sósíal-
istisku ríkjum, sem mótmælið
'bandiarískum mannidrápuim í
Víetnam, fasisma á Spáni, her-
ræði í Grikklandi, kynþáttamis-
munun í Bandaní'kjunum og
hafið tilhneiging'U til þess að
líta. fram hjá því, sem gerist þar,
sem þér bindið vonir yðaT við.
Vér beinum áskorun vor,ri til
Arithur Milllens og John Stein-
becks; vér óskum efitir hijálp
Jean Pa,ul Santnes og Jacques
Préverts; vér teljum nauðsyn-
legt að ná S'ambandi við Bert-
rand Russel og John Osiborne;
vér áköllum H’einrich Böll og
Gúntlher Grasis, Peter Weiss og
Alberto Moraivia; vér enum að
reyna að ná sambandi við hina
scivézku vini obkar, sem hafia
sannað virðinigu s'ína fyiriir. fnels-
inu: Ilya Ehreniburig (nú látiinn,
aithugasemd Mbl.), ALexander
Solzenytsin, Jevgienij Jewtu-
senko, Atoxander Voznecenzki;
vér l'eitums't etftir að hafa saim-
band við allla rithöfunda alls
hinis frjálsa heiims.
Verjið lýðræðið. Verjið frels-
ið. Leyifið ekki að sjálifstæði
mannssiálarinnar biði lægri hluit
fynir ógnarstjórninini. Og venið
minnug þess, að tjlánimganf.relsið
er ékki aðieins yðar eigin sið-
ferðileg kirafia og það að glata
því á meðal yðair sjálfira eða
ahnarra jiaifngildir því að brenni
merkja sjálfa yður með merki
ánauðarinnar.
Jdhn Fitzgerald Kennedy var
áfcveðinin í „að greiða hvaða
verð, taka á sig hvaða byirði,
þola hvaða þriaut, styðlja hvaða
vin og snúaist gegn hvaða óvini,
til þess að tnyiggja ldlf og sigur
frelsisins.“ Þesisa miklu trúar-
játnin.gu viljum vér riita mieð
logastöfum reiðinnar á skjöld
hinniair ósjöfnu banáttiu vorrar og
undir merki hennar sendia
áskorun vora til sálar. og sam-
vizku gjörvalls hieilmsins.“
i