Morgunblaðið - 25.05.1968, Blaðsíða 10

</*•
10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. MAÍ 1968.
„Hef mestan áhuga á aö starfa að rannsókn-
um í þágu nýrra atvinnuvega á íslandi"
Rœtt við Dr. Vilhjálm Lúðvíksson, er
lokið hefur doktorsprófi frá efnaverk
frœðideild háskólans í Wisconsin
Madison, Wisconsin, 16. maí.
VILHJÁLMUR Lúðvíksson, verk
fræðingur, varði í dag doktors-
ritgerð við efnaverkfræðideild
Háskólans í Wisconsin. Fjallaði
ritgerðin um „flóðeiginleika
þunnra vökvalaga". Luku próf-
dómendur miklu lofsorði á rit-
gerðina.
Dr. Vilhjálmur er fæddur í
Reykjavík árið 1940 sonur hjón-
anna Lúðvíks Á. Jóhannssonar,
forstjóra Sameinuðu bílasmiðj-
unnar og konu hans, Ingibjargar
Vilhjálmsdóttur. Hann lauk stúd
entsprófi frá Verzlunarskóla ís-
lands vorið 1960 og árið eftir nam
hann við stærðfræðideild
Menntaskólans í Reykjavík og
lauk viðbótarprófi (stúdents-
prófi) þaðan 1961. Það haust hélt
hann til Bandaríkjanna og hóf
efnaverkfræðinám við Háskól-
ann í Kansas. Dr. Vil'hjálmur
lauk BS prófi frá þeim skóla vor-
ið 1964, Magna cum Laude. Sama
haust hóf hann framhaldsnám
við Wisconsinháskóla í Madison.
Hann lauk meistaraprófi vorið
1965 og forprófum til doktors-
náms veturinn 1966. Að þeim
prófum loknum hóf hann að
vinna að undirbúningi sjálfrar
ritgerðarinnar og var jafnframt
aðstoðarkennari við efnaverk-
fræðideildma. Dr. Vilhjálmur er
kvæntur Áslaugu Sverrisdóttur
Sigurðssonar í Sjóklæðagerðinni
og konu hans, Ingibjargar Guð-
borðsspennu. Gerði ég síðan til-
raunir, sem komu algerlega
heim við hinar fræðilegu niður-
stöður.
Niðurstöður þessar hafa ann-
ars margþætt hagnýtt gildi ann-
að en að skýra fyrirbrigðið í
koníaksglasinu. T.d. hafa skyld
fyrirbrigði grundvallarþýðingu
fyrir verkan eldsneytisrafsella
eins og þeirra, sem notaðar voru
í Gemini-geimförunum og reynd-
ar spannast verkefnið mitt út frá
rannsóknum, sem gerðar voru
vegna þeirra á vegum General
Electric fyrirtækisins. Prófessor-
inn, sem ég hef starfað fyrir er
ráðgefandi verkfræðingur hjá
General Electric að aukastarfi og
rakst hann á þetta verkefni í
sambandi við starf sitt.
Þess má kannski geta, að Rúss-
ar hafa sýnt niðurstöðum okkar
áhuga og höfum við fengið
beiðnir frá þeim um endurprent-
anir á ritgerðum, sem við höfum
birt í tæknitímaritum í sam-
bandi við rannsóknirnar og niður
stöður þeirra.
— Hvað tekur nú við að námi
loknu?
— Við erum nú að pakka sam-
an hafurtaski okkar, en talsvert
hefur safnazt fyrir á 7 ára úti-
vist og síðan ætlum við að taka
fyrsta skip heim.
— Svo þú ætlar að starfa
heima?
— Já, það er nú meiningin, ef
maður fær einhvers staðar inni.
— Hefur þú eitthvað sérstakt
i huga?
— Því er ekki að neita, að ég
hef mikinn áhuga á vissum verk-
efnum, en ekki leggur ljóst fyrir
hvernig úr rætist. Ég starfaði
með Baldri Líndal, efnaverkfræð
ingi, að undirbúningsrannsókn-
um viðvíkjandi sjóefnavinnslu,
— Hefur þú sjálfur einhverjar
sérstakar hugmyndir í þessu sam
bandi?
— Ég álít að sjóefnavinnsla sé
næsta stórverkefnið, sem vinna
beri að, en auðvitað eru aðrir
verkefnamöguleikar, sem þarf að
kanna. Ég var t.d. að lesa nú um
daginn í efnaverkfræðiriti þar
sem skýrt er frá yfirvofandi
brennisteínsskorti í heiminum
Dr. Vilhjálmur Lúðvíksson og kona hans, Áslaug Sverrisdóttir.
þegar ég var heima sumarið
1966 og hefði ég mestan áhuga
á að geta unnið að rannsóknum
í þágu nýrra atvinnuvega á ís-
landi og þá eðlilega helzt á sviði
efnavinnslu. Það er engum vafa
bundið að það eru talsverðir
möguleika á þessu sviði á fslandi
og er Kísilgúrverksmiðjan við
Mývatn eitt gott dæmi.
vegna þess að hreinar brenni-
steinsnámur eru að renna til
þurrðar og hefur verð brennistein
hækkað um 100% af þessum sök-
um á sl. ári. Fyrir nokkrum ár-
um voru gerðar rannsóknir á ís-
landi til að kanna möguleika á
brennisteinsvinnslu, sem sýndu
þá að slík vinnsla yrði ekki hag-
kvæm en það er ekki að vita
mundsdóttur.
Undirritaður hitti þau hjón að
heimili þeirra í Arnarhæðum í
Madison að doktorsvörninni lok-
inni og ræddi við þau í tilefni
þessa merka áfanga. Eftir að
hafa óskað þeim til hamingju,
spurði ég dr. Vilhjálm, hvort
hann gæti sagt mér frá efni rit-
gerðarinnar stuttlega og á al-
þýðlegu máli, þannig að allir
gætu skilið hvað væri á ferðum.
Hló hann dátt við og sagðist
skyldu reyna.
„Ritgerðin fjallar almennt um
flóðeiginleika þunnra vökva-
laga en sérstaklega um áhrif
breytinga á yfirborðsspennu
vökvans á flóðeiginleikana. Al-
geng dæmi um slík fyrirbæri
má sjá í glasi af góðu víni, sér-
staklega koníaki, því að ef hlið-
ar glassins eru vættar með því
að halla því og rétta síðan við,
þá sér maður vökvann flæða
upp á við í þunna laginu, sem
eftir verður og loks mynda
þykka rönd eða hrygg við efri
rönd vökvalagsins, sem síðan
fellur aftur niður í stórum drop-
um. Þetta uppflæði vökvans er
gagnstætt þyngdarlögmálinu ef
ekki kæmu til breytingar á yfir-
borðsspennu, sem virkar eins og
kraftur upp á við. Skýringin er
sú, að þegar áfengið gufar upp
úr vökvalaginu þunna, þá hækk-
ar yfirborðsspenna þess og yfir-
borðið dregst saman. Tilfærsla
yfirborðsins upp á við dregur
með sér vökvann undir yfirborð-
inu og getur þannig myndazt
vökvaflæði upp, þótt þyngdarafl
ið leytist við að draga vökvann
niður.
Sama fyrirbrigði getur valdið
sjálfkrafa úfcbreiðslu á vökva-
lögum yfir fasta fleti. Þannig má
skýra hversvegna olíudósir
verða allar fitugar að utan ef
þær eru látnar standa opnar og
það að olíudropar hafa tilhneig-
ingu til að breiðast út.
Þessi fyrirbrigði hafa aldrei
fyrr verið rannsökuð frá flóð-
fræðilegu sjónarmiði, en mér
tókzt að leiða út jöfnur, sem lýsa
sambandinu milli flóðhraða, út-
breiðsluhraða, þykktar vökva-
lagsins og breytingar á yfir-
Hátíöahöld sjómannadagsins
— við Hrafnistu og nýju sundiaugina
HÁTÍÐAHÖLD sjómannadagsins'
á sunnudag fara að mestu fram
við Dvalarheimili aldraðra sjó-
manna og við nýju sundlaugina
í Laugardal, auk kvöldskemmt-
ana í hótelum borgarinnar. Hafa
hátíðahöld áður verið færð úr
Miðbænum, bæði ve‘gna þess að
fólk sækir eins annað O'g að það
gleður nærri 400 vistmenn á
Hrafnistu og ættingja þeirra, er
halda sjómannadag með þeim.
í þetta sinn verður ekkert við
höfnina, því vegna Hádagsins,
þótti öru'ggara að láta stóra hópa
ekki þjóta milli bæjarhluta.
Mannfjöldinn verður nú við
Hrafnistu, sundlaugina í Laug-
ardal og síðan við hinu miklu
sýningu „íslendinga og hafið“ í
sýninigarhöllinni í Laugardaln-
einnig eldri félagar úr Karlakór
Reykjavíkur undir stjórn Sig-
urðar Þórðarsonar. Að afloknum
hátiðahöldum er heimilið að
Hrafnistu til sýnis, en til þess
hefur runnið ágóði fyrri sjó-
mannadaga.
Kl. 16 verða hátíðahöld i nýju
sundlaugunum í Laugardal, sem
samanstanda af björgunarsundi, |
stakkasundi, reiptogi, kappróðri1
á einsmanns bátum, sýnd með-
ferð björgunarbáta, skemmti-
atriði og fleira.
Um eftirmiðdaginn verður
haldinn uniglingadansleikur í
Lídó. En kvöldskemmtanir á
vegum sjómannadagsins verða á
Hótel Sögu, í Lídó, Loftleiða-
hótelinu, Glaumbæ og gömlu
dansarnir í Ingólfskaffi. Allan
daginn verða kaffiveitingar í
íþrótta- og sýningarhöllinni í
Laugardal í sam'bandj við sýn-
inguna „íslendingar og hafið“.
Afgreiðisla á merkjum dagsins
og Sjómannadagsblaðinu verður
í flestum barnaskólum borgar-
innar og viðar. Greidd verða há
sölulaun. 30 hæstu sölubörnin fá
verðlaun, sjóferð um Faxaflóa.
En öll þau, sem selja fyrir 200
Sýning Jónasar
um.
Hátíðahöldin hefjast með því
að fánar eru dregnir að húni á
skipum í höfninni kl. 8. Kl. 9
hefst sala á merkjum sjómanna-
dagsins og Sjómannadagsblað-
inu, sem er mjög vandað og
myndarlegt. Kl. 11 er hátíðar-
messa í sal Laugarásbíós, sr.
Grímur Grímsson predikar og
Kristinn Hallsson syngur, en við
orgelið er Kristján Sigtryggsson.
Kl. 13.30 leikur Lúðrasv. Reykja-
víkur sjómanna- og ættjarðarlög
við Hrafnistu og leikur lúðra-
sveitin einnig kl. 5 við sýningar-
höllina.
Kl. 14 verður minningarat-
höfn. Sr. Sigurbjörn Einarsson
biskup minnist drukknaðra sjó-
manna og Kristinn Hallsson
syngur við undirleik lúðrasveit-
arinnar. Þá verða ávörp. Eggert
Þorsteinsson, sjávarútvegsmála-
ráðherra, Baldur Guðmundsson,
útgerðarm. og Gunnar Friðriks-
son, forseti Slysavarnafélagsins.
Heiðursmerki sjómannadagsins
afhendir Pétur Sigurðsson, for-
maður Sjómannadagsráðs og
Kristinn Hallsson syngur og
Guðvardssonar
í BOGASAL Þjóðminjasafnsins
stendur um þessar mundir yfir
málverkasýning ungs Hafnfirð-
ings ættuðum frá Sauðárkróki
líkt og nokkrir velmetnir má'lar-
ar okkar eru einnig. Þetta er
fyrsta sýning Jónasar Guðvarðs-
sonar, frumraun hans sem sjálf-
stæðs málara í myndlistarlífi
höfuðborgarinnar. Sýningin ber
þess einnig nokkur merki, því
verkin eru mjög misjöfn að gæð
um eins og oft vill vera á fyrstu
sýningu ungra málara og nokk-
urs óróleika óbeizlaðrar tjáning
argáfu verður vart í verikum
ihans. Það er líka greinilegt, að
þegar Jónas vinnur í einföldum
formum, þar sem hann spennir
litina hóflega, nær hann beii-
steyptustum árangri í samruna
lita og forma og nefni ég í því
samibandi myndir eins og nr. 10
„Kyrrð“, nr. 14 „Hrímklettar" og
nr. 15 „Héiðarhlámi". Nr. 14 þyk
ir mér sterkasta málverk sýn-
ingarinnar. f annan veg spennir
hann litina til hins ýtrasta og
formin fá á sig óróleikablæ líkt
og í mynduim nr. 17 „Gl'áma",
nr. 18 „Á rauðri ströndu“ og nr.
26 „Glóð“. í þessum myndum
kemur greinilega fram reynslu-
leysi hins unga manns sem mái-
ara og kunnáttuskortux sem enn
háir honum. Þá er liturinn oft á
mörkum þess að verða of falleg-
ur, fær þá gjarnan á ®ig skraut-
leikablæ og þá er málarinn kom
inn á hálan is.
En þetta eru hlutir sem hver
einasti málari verður að yfir-
vinna og leikur mér svo hugur,
að Jónas geti það, leiti hann
meiri skólunnar og beiti sig
meiri aga.
Jónas er greinilega undir
áhrifum ýmsra af abstrakt-ex-
hver útkoman yrði ef niðurstöð-
urnar yrðu endurskoðaðar nú
með tilliti til breyttra viðhorfa í
markaðsmálum. Þá má einnig
nefna möguleika á vinnslu postu-
línsleirs, biksteins o.fl.
Persónulega tel ég, að kæmist
sjóefnavinnsla í framkvæmd þá
gæti hún orðið undirstaða mikils
og víðtæks efnaiðnaðar. Mér hef-
ur lika skilizt af fréttum og
blaðaskrifum að heiman, að hin
óheillavænlega þróun í útflutn-
ingsverzlun okkar hafi sýnt fram
á mikilvægi þess að rannsóknum
og framkvæmdum á þessu sviði
verði hraðað sem mest, og vildi
ég mjög gjarnan geta lagt fram
minn skerf í því máli.
— Þið hjón eruð sem sagt
ákveðin í að halda heim. Nú hef-
ur það verið allalgengt undan-
farið, að íslenzkir verkfræðingar
hafi ekki snúið heim að loknu
námi og gefið fyrir því ýmsar
ástæður, m.a. betri starfsskilyrði
og laun. Hafa þér ekki borizt at-
vinnutilboð hér?
— Mér hafa borizt margar
beiðnir frá fyrirtækjum og stofn-
unum hér í Bandaríkjunum um
atvinnuviðræður, en ég hef sagt
þeim að ég hefði þegar ákveðið
að fara heim. Ég fékk tilboð um
rannsóknarstöðu við Berkeley-
háskóla í Kaliforníu með 700 þús
kr. árslaun. Þetta er auðvitað
freistandi, en við viljum heldur
vera heima. Ég hef trú á því, að
ég geti látið eitthvað gagnlegt
af mér leiða óg það yrði mér
meiri persónuleg fullnæging, ef
ég gæti nýtt starfskrafta mína
og námsþekkingu í þágu íslands.
— Að lokum spyr ég frú Ás-
laugu hvort ekki sé léttir að
þessu sé nú lokið.
— Jú, svarar hún brosandi, því
verður ekki neitað. En dvölin
hérna hefur líka verið mjög
ánægjuleg. Bezt af öllu er þó að
vera á heimleið.
— Ihj.
kr. eða meira, fá aðgöngumiða
að kvikmyndasýningu í Laugar-
ásibíó.
Allur ágóði sjómannadagsins
rennur að venju í uppbyggingu
á Hrafnistu, en í þetta sinn er
sérsta'kt áták gert til að safna
fyrir væntanlegt sumarheimili
fyrir sjómannabörn. Hefur verið
rekið slíikt hedmili á Laugalandi
í Holtum, en Sjómannadagsráð
á jörð í Grímsnesi og er ætlunin
að reisa sumardvalarheimili þar
eða annars staðar. Nú þegar
Dvalarheimili aldraðra sjómanna
er risið, verður sérsta'klega safn-
að í það. En næsti áfangi dval-
arheimilisins eru smáhús fyrir
aldraða, sem reisa á í brekkunni
fyrir neðan Hrafnistu. Mun
borgin einnig ætla að reisa smá-
hýsi austan í Laugarásnum og
fær gamla fólkið í þessum smá-
hýsum þá þjónustu í Hrafnistu.
pressjónistunum okkar og þá
einkum þeim ljóðrænu, því það
er velmerkjanlegur ljóðrænn
blær yfir sumum verka hans,
— þó verður vart við persónu-
lega strengi í myndum hans,
einkum þó í litnum, en Jónas
þarf að aga formskyn sitt bet-
ur. Vafalítið getur listamaður-
inn hagnýtt sér þessi áhrif ann-
arra málara til enn frekari árang
urs, en það er undir honum sjálf
um komið og því, hvernig hann
muni vinna í málverksins
stranga skóla. Það verður varla
mikið ráðið um framtíð Jónasar
sem málara af þessari sýningu,
en sýningin er hressileg og
þarna eru lagleg verk sem bera
hæfileikum málarans glöggt
vitni, og þá er ekki annað að
gera en að bíða og sjá hvernig
Jónasi tekst að hagnýta sér
þessa hæfileika — honum fylgja
góðar óskir mínar 1 þeirri
glímu sinni. Sýningin er vel
þess virði að hún sé skoðuð, því
hvað framtíðina snertir — hver
veit?
Bragi Ásgeirsson.