Morgunblaðið - 23.04.1968, Blaðsíða 10

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. APRlL 1968
Erlendur Jónsson
skrifar um
BÓKMENNTIR
Eigin spor og annarra
Halldóra B. Björnsson:
VIÐ SANDA. 86 bls.
Helgafell. Rvík 1968.
f
ÞAÐ brennur fyrir brjóstinu á
margri skáldkonunni, hversu
körlum hefur verið gert hærra
undir höfði en konum í veröld-
inni. Halldóra B. Björnsson er
ein þeirra. í Hljómskálagarðin-
um 17. júní heitir eitt kvæði
hennar. Skáldkonan gengur
framhjá styttu Bertels Thorvald
sens. Á fótstallinum stendur, að
hann sé „að faðerni kominn/af
gömlum íslenzkum ættum“. En
hvað um móðernið? Halldóra
kveður:
Svo ört bar mig hjá
að ekki varð lesið
hvað aftan á steininum var.
Mundi eitthvað um móðurættina
meitlað þar?
Sé hlutskipti konunnar lak-
ara en karlmannsins, mætti
raunar kveðja þessa bók Hall-
dóru til vitnis um það. Sem
skáld er Halldóra körlum háð.
Ég drep hér á fáein dæmi.
í skjóli Skarðsheiðar heitir
eitt Ijóðið. Ekki sé ég betur en
þar sé farið í smiðju til Þor-
steins frá Hamri. Hátíðarljóð
heitir annað og ber keim af
Steini Steinarr, svo ekki verður
um villzt. Bragarhátturinn er
Steins og einmitt sú ljóðlínu-
lengd, sem Steinn viðhafði, þeg
ar hann orti um efni eins og
það, sem Halldóra kveður um
í þessu ljóði sínu. Hugmynda-
tengslin leyna sér ekki heldur.
i „Jón Sigurðsson, forseti, stand
mynd, sem steypt er í eyr“.
Þannig yrkir Steinn. En kvæði
Halldóru endar á þessum orð-
um: „Og forsetinn hangir nú
þar sem grásleppan var“.
Kosningafundur heitir eitt
ljóð Halldóru og minnir ekki
lítið á Dag Sigurðarson, "það er
að segja hinn fjarstæði encjjr
þess.
Þá má nefna Ijóðið Kall sat
undir kletti. Aðeins er hugsan-
legt, að Halldóra hefði ort það,
þó krvæði Davíðs, Á Dökkumið-
um, væri ekki til. Engan veginir
fer þó hjá ,að kvæði Halldóru
minni mann á það kvæði Davíðs.
og bragarhátturinn er sá sami
í þeim báðum. Hvor tveggja
eru líka með þjóðkvæðasniði.
Halldóra hefur semsé leitað í
I ýmsar áttir til fanga. Hvert
' þeirra skálda, sem ég hef nefnt
: hér, yrkja (eða ortu) persónu-
j lega. Hvert þeirra á sinn stíl,
sem greinir þau frá öðrum
skáldum. Áhrifin frá þeim verða
Halldóru ekki til brautargengis.
í hennar kveðskap verða raddir
þeirra hjáróma.
Tökum sem dæmi hinar löngu
ljóðlínur Steins. Steinn notaði
þær til að ná tilteknum blæ-
brigðum. Með þeim varð ádeila
hans eins og sígandi, en óstöðv-
andi alda. Steinn var oft neyð-
arlegur, en aldrei grófur.
Halldóra ræður ekki við hin-
ar löngu ljóðlínur Steins. Hún
j missir úr þeim botninn. .. þar
j sem grásleppan var“. Það er of-
ur vandræðaleg niðurstaða í
kvæði, einkum síðasta orðið,
j sem er þarna hreint og beint
hallærislegt, bæði með hliðsjón
af hugmynd og hrynjandi.
Halldóra skiptir bók sinni í
; fimm kafla. Helztu yrkisefni
; hennar eru stjórnmál, áistir
karla og kvenna, börn, hlut-
j skipti konunnar. Ég tel yrkisefn
j in hér í þeirri röð, sem mér
} finnst þau nýtast skáldkonunni,
fyrst þau, sem henni tekst lak-
ast við, en síðast hin, sem hún
ræður bezt við.
Ljóð Halldóru, þau sem fjalla
um stjórnmál, eru gersamlega
hrá. Eitt heitir Morgunbæn í
Hvalfirði. Þar er t.d. þetta er-
indi:
Forfeður okkar
afar og ömmur
áttu landið
með öðrum hætti en við
þau gengu um það
þreyttum fótum
köldum fótum
og kalsárum
höltum fótum
og holdsveikum
léttum fótum
og lipurtám
og landið áttu þau.
Þessi tilbeiðsla eymdarinnar
er óneitanlega skrýtin heim-
speki. En hún er ekki ný. Hall-
dóra fann hana ekki upp. Skír-
skotunin er, satt að segja, marg-
þvæld.
Pólitísk slagorð eru alla jafna
fundin upp af ákaflega óskáld-
legum mönnum. Skáld þarf því
að vera gætt meir en litlu hug-
myndaflugi til að breyta þeim
í frumlegan skáldskap. Halldóru
tekst það ekki. Og það er ekki
von. Meiri skáld hafa glímt við
sömu þraut og mistekizt.
Ástarkvæði Halldóru eru bæði
hugtækari og betur kveðin. Ég
nefni ljóðið Trygglynd kona.
Það er um konu ,sem „hengdi
- ÖLYMPÍUNEFND
Framhald af bls. 1
orðið á stefnu stjórnar Suður-
Afríku. Leiddi þessi endurskoð-
un til þess að Alþjóða Olympíu-
nefndin, sem í eiga sæti 71 full-
trúi, greiddi atkvæði um það
hvort bjóða bseri Suður-Afríku
aðild að leikunum í Mexíkó í
haust. Atkvæði voru greidd
bréflega, og var atkvæða-
greiðslan leynileg. Úrslit urðu
þau að samþykkt var með 38
atkvæðum gegn 28 að veita
Suður-Afriku fulla aðild á ný.
Eftir að ákvörðun Alþjóða
Olympíunefndarinnar var kunn
gerð, tók fljótlega að bera á
óánægju, aðalllega meðal þjóöa
Afríku, og hótuðu margar þess-
ara þjóða að hætta við þátttöku
ef Suður-Afríka sendi sveit til
Olympíuleikanna. Ekki er vitað
með vissu hve mörg ríki hafa
hótað að hunza leikina í Mexí-
kó, en þeirra á meðal eru Sovét-
ríkin.
Ljóst var að ef ekkert yrði
frekar gert í þessu máli, yrði
ekki um raunverulega Olympíu-
leiki að ræ'ða í Mexíkó. Ákvað
því Avery Brundage, forseti
Alþjóða Olymíunefndarinnar, að
boða framkvæmdaráðið til fund
ar í Lausanne í Sviss um helg-
ina. Brundage, sem er banda-
rískur, fór fyrir fundinn til Suð-
ur-Afríku og ræddi málið við
fulltrúa Olympíunefndar lands-
ins, en kom til Lausanne á laug-
ardag. Er talið að samþykkt
framkvæmdaráðsins, sem gerð
var samhljóða, sé ósigur fyrir
Brundage, því hann hefur til
ást sína á hæsta gálga“, svo hún
gæti fyrirgefið eiginmanninum,
sem hélt framhjá henni. Það er
ihiti og tilfinning í því ljóði.
Hins vegar er það full úthverft,
opinskátt, og missir að hálfu
leyti marks fyrir bragðið. Hall-
dóra bregður ekki dul yfir yrkis
efni sín. Og lipurt kveður hún
ekki heldur. Hið fyrr talda er
nokkuð, sem ber að sakna. Hið
síðar talda kemur ekki svo mjög
að sök, að minnsta kosti þegar
hún yrkir sem frumlegast. Stirð
kveðandi sýnist þá fara henni
ekki sem verst, rétt eins og
breiðir drættir kunna að fara
vel í málverki.
Halldóra yrkir um ástir. Hún
kveður líka um börn. Og kvæði,
sem hún kveður um börn, eru
líka hálfgerð ástarkvæði, ef til
vill hennar beztu ástarkvæði:
Helga litla hcyrðu mér
háttaðu í vöggu þína
meðan inn um gluggans gler
gullnar stjörnur skína.
Svona byrjar kvæðið um
hana Helgu litlu. Frumlegt er
það svo sem ekki. En vel er það
kveðið.
Og svo er það kvæði, sem heit
ir: Og þá rigndi blómum. Það
fjallar um skáldkonuna, serri er
jafnframt bara kona. Kjörum
þeirrar tvíeinu kvenpersónu er
heldur betur misskipt. Skáldkon
an yrkir ljóð, sem lifa. En kon-
an eldar mat og stoppar í sokka.
Og enginn man eftir því:
En síðan ég hvarí þeim
er leitað að ljóðum og bögum
með langsóttri nákvæmni,
sérhvert blaðsnifsi kroppað,
en forðast að nefna
þau ókjör af eldunardögum
og yfirtaks firn
af böslum sem ég hef stoppað.
Svona endar þetta stutta
kvæði. Sé það ekki bezta kvæð-
ið í bók Halldóru, er það að
minnsta kosti hugtækast þeirra.
Því er nú mál að nefna ekki
fleiri kvæði, heldur láta hér
staðar numið.
Frlendur Jónsson.
þessa verið málsvari Suður-
Afríku.
SAMKOMULAG ERFITT
Framkvæmdará’ð Alþjóða
Olympíunefndarinnar er skipað
níu fulltrúum, og virðist aug-
ljóst að erfitt hefur verið að
komast að samkomulagi um af-
stöðuna til Suður-Afríku. Boðað-
ur hafði verið fundur með
fréttamönnum í Lausanne á
sunnudag, en fundurinn hófst
þremur klukkustundum seinna
en boðað hafði verið. Skýríi
Brundage fréttamönnum frá á-
kvörðun framkvæmdaráðsins og
sagði m.a.:
„Með tilliti til upplýsinga,
sem framkvæmdaráðinu hefur
borizt um alþjóðaálit á þessu
máli, eí það einróma skoðun
ráðsins að það væri mjög óvit-
urlegt af Suður-Afríku að taka
þátt í leikunum.“ Af þessum
sökum sag'ði Brundage að ráðið
hefði snúið sér til fulltrúanna í
Alþjóða Olympíunefndinni, og
óskað þess að þeir greiddu at-
kvæði á ný um það hvort Suð-
ur-Afríku skuli boðin þátttaka í
leikunum. Var samþykkt að
senda öllum fulltrúunum sím-
skeyti og óska eftir atkvæðum
þeirra bréflega hið fyrsta.
Aðspurður hvort hann væri
óánægður méð afstöðu fram-
kvæmdanefndarinnar, svaraði
Brundage: „Alþjóða Olympíu-
nefndin óskar eftir því að æska
heimsins komi til leikanna. En
framkvæmdaráðið ákvað með
tilliti til ríkjandi ástands að
óheppilegt væri að bjóða Suð-
Örn B. Jónsson og Gunnlaugur Magnússon. Myndin er tekin
þegar þeir afhentu fjárhæðina.
Söfnuöu 57,800 kr.
í Verzlunarskólanum
— vegna sióslysanna
NEMENDAFÉLAG Verzlunar-
skólans afhenti Mbl. í gær 57.800
krónur til sjóslysasöfnunarinnar
og var þessu fé safnað meðal
nemenda skólans. Við áttum
stutt viðtal við tvo stjórnarmenn
Nemendafélagsins, þegar þeir af-
hentu fjárhæðina, þá Örn B.
Jónsson, forseta Nemendafélags-
ins og Gunnlaug Magnússon fé-
hirði.
— Það voru uppi raddir í skól-
anum að safna fé vegna sjóslys-
anna, eins og þegar við stóðum
fyrir fjársöfnun vegna Herferð-
ar gegn hungri, en þá var safn-
að nálægt 50 þúsund krónum.
Var ákveðið að Nemendafélag
skólans gengist fyrir söfnuninni
og hófst hún um miðjan marz.
Við útbjuggum kort, sem kvitt-
un fyrir hundrað krónum og
dreifðum þeim meðal nemenda.
Söfnunin stóð í rúman mánuð
og söfnuðust 57.800 krónur.
— Við spurðum þá að því,
hvort ekki hefði verið umfangs-
mikið að vinna við þetta ekki
sízt þegar þess er gætt, að próf
um er u.þ.b. að ljúka. — Jú,
þetta var náttúrlega töluverð
vinna og umstang að
taka á móti framlögum, en slikt
taldi enginn eftir sér og við
vonum að þetta framlag nem-
enda verði að einhverju liði.
Við þökkum kærlega þessum
góðu drengjum, sem sýndu svo
mikla ræktarsemi bágstöddum
fjölskyldum. Stjórn Nemendafé-
lags Verzlunarskóla íslands er
þannig skipuð: Örn B. Jónsson,
forseti, Gunnlaugur Magnússon,
féhirðir, Þór Valdimarsson, for-
maður málfundafélags, Þorsteinn
Haraldsson, ritstjóri Viljans,
blaðs nemenda og Ari Berg-
mann Einarsson, formaður
skemmtinefndar.
ur-Afríku.“ Hann var þá spurð-
ur hvort hann hefði aðvarað
Súður-Afrísku Olympíunefndina
við hugsanlegum úrslitum fram-
kvæmdaráðsfundarins, þegar
hann fór til Suður-Afríku í
fyrri viku. Svaraði hann því til
að hann hefði skýrt þeim frá því
að fundur hefði verið boðaður í
framkvæmdaráðinu, en ekki
getað sagt fyrir um úrslitin.
„Mér þykir þetta mjög leitt,“
bætti hann við. Taldi hann að
ákvörðun framkvæmdará'ðsins
yrði mikið áfall fyrir Olympíu-
nefnd Suður-Afríku, en kvaðst
ekkert geta sagt um þátttöku
Suður-Afríku í Olympíuleikun-
um í framtíðinni. „Verkefni Al-
þjóða Olympíunefndarinnar er
að safna saman æsku heimsins
til drengilegrar keppni á jafn-
réttisgrundvelli, og við vonum
að hún geti öll komið til okk-
ar.“
MÓTMÆLI í S-AFRtKU
Frank Braun, formaður
Olympíunefndar Suður-Afríku,
ræddi við fréttamenn í Jóhann-
esarborg í dag um ákvörðun
framkvæmdará'ðsins. Sagði hann
að þessi ákvörðun væri vægast
sagt mjög einkennileg. „Hér er
í rauninni um að ræða fyrirmæli
til fulltrúa í Alþjóða Oljrmpíu-
nefndinni um að greiða atkvæði
gegn Suður-Áfríku,“ sagði
Braun. „Það er brot á reglum
nefndarinnar. Engin trygging
er fyrir því að atkvæðagreiðsl-
an verði leynileg. Atkvæða-
grefðslan í febrúar var leyni-
leg, og ef breyta á ákvörðuninni
sem þá var tekin, er það ein-
ungis heimilt á þingi, þar sem
Suður-Afríka á fulltrúa. Við fá-
um ekkert tækifæri til að halda
uppi vörnum."
Boðað hefur verið til ráð-
stefnu íþróttaleiðtoga Suður-
Afríku á morgun, þriðjudag, og
verður ákvörðun framkvæmda-
ráðs CIO þar til umræðu. Seg-
ir Braun að víst sé að Suður-
Afríka hætti ekki af frjálsum
vilja við þátttöku í leikunum í
Mexíkó. „Við munum halda á-
fram að berjast. Ljóst er af því
hve fundurinn í Lausanne dróst
á langinn að nokkrir fulltrúanna
í framkvæmdaráðinu hafa hald-
ið uppi öflugum vörnum fyrir
okkur.“
Reg Honey, sem verið hefur
fulltrúi Suður-Afríku í Alþjóða
Olympíunefndinni undanfarin 22
ár, skoraði í dag á alla aðra full-
trúa nefndarinnar að segja sig
úr henni, og kvaðst ekki leng-
ur bera traust til framkvæmda-
ráðsins. Sagði Honey að ákvödð-
un ráðsins væri ólögmæt og sið-
laus. Kemur þetta fram í sím-
skeyti, sem Honey sendi öllum
fulltrúum í nefndinni. Segir
hann þar m.a.:
„Mótmæli harðlega ólögmætri
og siðlausri tillögu fram-
kvæmdaráðsins. Legg tii að þar
sem Mexíkó viðurkennir að ekki
verði unnt að tryggja grein 1
um að ekki skuli beita kyn-
þáttamismunun á leikunum og
að Mexíkó geti ekki tryggt ör-
yggi keppenda, verði þegar í
sta'ð afturkallað boð um að leik-
irnir verði haldnir þar. Sjálfur
ber ég ekki lengur neitt traust
til framkvæmdaráðsins og legg
til að allir fulltrúar segi sig úr
Alþjóða Olympíunefndinni. Þetta
símskeyti er sent öllum fulltirú-
um í CIO og hvetur þá til að
fordæma ákvörðun framkvæmda
ráðsins og mótmæla svikum við
meginreglur Olympíuleikanna."
♦
Ákvörðun framkvæmdaráðsins
hefur verið misjafnlega tekið.
Japan og Ítalía hafa þegar til-
kynnt samstöðu með ákvörðun-
inni. Fulltrúar Malaysíu hafa
lýst því yfir að þeir muni falla
frá fyrri ákvör'ðun um að hætta
við þátttöku, ef tillaga fram-
kvæmdaráðsins verður sam-
þykkt. Formaður Olympíu-
nefndar Nýja Sjálands, Lance
Cross, hefur hins vegar látið í
ljós ótta við samþykkt tillög-
unnar. Segir hann að með sam-
þykkt tillögunnar væri Alþjóða
Olympíunefndin að viðurkenna
að unnt væri að beita hana póli-
tískum kúgunum.
L