Morgunblaðið - 29.12.1967, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. DES. 1967
1*T
Erlendur Jónsson
skriíar um
BÓKMENNTIR
HORFT ÚT UM GLUGGA
Oddur Björnsson: KVÖRNIN.
82 bls. Helgafell, 1967.
Aðalsöguhetjan í Kvörninni er
ungur, efnaðuir slæpingi úr Vest-
urbænu'tn.; stúdent, sem veit
efcki, h'vað Ihann á að verða. Fað-
ir hans er sálaður. Móðirin,
„sem á virðulegt garnalt stein-
hús í vesturbænum, fullt af
gömlum munum og dýrum mál-
verkum“, heldur heimili , fyrir
þau mæðginin. Hún er — að
henni sjálfri finnst — „alLtof
hraust, alltof ung“, og það er af
henni dálítill (þáttur í sögunni.
Hreyfiaflið, sem mijakar
unga manninum gegnum til-
breytingalausa daga og tómlegar
nætur, er „kvensemin . . . ásamt
því unaðslega kæruleysi, sem
henni fylgir".
Það er ekki víður sjónhringur,
sem blasir við í Kvörninni. Sag-
an er efcki „hreið“, heldur eins
og ljósmiyndirnar, sem höfundur
hefur klippt í sundur og sfceytt
saman og notar sem skreytingu
í ibók sinni: hálfur kvenmaður,
hún er bæði ung og gömul; hluti
af trjástofni ásamt greinum og
gráu laufi; partur a'f húsbaki
með þafcsfcífum og minnir því á
útlönd.
Kvörnin er efcfci Iheitsteypt
miynd, heldur samsafn af þátt-
um; eklki ólík teppi, sem er
skeytt saman úr afgöngum. Og
þó virðast þessir afgangur eiga
vel saman:
Við heyrum af d'álLtlu bernsku-
ævintýri unga mannsins. Hann
leggur leið sína á sveiitaböll.
Hann lendir í svallveizlu í 'borg-
inni, þar sem bans eigin fcven-
semi er hreint og beint ofboðið.
Hann fer til útlanda, ferðast í
rest, dreymir ruglingslegan
draum í lestinni (sá draumiur er
líka ein allsherjar klipptmynd).
Að lokum stendur hann „við
glugga hótel'herbergisins og
horfir eftir strætinu".
Sá endir er býsna vel til fund-
inn. Táknrænn, má ef tiíl vill
segja. Ungi maðurinn er áhorf-
andi fremur en þátttákandi. Líf
hans er 1 senn leit og flótti.
Þegar að upþhafi sögunnar
Langar hann „,til að fcomast eitt-
hvað 'burtu, því að honurn þótti
andrúmsloftið heima þrúgandi
— þetta dimma hús, þar sem
móðir hans líður um herbergi
og ganga einsog skuggi, alltof
ung til að loka sig inni meða,I
gamalla muna, gamaLla m'ál-
verka og gamalla endurminn-
inga. Hann verður að komast
burtu".
„Það var fyrst nú í seinni tíð“,
segir nofckru síðar, „,að hann fór
að velta því fyrir sér hverju
hann hefði fengið áorfcað, og
honum var það all-s ekki Ljóst“.
AðaL hans er í rauninni hið
fulifcomna aðgerðarleysi:
„Hann horfir á hana og hún
útum giuggann á hundslppadríf-
una. Eiginlega ekkert samtal
sem fer þeirra á miLLi. Hann var
að hugleiða tovað hún væri á
aLlan hátt ágæt, en kannsfci efcki
eins falLeg og hann hafði minnt.
Raunar var hún faiiegri þegar
hún borfði beint framaní hann,
það gerðu augun og munnurinn.
Vanginn var á engan hátt tii-
fcomumikill. Hann saknaði sér-
fcennilegra og djarfra lína og
hugsaði með sér: — nei, hún
gerir mig aldrei hamingjusaman.
Þá leit hún á hann, og hann var
ekfci viss. Svo leit hún aftur út
um giuggann“.
Þannig silast tiigangsleysið
áieiðis. Ungi maðurinn hefur
fengið fullnægt öilum sínum
þörfum. Hann hefur til einskis
að berjast. Þetta er nútímamað-
urinn, sem er í senn búinn að
sigra og bíða ósigur. Hann er
kominn á Leiðarenda og stendur
Oddur Björnsson.
í sömu sporum sem í upphafi:
kniúinn frumhvötunum einum
saman. Og þó verða frumhvatir
hans ekki eins og í fyrstunni
uppörvun til at'hafnar, því þeim
er, eins og öðrurn iöngunum,
fullnægt án fyrirhafnar.
Kvörnin er afarstutt skáldsaga
og engan veginn stórkostleg. Þó
ieynir sér ekfci, að hún er samin
af höfundi, sem er handgenginn
Listinni. Það er kannski vandi að
klippa sundur ósamstæðar ljós-
myndir og skeyta þær saman. svo
vel fari. Þó heid ég sé vandsam-
ara að skeyta saman stílfærð
tilbrigði af því tagi, sem
Kvörnin er gerð af. Að setja
saman siíka skáldsögu — það
er fyrst og fremst LLstvinna. Höf-
undurinn verður í einu að haida
ölLum þráðum í hendi sér, jafn-
vei þó sagan sé örstutt, eins og
Kvörnin er.
Efni sögunnar, svo veigalítið
sem það annars virðist vera, má
skoða frá margs konar sjónar-
horni. Sé litið á söguna frá fé-
iagsiegu sjónarmiði, hlýtur hún
að teljast neikvæð. Athafnalaus
og stefnula'us slæpingi er andfé-
lagslegur.
En það er ekki nauðsynlegt að
virða efnið fyrir sér á þann hátt.
Miklu fremur má segja, að í
sögu eins og Kvörninni sé verið
að afmarfca yrkisefnið, einangra
það: Ætiunin er að segja frá
manninum sem slíkum, en ekki
frá athöfnum hans> og því er
brugðið upp þessum tættu, og þó
raðkvæmu myndum af honum
sjálfum, honum einum án tak-
marks og tilgangs, eins og hann
fœddist.
Þar fer höfundur Kvarnarinn-
ar að dæmi ýmissa leikritahöf-
unda frá isíðari árum og á þá ekki
langt að sækja fordæmin, þar
sem hann er sjálfur leikritahöf-
undur, fyrst og fremst.
Kvörnin er snoturlega út gef-
in 'bók. Titiisíða er teifcnuð af
höfundi. Framan á fcápu er önn-
ur mynd. Hún er eftir Sigurjón
Jónhannsson: konuhöfuð, herð-
ar og brjóst í þrem stellingum
— samanber þáttinn í sögunni,
þar ®em ungi maðurinn virðir
fyrir sér andlit stúlkunnar, sem
hann heldur, að geri sig aldrei
hamingjusaman.
Þegar öllu er á botninn hvolft.
er ávinningur að þessari litlu
bók.
Erlendur Jónsson.
íetlenem
Betlehem 25. des. AP.
ÍSRAELSKIR hermenn stóðu
á verði í Betlehem um jólin
til að vernda pílagríma fyrir
hugsanlegum árásum ara-
biskra leyniskyttna. Allt fór
þó fram með friði og spekt og
engar sögur hafa borizt af ó-
kyrrð í borginni. Um 9.000
pílagrímar komu til Betlehem
og voru um .tíu þúsund færri
en búizt hafði verið við.
Þetta var í fyrsta sinn, að
ísraeiar ráða yfir helgum dóm
um Betlehem og þeir eyddu
hundruðum þúsunda króna til
að tryggja, að vel tæfcizt til
um ~ allt. Sögðu ýmsir píla-
gríma, að ísraelar hafi skipu-
Lagt hátíðina úr hófi fram og
hún hafi borið nokkurn keim
af skrúðsýningu. Arabiskir
kaupaihéðnar í Betlehem
kvarta yifir minni jólaverzlun
en mörg undanfarin ár, sem
stafar af þvi hve pílagrimarn-
ir voru fáir. og að veður var
hið versta um hátíðina.
Mikið f jölmenni var viðstatt
guðsþjónusbur í hinum ýmsu
kirkjum borgarinnar og var í
fyrsta sinn sjónvarpað frá
þeim heiztu.
Vinstri sósía-
listar segjnst
öruggir með
lromboð
Kauipmannahöfn, 26. des.
HINN nýi danski stjórnmiála-
flok'kur, Vinstri sósíalistar, gerði
í dag ráð fyrir að ihafa náð að
safna l'l.OOO undirskriftum. í
stjórn flokksins er það nú talið
öruggt, að takast muni að safna
þeim 16.000 undirskriftum, sem
þarf, til þess að flofckurinn geti
tekið þátt í kosningunum til
Þjóðþingsins í janúar.
Á laugardag hafði tekizt að
safna 9.000 undirskriftum sam-
kvæmt frásögn blaðafulltrúa
flokksins, Erik Jensens. Komið
hefur verið uipp flokksskri'fstof-
um í Árósum, Esbjerg og Óðins-
véum og frá þessum stöðum ber-
ast þær fréttir, að vel gangi að
safna undirskriftum.
Söngbók Hafn-
arstúdenta —
FÉLAG íslenzkra stúdenta í
Kaupmannahöfn verður 75 ára
í janúar 1968. í féla^ýnu eru nú
um 100 manns og þar af um 70
við nám. Félagið er elzta íslenzka
stúdentafélagið og það stærsta á
erlendri grund. í núverandi
stjórn félagsins eru: Sigurður
H. Richter, formaður, Gunnar
Árnason. gjaldkeri og Jón S.
Karlsson, ritari. Félagið heldur
uppi mjög fjölbreyttu og lif-
andi félagslífi meðal fslendinga
í Kaupmannahöfn og er í fullu
fjöri, þrátt fyrir háan aldur.
í tilefni afmælisins hefur fé-
lagið gefið út á ný, söngbók fé-
lagsins, sem heitir Söngbók Hafn
arstúdenta. Bókin var síðast gef
is út 1937, en kemur nú út í
mjög aukinni og endurbættri út
gáfu. í bókinni eru fjöldi söngva,
sem eingöngu, eða því sem næst,
eru sungnir af stúdentum í Kaup
mannahöfn, en auk þeirra eru
aðrir og almennari söngvar. Frá
gangur 'bó'karinnar er mjög vand
aður og pappír og band það
bezta sem völ er á. Utan á bók-
inni er nafn bókarinnar og
rherki félagsins gullþryfckt. Bók
in er eflaust góða vinargjöf til
ga'm'alla Hafnarstúdenta'. Söng-
bók Hafnarstúdenta fæst á bveim
stöðum hérlendis, í Bókaverzlun
S. Eymundsson og á skrifstofu
SISE, sambands íslenzfcra stú-
denta erlendis. og stúdentaráðs
Háskóla íslands, og kostar hún
215 kr.
Slysfarir og skaðar víða
erlendis um jólin
Rússor kaupa
peysur og teppi
SÍÐAST liðinn þriðjudag var
gengið frá samningi við V/O
Razniexport í Mosfcvu um kaup
á 68.500 HekLu-prjónapeysum og
35.400 Gefjunar-ullarteppum til
afgreiðslu á árinu 1968. Andvirði
varanna nemur rúmlega 35 miilj
ónum króna. Samningagerð önn
uðust Harry Frederiksen, fram-
kvæmdastjóri Iðnaðardeildar
Sambands ísl. Samvinnufélaga
og Ægir Ólaifsson, framfcvæmda
stjóri Mars Trading Co.
SLYSFARIR ýmsar og skaðar
urðu víða um heim á jóladög-
unum. í Moskvu varð gasspreng
ing í sex hæða íibúðahhúsi og
fóruist, að min'nsta kosti níu
manns og allmargir sLösuðust. í
Florida í Bandaríkjunum kom
upp hæbtulegur gasleki í klór-
kútum, og breiddiist gaisið yfir
stórt svæði, svo að fjöldi fjöl-
skyldna flúði heimili sín. Þá
urðu veruleg flóð í sitórum hLulta
Vestur-Þýzkalands yfir jóla-
hátíðina, en nú hefur dregið úr
þeim. Að minnsta kosti tveir
munu hafa drukknað.
Hér fer á eftir stutt yfirlit
yfir helztu siysfarir um jóla-
hábíðina.
Moskva 26. des. Níu manns fór-
ust og fjöldi meiddist er gas-
sprenging varð í sex hæða íbúð-
arhúsi í miðborginni á annan í
jólum. Fregnum bar ekki saman
um tölu þeirra, sem farizt höfðu,
og í fyrsbu var sagt að miklu
fleiri hefðu látizt. Sovézk blöð
skrifa yfirleitt lítið um ó'höpp af
þessu tagi, en eitt þeirra mun
hafa sagt. HtiLlega frá silysinu í
kvöld.
Jacksonville, Florida 25. des.
Hæbtulegt klórgas breiddist yfir
stórt svæði hér á jóladag og
neyddust hundruð fjölskyldna
til að flýja heiimili sín. Gasið
streymdi út úr óþéttum geymum
sem skemmat höfðu í efnafræði
tilraun daginn áður.
Hamborg, 26. des. Að minnsta
kosti tveir menn hafa drukknað
í miklum flóðum, sem urðu á
stórum svæðum í Vestur-Þýzka-
iandi um jólin og náðu hámarki
sínu á aðfangadagskvöld. Flóðin
eru nú í rénum, en lögreglan ótt-
ast, að jarðsprengjur við landa-
mæri Ausbur- og Vestur-Þýzka-
land, hafi Losnað upp og ef til
vill rekið langar leiðir. Hefur
löreglan sent viðvaranir til
fólks vegna þessa. Mikið tjón
varð á byggingum, brúm og veg
um, en ekki heflur verið reikn-
að út, hversu háum upphæðum
tjónið nemur. Það voru árnar
Rín, Main og Mósel sem mest
flóðin urðu í.
Bangok, 27. des. Thailenzk flug-
vél hrapaði við flugvölliinn í
Chenmai, 960 km. fyrir norðan
Bangkok í dag og létuist fjórir
af 28 farþegum. Flugvélin var af
gerðinni DC-3 og kom upp eld-
ur í vélinni er hún rakst á jörð-
ina. Margir farþeganna slösuð-
ust.
New York, 26. des. ELdur kom
upp í norska skipinu „Dianet“ á
Hudison flóa í dag og fórust þrír
af áhöfn skipsins. Átján voru
flutitir í sjúkrahús, og í þeirra
hópi voru nokkriir slökkviliðts-
menn sem komu um borð tiíl
að taka þábt í slökkvistarfinu.
Skipið kom til New York 17.
desember með sykurfarm frá Kol
ombia og Lá skipið fyrir akker-
um á Hudson flóa og beið efltir
að komast að bryggju. Eldurinn
kom upp um fjögur leytið um
nóttina að staðartíma, nokkrum
klukkustundum eftir að jólagleði
hafði verið haldinn um borð, og
voru margir skipverja í fasta-
svefni. ELdurinn varð fljótlega
ma'gnaður og stóðu eldisúlur
marga metra í loflt upp. Öll inn-
rétting er gereyðilögð og unnið
er nú að því að finna onsakir
brunans.
Visby, 26. des. Um jólin var leit-
að að þýzkum bárt „Kabharina“
sem sendi út n'eyðarkall á laug-
ardag, skammt frá Gotlandi.
Hefur ekkert spurzt til bátsins og
er talið að ísing hafi hlaðizt á
bátinn og hann sokkið. Sex
manna áhöfn var á bátnuim. í
gær fann þýzkt skip lík í björg-
unarvesti á reki á þeim slóðum,
sem báburinn sendi út neyðar-
kalil og er talið að það sé af
einuim bátsverja.
Bombay, 26. des. í dag urðu enn
jarðhræringar á stórum svæðum
Vestur-Indlands sexbánda daginn
í röð. Stöðugt fleiri fjölskyldur
flýja af jarðskjálftasvæðinu sem
er í Maharshtra, en þar fórust
um 200 manrns í jarðskjálfta hinn
11. desember. Ekki er kunnugt
um manntjón síðan, en eignatjón
er mikið.
Santiago, Chile, 27. des. Jarð-
skjálfti sem mæLdist 4 stig á
Riohterkvarða, varð í norður-
hlurta Ohile skammt frá landa-
mærum Perú og Boliviu. Ekki er
vi'tað til að tjón hafi orðið.
Berkeley, Kaliforniu, 26. des.
Jarðskjáiftaimælar háskólans í
Kaliforníu sýndu tvo kippi í
Washington fylki á þriðjudag.
Styrkleiki þeirra var 4,5 og 5
stig. Sérfræðingar segja, að upp
tökin hafi verið á Canvouver
eyju, en þaðan hafa ekki borizt
fregnir af neinum jarðskjálftum.
Formósa, Argentínu, 25. des.
Spnenging í stórverzlun í borg-
inni Formósu í Argentínu varð
að minnsta kosti 19 manns að
bana og sagt er að 35 hafi slas-
azt. Þröng manna var í verzlun-
inni er sprengingin varð og lok-
uðust margir inni af þeim sem
fórust, en aðrir gátu bjargað sér
út.
Tafi del Val.vle, Argentínu 25.
des. Sextán manns fórust og
bubtugu meiddust, er áætlunar-
bíll steyptist í Talafljótið á jóla-
dagskvöldið. Farþegarnir voru á
heimleið frá knattspyrnukeppni.
Chicago, 26. des. Jóladagana för-
ust í Bandaríkjunum 655 manns.
Árið 1965 voru mannskæðustu
jóiin þar í landi, þá biðu 720
manns bana.
London, 26. des. Bifreiðaslys eru
færri í ár en venjuiega og er
þakkað, að mjög hefur ver.ið
hert á lögum og efltirli'ti með
ökumönnum, sem grunsamlegir
þykja við akstur, vegna áfengis-
neyzlu.