Morgunblaðið - 25.05.1968, Blaðsíða 8
8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. MAI 1968.
ópfái •••
Geta kettir orðið alkoholistar?
in líknarfélög er samJbæriIeg
gætu talist dýraverndunarfé-
laginu í málefnum kattanna,
engin ábyrg öfl, er teldu málið
sér það skylt að þeim fyndist
taka því að láta sig það nokkru
skipta.
Sjá allir að á þessu verður að
ráða bót. Við erum hvert cxg
eitt ábyrg gagnvart samtoorgar-
anum og verðum því að fylkja
okkur til þeirra aðgera, sem
hvert vandamál kallar á. Fáir
myndu lá dýraverndarfélaginiu
þótt það gripi til henginga ef
bindindi eða öðrum róttækum
ráðstöfunum væri ekki sinnt
meðal hinna áfengissjúku
katta. En hvað okkur sjálf á-
hraerir þá ibúum við yfiir ó-
mældri reynslu, sem byggð er
á áratuga raunihæfum rann-
sóknum og tilraumiuim á drykkju
venjum og viðbrögðum allra
stiga meðal allra stétta. Heng-
ing réttlætist því alls ékki —
við kunnium mikílu betri ráð.
Við þurfurn aðein-s að samein-
ast til átakanna, stofna okkar
eigið „slysavarnafélag" — ís-
lenzkar Almannavarnir gegn
Ofdrykkju og Alkobolisma.
Með beztu kveðju,
Alkoholisti.
SUMUM leiðast svo fyllibyttur
og finnst þær vera svo fjarri
sér að þeir nenna ekki að hugsa
heilibrigða hugsun um þeirra
hag. Þeir afgreiða þær bara með
ræfilsstimpliinium, eða þá með
afskiptalausri vorkiunnsemi. —
Öðrum leikur forvitni á að vita
hvort nokkur fótur geti verið
fyrir því, sem altaiað er: að
fyllilbyttunni sé ekki sjálfrátt,
hún sé sjúkiingur, haldin alko-
holisma — og að sjálfsagt sé að
atfhiuga það nánar.
Þannig var mieð vísindamann
inn, sem safnaði að sér sextán
köttum í þessum tilgangi. Fleiri
kietti náði hann ekká L Hann
hatfði ekki ráð á mönnum til að
gera atihuganir sínar á, en þar
sem hann vissi að margt er likt
i eðli katta og manna valdi
hann kettina, enda hægara að
hafa herndur í hári þeirra með-
an á tiiraununum stóð.
Hann útbjó þeim 16 búr, og
1 hverju þeirra kom hann fyrir
Ijósastæði og matarkassa, sem
með sérsftökum útbúnaði var
bæði hægt að opna og læsa
lutanfrá. Hann setti einn kött í
hvert búr, og æfði þá þannig
að er hann kveikti ljósið opnað-
iist matarkassinn, og kötturinn
átti greiðan aðgang til fæðunn
ar. Næst setti hann rofa á gólf
hvers búrs, og nú urðu kettirn
ir að læra- að kveikja sjálfir
á perunni með því að stíga á
rofann. Þegar kviknaði á ljós-
inu gátu þeir svo opnað matar-
kassann. Svo fullkomnaði hann
loks kerfið með því að setja
rofa upp á vegg í seilingarhæð
fcattarins. Nú urðu kettirnir að
læra að þrýsta á þann rofa tii
að kveikja ljósið, sem leididi til
þess að lokið á matarkassanum
]iét undain. Þessd þótti köttun-
um lang erfiðasta þrau/tin.
Þegar búið var að þauœfa
kettina í þessuim kúnstum var
kominn tími til að framkvæma
fyrstu tilraunina af þrem.
Fyrsta tilraunin fólst í því að
iinn í hvert búr var sett skál
með nýmjólfc er menguð hafði
verið áfengi þannig að hún ©tóð
10% að að alkobolmagnd. Eng-
inn kattanna snerti ótilneyddur
við þessari blöndu, svo grípa
varð til þeirra ráða að dæla
sjússinum í þá með maga-
slöngu, því kettirnir urðu að
finna á sér svo tilraunin gæti
hafizt. Strax og áfengisábrifa
fór að gæta var farið að athuga
hvort þau hefðu nokkur áhrif á
fcunnáttu kattanna. Fljótlega
kom í ljós að flestir höfðu þeir
misst tökin á veggrofanum —
einmitt því atriðinu, sem erfið-
ast hafði reynzt þeim allsgáð-
lum. Hinar þrautirnar leystu
þeir. En þegar betur sveif á
Þá, fataðist þeim líka leiknin
við gólfrofamn, en hlýddu þó
éfram ljósmerkinu til matairins
væri það gefið. Og loks, þegar
kattarlúrurnar voru orðnaT vel
fullar botnuðu þær ekki neitt
í neinu, og gáfu allt upp á bát-
inn.
Niðurstaða þessarar fyrstu
tilraunar varð þessi:
1. Vegna áfengisáhrifanna
gleymidu kettirnir því
sem þeir höfðu lært.
2. Fyrst gleymidu þeir þvl,
sem þeir voru nýbúnir
að læna, og erfiðast
hafði reynzt þeim að til-
einka sér, en síðar hinu
auðveldara.
Langt er sáðan vísindamenin
hefir mjög svipuð áhrif á menn
og skepnur. Vísindamaðurinn
okkar ályktaði því, að þegar
maðurinn væri orðinn slomp-
aður, gleymdi hann fyrst því,
sem hann síðast lærði, en það
eru venjulega þau atriði, sem
mæmuist dómgrednd hans bygg-
ist á. Þegar betur svífur á hann
dofna uppeldisáhrifin, og þá er
öllu sleppt lausu. Skankarnir
ganga eins og mylluvængir og
hnefarnir skera loftið. Það er
eins og taumihald menntunar og
uppeldis hafi gufað upp. Þegar
ölvunim hafði náð hámarki að
því er virtist skjögruðu kettirn
ir urrandd til og frá, — þótt
urrið sé þeim annars ekki eig-
inlegt. — Á því tmá marka að
enginn munur er á mönnum og
köttum, þegar ölvunin hefír náð
ákveðnu hámarki. Allra síð-
asta stigið, sem þó ekki var
reynt á köttumum, snertir önd-
unina, — en það er annað má'L
Þegap kettirnir böfðu náð sér
eftir fyrstu rispu fudlvissaði
læknirinn sig um að þeir kynnu
enn þær kúnstir sem hann
hafði kennt þeim í upphafi. —
Hann tók nú að undirbúa næstu
j hafa veitt því athygli að áfengi
tilraun með því að hrekkja þá
eftir vissum reglum. Þegar þeir
opnuðu matarkassann þá ýmist
fengu þeir rafstraum eða
sterkri þrýstiloftgusu var beint
að þeim. Þessu var, með ýms-
um tilbrigðum, haldið áfram
eftir nokkuð flóknu kerfi, þang
að til þeir voru orðniæ svo
hvekktir að þeir þorðu varla
sig að hræra, og hvorki að éta
né drekka. Þá var mús sett inn
til þeirra. En jafnvel henni
þorðu þeir alls ekki að snerta
við.
Nú var þeim gefið svolítið
brennivínstár, svona rétt til að
stímu'lera taugarnar. Þá stóð
ekki á viðbrögðunum. Þeir
léku sér að því að stjórna ljós-
inu og átu eins og kettir, En
þegar áhrifanna hætti að gæta
sótti allt í sama eymdarhorfið
á ný.
Með því að koma af stað
innri baráttu milli hræðslu og
matarlöngunar taldd vísinda-
maðurinm sig haifa kveikt á-
hyggjur hjá köttunum, en til að
sefa áhyggjur nbtar margt fólk
einmitt áfengi. Óvissan um
hvort hann fengi mat eða
straium, þegar hann opnaði
kassanm, ruiglaði köttinn svo í
ríminu að hann bæði ruiglaðist
í eðli sínu og gleymdi ölliti, sem
hann hafði lært, og evo kjark-
lauis varð hann, að hann virtist
varla þora að vera tiL En væri
dreypt á hanm svolitlu tári lék
allt í l'Oppum hans og hann
viidi helzt sleikja þrælbeinið,
sem iliék sér að tilfinningum,
hans. En þegar áfengisálhrifin
rénuðu hvelfdust áhyggjurnar
yfir hamn á ný, og jafmharðan
gleymdi hann öllum lærdómin-
um og miissti matarlystina í
þokkabót.
Hafa ekki margir reynt að
drekka frá sér áhyggjur, en set
ið uppi með þær hálfu verri,
þegar af þeim rann. En maður-
inn er þó það betur settur en
kötturinn að hann getur rætt
vandamáJIið við prestinn sinn
eða lækninn — en kötturinn
síður. Þessu hættir mönnum til
að gleyma.
Þá var þriðja tilraunin eftir.
Tilgangurinn með henni var sá
að reyna að komast að raun
um, hvort köttumum langaði til
að „hadda áfram“ eftir að foúið
var að venja þá við áhrifin.
Magaslangan var enn á ný tek-
in í motkun, því allsgáðir
sneyddu kettimir alltaf hjá
'blöndunni, og var þeim haldið
mjúkum í nokkra daga. Síðan
var tveimur skálum stungið inn
í hvert búr, og var klára ný-
mjólk í annarri en 10% blanda
í hinmi. Þá þurfti ekki lengur
að sökum að spyrja. Drykkju-
ávaninn sagði fljótlega til sín.
Flestir kattanna kusu þlönduna
og sóttu sumir svo fast í hana
að varla var hægt að halda
þeim í skefjum. En ómengaða
mjólkina snertu þeir ekki.
Þessi tilraun undirstrikaði
þekkta staðreynd.
Kettirnir fengust ekki til að
braigða áfengið í fyrstu. Þeir
þverskölluðust svo beita varð
þá valdi. En þegar þeir voru
farnir að venjast ábrifunum þá
kviknaði áhuginn. Ástæðan
kann e. t. v. að vera sú, að þá
fyrst hafi þeir þarfnast áhrif-
amna til að geta horfzt í augu
við tilveruma. Þá hafi vantað
hækjuna síma. En á máli lækna
er þetta ástand kallað of-
drykkja eða alkoiholismi, og
sjúklingu-rinn alkoholisti, áfeng
issjúklingur, eða áfengisiþræld.
Fyilibytta.
Þannig leiðast sumir yfir
mörkin. Það er þráteflt við á-
fengið þangað til ,/hæk:juna“
vantar. Titri höndin, hiki vilj-
inn, daprist dirfskan, — tæm-
ist battaríið, er hleðslunmar
leitað í áfengisáhrifum. Vand-
inn er sá að kasta hækjunni.
Ekki megum við skilja við
kettina okkar í þessari sjálf-
heldu. Enda var lækndxinn bú-
inn að fá að vita það sem hann
sóttist eftir, og gerði hann því
ráðstafanir til að lækna kattar
angana og koma þeim fyrir á
þeirra stað í tilverunni á nýj-
an leik. Þeir voru í óttalegu
eymdar ástandi — uppgefnir
og örþrota. Hann gaf þeim nú
einungis ómengaða mýmjódk og
aðra kjarnafæðu. Þeir fúlsuðu
að vísu við þessu til að byrja
með, en sættu sig þó fLjótdega
við hið óumílýjanlega. Ekki
leið á löngu fyrr en þeir höfðu
rifj-að upp sínar gömlu kúns-tir
og 'léku þeir nú á alsoddi eins
og hverjir aðrir fílhraustir og
greindir kettir. Nú hefði sú mús
mátt passa sig, sem villzt hefði
inn í búrið til þeirra.
Ef kettir tækju í j-a-fn ríkum
mæli að drekka frá sér glór-
una og menn gera, létu dýra-
verndafélögin málið sennilega
til sin taka — og yrðu þá inn-
byrðis misþyrmingar milii
katta, sem einnig hlytu hluit-
falislega að færast í aukarua,
held-ur ekki dátnar af'Skiiptalaus
ar. Sé himsvegar um manneskj-
ur að ræða — drykkjumenn —
en ekki ketti, fyrirfinnast eng-
UMFERÐARNEFND
REYKJAViKUR
LDGREGLAN I
REYKJAViK
Akstur í hægri umferö
MEÐ þætti þeim, s-em -hér birt-
ist, er lokið að ræða þau atriði
varðandi akstu-r í hægri umferð,
sem upplýsingadeild sænsku rík-
islögreglunnar lét athu-ga. Hefur
hér í tveimur fyrri þáttum verið
fjallað úm þessi atriði, og von-
and-i hafa þau verið til fróðleiks
fyrir íslenzka ökumenn.
Þau atriði, sem einkum þykja
varhugverð fyrir ökumenn á
fyrstu dögum hægri umferðar,
og sem hér verður bent á, eru:
1. Beygjur í hægri umferð,
2. Vandinn að taka krappar
vinstri bey-gjur á mjóum vegi, og
3. Nokkur varnarorð vegna trufl-
ana umhverfisins.
Takið víða vinstri beygju
í -hægri umferð
Ef til vill geta skapazt erfið-
leikar fyrir öfcumenn í beygjum
á fyrstu döigum hægrí umferðar.
Þó er til ein algild regla, sem
-gildir alltaf, þ-eg-ar beyigt er í
hægri umferð. Þú tekur alltaf
víða vinstri beygju, en fcrappa
hægri beygju. Athugaðu vel
myn-dirnar nr. 11 A, 11 B, oig 13.
Þær sýna, hvernig á að fara að,
er vinstri og h-ægri beygjur eru
teknar í hægri umferð. Dökku
örvarnar sýna aftur á móU,
hv-ernig ekki á að fara að.
Umhverfið getur ruglað ykkur
í ríminu
Vegna óvanans í hægri umferð
verður ökumaðurinn fyrstu dag-
an-a að beita sér að því að stað-
setja bifreiðina rétt í hægri um-
ferð. Vegna þeirrar einibeitingar
má gera ráð fyrir, að smávegis
truflun aí völdum umhver-fisins
geti orsakað það, að ökumaður-
inn mis-si vald á ökutækin-u,
h-an-n verði gripinn hræðslu, sem
leiði til þess, að hann bregðist
við samkvæmt vinstri umferðar-
reglum.
Eina ráðið til að freista þ-esis,
a„ slíkt sálarástand skapist ekki,
er að aka yfirvegað, reyna að
halda sálarró í akstrimun, og
Framh. á bls. 21