Morgunblaðið - 30.09.1967, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. SEPT. 1967
15
Bændur kjosa 1 Dieu Ga þorpinu.
Kosningarnar í S-Vietnam:
í lýðræöisátt
Hann fór síSan in-n í kjörkilef-
a-n n, tók þann seðil, sem bar
nöfn þei-r-ra, er (hann ætlaði að
kjós-ai, sUa-kk -bonum niður í umn-
slaigið og lét það í atkvæða-
kassann. Hann átti að ríf-a- hina
seðla-nia. 1Ó í suindur og ka®ta
þeim í sérs'talkan fcaissa.
Þetta -tólk langan tím-a. Á
kjöirstað í Saigon a'tihugiaði
Thieu hversu langan tím-a- það
tæki Ih-ann að kjósa-. Það tók
vair að því spurðu-r hvort hainn
heifði sagt imönnuim sínum
hvern ætti að fcjósa-. „Nei“,
sva-raði Ihann, „hveirnig gæti ég
það?“ Hann hafði sjálfur kosið
Huong -borigaina. í uthv-erf-uim ós
faólmaborgairinnar í Can Tho
varð bóndii-nn Ly Van Tam þess
va-r, að fcoisniimgairn-ar voru ailllt-
of heið-airl'egar fyri-r hans
smekk. „Konam mín er vedk og
getur ekki komið“, sagði hann,
„og þessvegma kom ég með
nafnskírteinið hennar og fjöl-
skyLduljósmyndir -til að -sanna
að ég sé maðuirinn hennar, en
samt vildu þeir ekki 1-eyf a mér
að kjósa fyrir hana“. Þetta
kostaði Thi-eu eitt atkvæði,
sagði hann, ,,því Thiieu og Ky
faafa sýnt, að þetr geta unn-ið,
e'kiki aðeins talað“.
Búiddamunku-rinn Thick Hanh
a-ðar, að úrslit þei-rra mundu
liggja á s-krifborði bandarfaka-
send-ifa'er-rianis, Ellsworth Bunk-
ers, dag-inn fyrir kjördag. í út-
vairpi, dr-eifirituim og munnlega
vöruðu s-kæruli-ð-arnir bæn-dur
við að gan-ga- að kjörborðin-u
að við'lögðu lífláti. Þessu fytgdiu
þeir fast eftir með því að
myrða í kosini-ngavikunni 190
borg-ara, særa 436 og ræna 237.
Hin-i-r tíu borga'r-aleg'U fram-
bjóðendur vissiu, að þeir höfðu-
litla m-öguLeiika á að sigra
Theu, forseta, og Ky, for-
sætisráðherra, og næstum f-rá
því kosningaibaráttan hófst
34.8% atkvæða.
Kosminigaúrslitin vöiktu í
ýmsuim g-reinu-m undrun sér-
fræð'inga. Sú var skioðun þeir-ra,
a-ð m-est fylgi borgarailegra
friambjóðenda -h-efðu Tra-n Va-n
Huong, fyrrv. bongars-tjóri í
Saigon, 64 ára sikýrleiksmaður,
ag Phen Khac Suu, 62 ára,
fyrrv. forsefci landsins og nú-
veiranidi þingimaður. En það var
friðarsinninn og eldlhugin-n Tr-u-
ong Dinh Dau, se-m sigriaði þá
báða- m-eð 17% a-tkvæða gegn
13% fy.rir Suu og 12% fyriir
Huong.
Áþreifanlegasta dæmið um
Mikilvægt spor
* *
— Ovænt kjörsókn — Ovænt úrslit
tveimur; báðir töpuðu. Dzu va.r
á fi-mm; alli-r töpuðu. Siig-urlist-
arnir sex styðja- hugmyndiina-
um að S-Víetnam sé lýðræði á
byrjun-arstigi: Tv-eir þei-rra
m.unu líklega sityð-ja stjórn
Thi-eus, tveir eru í stjórnara-nd-
s-töðu og tveir eru- hluitliausir.
Kosningarnar sjél'f-ar fónu
fóru fram á þenn-an hátt; Sér-
hiver kjósandi fékk gult sk-rán-
ingarspjald á kjörstað og horn
þess var rifið af til að bann
-gæti ekki kosið afit-ur. Þá tó-k
ha-nn upp umsla-g og ell-efiu at-
k'væðais-éðla m-eð myndurn af
forsota- og va-raifloirsietaefnum.
Fórnarlamb Ví-et Cong við kjörstað í Tuy Hoa.
VESTRÆNT lýðræSi var
öldum saman í deiglunni.
Það væri örðugt verkefni,
að kenna vandmeðfarin
fræði lýðræðisins ólíkum
menningarþjóðum, jafnvel
undir beztu kringumstæð-
um. Að reyna að koma á
lýðræði í Víetnam á því
herrans ári 1967 gæti sýnzt
skjótráðin ákvörðun og
skeytingarleysi á versta
stað á versta tíma. Samt
sem áður kunngerði S-Víet-
nam stjórnarskrá í ár, er
samin var af stjórnlaga-
þintgi, sem kosið var í al-
mcnnum kosningum. Kjós-
endur í rúmlega 4.000 bæj-
um og þorpum gengu að
kjörborðinu til að kjósa
embættismenn héraða
sinna. Og fyrir tveimur vik-
um kaus S-Víetnam þjóðin
forseta, Nguyen Van Thieu,
varaforseta, Nguyen Cao
Ky, og 60 öldungadeildar-
þingmenn í frjálsum kosn-
ingum, sem rugluðu í rím-
inu svarna óvini þjóðarinn-
ar og vinsamlega gagnrýn-
endur hennar. I Bandaríkj-
unum og í Víetnam voru
þessar kosningar í orði og
á borði háðar í eldlínunni.
Víet C-ong hr-eyfimgin vi-ssi
það vel, aö góð kjörsókn m-uinidi
gera- ia.ð -eng,u þá kröf-u henna-r,
að vera ta'lin fulltrúi s-víet-
nömsku þjóða-rinniair. Þessvegn-a
tfondæmdi hrieyfingim koiS'ning-
airn-ar fyrirf-raim á þeim for-
sienidu-m, -að þær vær.u fals eitt.
Víet Oong siagði, að kosninig-
aimar yr-ðu svo rækiil-ega f-als-
sögðu þeir, að únsliitin yrðiu
fölsiuð. Tuig-ur bandairískra öld-
u nig ad ei'ld a-rþ i nigman n a með
Robert Kennedy og Jiaeob Jav-
its í fa-rairhroddi bergmáLuðu
staðhæfinga-r þeirra u-m að
-kosningarnar væru „skrípa-
‘leikur“. Ti-1 þess að þagga nið-
ur í þeim kallaði Johnson for-
seti saman 22 mikils mietna
bandaríska borgara og isendi þá
ti'l Víetniam að fylgjast m-eð
kosningtunum.
Á g-runidvelli athuigiama sinma
s-ögðu þess'ir 22, að kosning-
air.niar hefðiu -g-engið óvenj-uleg-a
v-el fyrir sig. Það voru hinis-
vega-r kosningaiú-rsli-tin sjálf,
sem létu í té saninifærandi
vitnishurð u,m heiða-rl-eik kosn-
inga-n-nia.
Val hinna hugrökku
Á kjördiegi flykktu-st 4.7
miLlj. S-Víetniaimar til 8.000
kjörstaða. Þetta- -er 83% af kjós
endu-m á skriá. Þrátt fyrir það,
að engim tilra.uin hafði verið
gerð til að sfcrá þá, s-em búa- á
yfirráð'aavæðuim Víet Oong, þá
var heildartala kjósenda 60%
þeirr-a-, sem náð hafia- kosninga-
aldri í S-Víetnam. í forseta-
kosningunium í Ba'ndaríkjun-
um árið 1964 var talam 63%.
Hvað siem öðru líð'ur var þetta-
áhrifamikill stuðndngu-r við.
níkj-aindi stjórn, Þótt mairgir
kjósenda gengu að kjönborðin-u
vegna þess að stjór-nin hvatti
þá til þess, þá þurifti hugrekki
-til að kjósa- í fjiairlægum þorp-
uim og vi-rða þannig að vettuigi
ógnami'r Víet Conig.
Þetta var einnig augljós
vitn.Lsburður gegn staðlhæfinig-
lum um falsanir, því S-Víetmam
a-r vita al-lt of vel, að í t-v-eim-
ur undangegngnum „forseta-
kosn-ingum“ va-nn Ngo Dinh
Diem mieð 98% a-t-kivæðia. Nú
var Thieu kosánm íors'eti m-eð
heiðarleika kosninga-n-nia voru
kos-ningarniar til Öldungadeiild-
a-rþing-sin-s; _ þar eig.ai sæti 60
þingmenm. Hinum 480 frarn-
bjóðen-dum v-air iskipt niður á 10
manna fra-mboðslista og varð
kjósia-nidi-nm ,að velja siex lii&ta, af
48. Þetta fllólkna kerfi va-r sam-
Thieu og fjölskylda hans á heimili sínu í Saigon.
Dao s-agði, að mumkarnir í ós-
hólmiapagóðummi hans hefðu
rætt 'Uim framibjóð-en.durn,a áð-u-r
en, þeiir genigiu til ikosnimga, „og
við urðum sammála- að kjósa
alli-r sama m-anninn“. Mumfcur-
inn gaif í skyn, -að þessi maðu-r
væri Huong, en hanin viður-
kenndi, að það mumdi efcki
kioma honum á óvart þótt ©in-
hv-erjir munfca-n-na hefðu stoipt
u.m s-ko-ðun í kj-örklefanium.
„Þegar miaður genguir inn í
þenn.an litla svarta klefa“,
sagði hanin, „þá verðiur maður
þes,s skyndilega va-r, að kosm-
ingarna.r eru -frjiálsar, að hér
er -um skoðanafreLsd að ræða.
Þá stanzar m-aðu-r og fer að
hugs-a“.
í hi-nni forniu keisaralegu
borg Hué lót hinn falersfcái
Búddlhamunku-r Thiöh Tri Qu-
ang þau boð út ganga, að m-enn
skyldu kjós-a Suu. Ár-anguriinin
varð -sá, að Suiu vamn ekki ein-
ungis Hué hieildur og Dana-ng
og Thua Thien hér-uðin. Huong
vatnn á í Saiigon, þar sem hann
ei-tt sinn var- boirigarstjóri. Frið-
arsimninn Dzu v-anm f-imm hér-
u-ð, þar s-em starfsemi Viet
Cong hefu-r löngum verið m-ikil.
Hann keppti við Thieu uim 26
héruð þar sam Víet Con.g á ítöfc
frá fornu fari. Óhj ák væmi 1-ega
Framh. á bls. 18
ið aif Ky fors-ætiisráðfaerra- sl.
vor, >en hanrn áleit, að þ-að
mun-di t-ryggja- sér Löglega-n
meir-ihluta á þingi, þegiar han-n
vona-ði, að h-a-nn yrði forseta-
ef-ni. En kjósend-ur voru faonum
ek-ki hiliðholli-r. Ky var sjálfur
á elle-fu f-raimiboðisilisitu-m og alli-r
þeirra töpuðu n-ema einn.
Thieu var á t-veim-uir listu-m og
báðdr itöpuðu. Huiong var á
þr-jiár mínútuir. Huong fr-aim-
bjóðia-ndi v-ar næsituim búin-n að
eyðiieggja- sitt eigið aitkvæði,
en starfs-miaður kjör-staða-ri-ns
benti honium tímain'lega é, að
h-a-nn yrði að lát-a- a'tkvæðissieðiil
sin-n í uim-slaig áður en hann
legði s-eðilinm í kjörikassa-nn.
Hi-n stílfærðu itákn á kjör-
sieðlunum vöktu athiygli m'argra
kj'ós-en-da. f Dieu Ga-, 16 km
niorður af Sadgon-, -kauis kona
ein 'hríisgrjón-a-S'tilLkinn á kjör-
seðli Ha Thuc Ky, sökurn þess
eins og hún sa-gði: „Mér þykj-a
hrísgrj-ón svo igóð“. Gömuil
kona kauis dúfuitákn-ið á sieðli
Dzu vegn-a þess, aö húm hélt, -að
þa-ð ætti að -merfcj-a kj-úfcling.
Dz-u niotaði dúflutáfcn-ið til að
sýna, að ha-nn væri fylgjiaind-i
friði, en aðeins hámien-nitaðir
Ví-eitna'mia-r harfa s-kilið það;
dúfa sem f.riðartákm er óþefckt
meða-1 þjóða-rinnar.
Efasemdirnar þagna
Al-Lstaðair voru á flerli árvök-
ulir efiasem-dairimiemin, í leit að
-einhverju, s-em gæfli til kynna
falsanir. í þorpinu Thai Hiep
Thaníh á landamærum Kam-b-
odíu horfði blaðam-aðiur grum-
semdaraugu-m á, er Le Van
Thanlh 1-iðsforingi -g.ekk með
flokk he-rmanna sinna á kjör-
stað í skólalhúsi þorpsins. Ha-n-n