Morgunblaðið - 04.11.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. NOV. I3<TT
UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR
Náttúnihuiiifarir
og önnur stórslys
Eftir Jóhann
Jakobsson
forstöðumann
Almannavarna
LÖG um almannavarnir í hin-
um ýmsu lönduim taka að jafn
aði til tveggja meginþátta. Ann
ars vegar sá þátturinn, sem tek
ur til vígbúnaðar gegn hsettum
af völduun hernaðarátaka og
hins vegar viðbúnaðar gegn
hörmunguim, sem stafa af nátt
úruihamförum eða stórslysuim.
þætti, verður ljóst, að engum
þeirra má raunveruiega sleppa,
þó hernaðarátök væru ekki
sfcoðuð, sem alvarlegasta ógn-
unin.
Jafnvel skýli eða byrgi, sem
byggð hefðu verið eða valin,
væru að jafnaði traustustu og
öruggustu hlutar viðbomandi
bygginga ef til þyrfti að taka.
Skipulag brottflutnings væri
nauðsyn. Söfnun birgða og
björgunargagna óhjákvæmileg
og hverskonar þjál'fun björgun-
arliðs og skipulagning starfa
þess lífsnauðsyn. Með öðrum
orðum: Almannavarnakerfi
byggt á þeim trveimur megin
forsendum að bjarga lífi borg-
Á kortiS eru merkt þau svæði, þar sem TÍtaS er, aS komiS hafi i árunum
W24—1957 jarSskjáiftar aS styrkleika 5 stig: eSa snarpari (skástrikaS), og
Sinnic þau svæSi, þar sem komiS hafa á sama tímablli jarSskjáiftar aS
styrkleika 7 stig eSa snarpari (krossstrikaS).
aðar, sem tiltækt er til notk-
unar án fyrirvara.
4. Það verður að vera full-
komið fjarskiptarkerfi og við*
búnaður til móttöku tilkynn-
inga hjá sem flestum.
5. Það verður að vera stjórn-
unarmiðstöð með æfðu starfs-
liði, sem sé fært að meta og
dreifa upplýsingum og gefa fyr
irmæli um skyndiaðgerðir.
Á Norðurlöndum eru tiltæk-
ar sveitir sérþjálfaðra manna
ef stærri slys ber að höndum.
Við gasstöðvarsprenginguna í
Kaupmannahöfn, í Valby,
haustið 1964 gegndu þessar
sveitir danskra almannavarna
sem staðsettar voru í Kaup-
mannahöfn mikilvægu hlpt-
verki. Samkvæmt yfirliti, sem
yfirstjórn dönsku almannavam
anna hefir birt, Orientering frá
Civilforsvarsstyrelsen nr. 6,
1964, haía hinar sérþjálfuðu
sveitir almannavarnanna á sex
ára tímabili (árin 1958—1963)
bjargað verðmætum sem nema
samtals rúmum 30 millj.
danskra króna. Það er augljóst
að viðbúnaður sem hér um ræð
ir getur haft ómetanlega þýð-
ingu ef vá steðjar að. Viðbún-
aðurinn verður þó ekki aðeins
metinn í beinum björguðum
verðmætum heldur skapar
þetta öryggi og öryggistilfinn-
ingu hliðstæða margháttuðum
félagslegum öryggisráðstöfunum
sem nútíma þjóðfélag þarfnast.
Frá jarðskjálftum í Alaska.
gerð jarðskjálftanefndar um
jarðskjálftahættu á íslandi.
„Tímarit Verkfræðingafélags
íslands nr. 6, 43. árg 1953'
Þó löggjöfin tilgreini að jafn-
aði þetta tvennt er engan veg
inn um tvo aðgreinda þætti að
ræða, þegar til framkvæmda
kemur. Aður (Um almanna-
varnir V) er í stórurn dráttum
gert grein fyrir höfuð þáttum
starfs almannavarna á Norður-
löndum. Viðbúnaður og skipu-
lagðar verndaraðgerðir, sem
þar er vikið að eru víðtækt
hugtak. Að því er varðar upp-
byggingu almannavarna tekur
þetta til þessara þátta meðal
annars: Skipulag brottflutnings
5. grein
af hættusvæðum, könnun hús-
rýmis, sem henti sem skýli eða
birgi, og umsjón með að ný
skýli og birgi séu reist. Söfnun
birgða, björgunar- og sjúkra-
gagna. Aðrir höfuðþættir starfs
ins voru: Skipulagning á starfi
björgunar- og hjálparsveita og
sem víðtækust þjálfun almenn-
ings á slífcu starfi. Ennfremur
uippbygging öflugra sérþjálf-
aðra sveita með fullum bún-
aði til björgunarstarfa við
margvíslegar aðstæður. Sveit-
imar eru búnar margs konar
filutningstækjum, sem gera
þeim fært að ná til tjónsvæða
með sem stytztum fyrirvara.
Ef litið er nánar' á þessa
aranna og eignuim í stríði eða
friði, krefst í höfuðdráttum
sama viðbúnaðar hver sem skað
valdurinn er.
Eitit nærtækasta dæmið um
mikilvægi skipulags, almanna-
varnakerfis er björgunarstarfið
í Alaska eftir jarðskjálftana
þar vorið 1964. Samkvæmt
skýrslu ríkisstjóra Alaska var
björgunarstarfsemi í Anohorage
komin í fullan gang aðeins um
10 mínútum eftir jarðskjálft-
ann, fyrir atbeina almanna-
varna staðarins. Ennfremur
segir svo í skýrslunni í laus-
legri þýðingu: „Ef skipulagðar
björgunarsveitir hefðu ekki ver
ið tiltækar á staðnum tel ég
að á fyrstu klukkustundunum
eftir jarðskjálftann hefði ríkt
mjög alvarlegt öngþveiti.
Hjálparstarf hefði þá byggt á
einstaklingum, sem ekki hefðu
haft næga þekkingu til að bera
á þeim mörgu þáttum, sem
nauðsynlegt er að tengja sam-
an til að björgunarstarf geti
gengið vel“.
Um þá reynslu sem fékkst
við björgunarstarfið í Alaska
eftir jarðskjálftana segir for-
stjóri Alimannavarna Alaska,
þetta um viðbúnað, sem óhjá-
kvæmilegt er að hafa til að
mæta slikum voða.
1. Það verður að vera til
skipulag um björgunarstörf,
slíkt að það, sé sveigjanlegt og
taki til margra þátta bæði á
friðar- og stríðstímum.
2. Það verða að vera til æfð-
ar björgunarsveitir, sem vita
hvert verk þeirra og ábyrgð er.
3. Það verða að vera til
birgðir björgunartækja og bún
Gefum við íslendingar þess-
uim máluim nægan gaum? Þessi
spurning hlýtur að vakna þeg-
ar haft er í huga að við búuim
í landi elds og ísa. Helztu jarð-
skjálftasvæði landsins liggja
að eða um þéttbýluistu svæð-
in, Reykjanessvæðið og Suður-
lands-undirlendið annars vegar
og Eyjafjörður hins vegar. Með
fylgjandi myndir, sem sýna
lög hafa valdið þyngri búsiyfjum
en flest annað á landi hér. Að
staða til flutninga var þá önn-
ur, en er á okkar tímum. En
Um eldgos og jarðhræringar i samt sem áður, þeir sem reynt
hefir margt verið ritað fyrr og j hafa áhrif langvarandi ísalaga
síðar. Jarðfræðingar geta gerst! gera sér þess fulfla grein að
um slíkt fjallað. j hættan er nálæg. Greinar Stein-
Eldgosahætta við borgina? j gríms Davíðssonar, „Er þjóðin
Tímaspursmál, segir Jón Jóns- viðbúin" Morgunblaðið 6. og
son, jarðfræðingur (Dagblaðið j marz 1965, gefa góða inn-
Vísir 24. febr. 1965.) í grein sýn í, hver þessi ahrif eru. Upp
lýsingar um ísalög við landið
er m.a. að finna í ritinu „Thou
sand years of struggle against
iee and fire“. eftir dr. Sigurð
Þórarinsson. Meðfylgjandi mynd
er tekin úr þessu riti.
Við íslendingar megum held-
ur ekki loka augunum fyrir
þeim hættum sem að hernaði
gætu stafað. Margt er ógert í
þessum málum miðað við ná-
gxanna ofckar á Norðurlöndum
og þó víðar væri leitað til sam
anburðar. Okkur sfcortir skipu-
lagningu, þjálfun og búnað. Lög
um almannavarnir eiga að
tryggja að úr þessu verði bætt.
Mikið skortir á um framkvæmd
laganna. Framkvæmd þeirra
byggist á nánu samstarfi við
bæjar- og sveitarfélög, sem
eiga að skipa almannavarna-
nefndir, sem annist veigamikinn
hluta almannavarna sveitarfé-
laga eða svæða.
íslenzkar björgunarsveitir
hafa löngum sýnt frábæran
dugnað og þrek í starfi bæði
á sjó og landi. Þessar sveitir
sfcortir þó margt. Uppbygging
almannavarnakerfisins þyrfti
að þróast þann veg að náið
samstarf skapaðist milli fyrir-
svarsmanna og hinna ýmsu fé-
lagssamtaka áhugamann. Það
er raunar höfuðnauðisyn að svo
verði. Við stærri voða myndi
pað skapa möguleika á sam-
Línur eru dregnar um þá staíi, þar sem sennilegast er, aS einn jarSskjálftl
á hverjum 100 árum nái þeim styrkleika, sem tolurnar gefa til kynna.
dr. Sigurðar Þórarinssonar,
„Um möguleika á því að segja
fyrir um næsta Kötlugos, Tíma
ritið Jökull, 9. árg. 1959, segir
svo meðal annars. „Það þýðir
efcki að loka augunum fyrir
þeirri staðreynd að land ofck-
ar er land náttúruhamfara, eld-
gosa, jarðskjálfta og fierlegra
vatnsflóða“.
Haíísinn er annars eðlis.
þetta, eru teknar úr greinar- Saga fyrri tíma sýnir þó að isa ræmdari aðgerðum en ella.
fTBo/e/

'•O'ÝO/

'»00/0,
Hafis við strendur fslands tímabilið 1688—1949. Dökkar línur gefa til kynna mikinn ís, grennri
ljósari línur minni ís. Brotnar línur merkja að upplýsingar séu að nokkru óljósar.
UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR UM ALMANNAVARNIR