Morgunblaðið - 04.08.1968, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. ÁGÚST 1968
Asgeir Jakobsson:
I SJÁVARHÁSKA
UPPFINNINGAR eru nýtt fyrir
bæri á fslandi þar sem við urð-
um síðbúnir, sem kunnugt er i
tæknilegum efnum. Það munu
því fleiri en ég verða furðulostn-
ir, þegar þeir fara að kynna sér
xnálin og komast að raun um
hversu margir eru að bauka héi
hljóðlátir, hver í sínu horni án
nokkurrar aðstoðar og við léleg
ar aðstæður. Þrátt fyrir það hef-
ur þessum mönhum í nokkrum
tilvikum tekizt að skjóta erlend-
um verkfræðingum stórþjóðanna
með fullar hendur fjár og öll til-
raunatæki, ref fyrir rass. Hér
hefur verið sagt frá skuttogara-
teikningu Andrésar Gunnarsson-
ar, þeirrar langfyrstu í heimin-
um, svo vitað sé og nú var ætl-
unin að segja frá flotvörpunni,
sem íslendingum tókst af van-
efnum að fullgera og nýta sér á
undan háþróaðri tækniþjóð, eins
og Þjóðverjum, sem glímdu við
verkefnið á sama tima — en áð-
ur en ég segi þá sögu, þarf ég
margt að vinna. Það fyrst að
lofa guð fyrir að búa í þessu
landi, næst að hnýta lítilsháttar
í siglingafræðinga þjóðarinnar,
og þar næst að segja frá ýms-
um verkefnum, sem uppfinninga-
menn eru nú að glíma við og
loks að segja frá uppfinn-
ingu, sem ég gerði sjálfur.
Dásamlega var drottinn góður
að drepa hrossið en ekki mig.
Sem ég skrifa þessar línur,
berst mér í hendur greinin „Tvö
þúsund orð“. Þessi grein er eins
konar léttasóttaróp, líkt því sem
kona rekur upp, þegar höfuðið
skreppur úr burðarliðnum eftir
miklar fæðingahríðir. Keflið hef-
ur hrokkið útúr langpynduð-
um fanga, bundnum á höndum og
fótum og kefluðum að auki.
Klefadyrnar hafa opnazt, af eín-
hverjum óútskýranlegum orsök-
um, í hálfa gátt og veinið berst
út til heimsins fyrir utan. Nú
bíða allir með öndina í hálsinum
eftir því, hvort hurðin falli að
stöfum á ný, eða gáttin haldi á-
fram að stækka. Þessi skrif „Tvö
þúsund orð,“ eru átakanlegri í
einfaldleika sínum, en mörg önn-
ur rökfastari skrif af sama tagi
— líkt og veinið er meira hroll-
vekjandi en öskrið. Maður finn-
ur fyrir keflinu í munni sér og
viðjunum á höndum og fótum.
Hvernig ætli okkur fslendingum
liði kefluðum?
Um stóran hluta heimsins
kreppist hin rauða hönd komm-
únismans, um annan stóran hluta
hin hvíta hönd herforingjaeinræð
is en krepptar kjúkur hungurvof
unnar um afganginn að heita má.
í stærsta landi lýðræðis og vel-
megunarinnar virðist ríkja orðið
einskonar byssu-þjóðfélag, fó!k
þorir ekki að vera á ferli eitt
sér eftir sólsetur og konur ganga
um með hlaðnar skammbyssur í
veskjum sínum: í flestum öðrum
lýðræðisríkjum logar allt í óeirð-
um og götubardögum.
Við búum hér á friðsælum
bletti í brjáluðum heimi. Hvers
vegna og hvað lengi? Vegna þess
að við erum enn sjávarútvegs-
og landbúnaðarþjóð og hér ríkir
friður, svo lengi, sem við höld-
um áfram að vera það.
Þegar hér er orðið í meiri
hluta lífsleitt fólk, slitið úr
tengslum við uppruna sinn og
náttúruleg störf, þá tekur það
fólk, eins og í öðrum iðnaðar-
löndum þó talin séu gróin menn-
ingarlönd, að æpa á „eitthvað
nýtt,“ götubardaga eða styrjöld,
ef ekki annað. Hinir tveir hefð-
bundnu atvinnuvegir okkar fs-
lendinga, sjávarútvegur og land-
búnaður, eru burðarásarnir í til-
veru þessarar fámennu þjóðar og
flvo samslungnir menningu henn-
ar fornri að þar verður ekki
greint á milli. Gerbylting í at-
vinnuháttum hlyti að hafa í för
með sér að tengslin rofnuðu við
j fortíðina. Við þolum ekki að
verða réttlausir og lífsleiðir, að-
staða okkar í veröldinni er þann
ig, að okkur dugir ekkert minna
en ólseigar rætur djúpt í jörð,
ef við eigum ekki að fjúka, svo
smáir sem við erum.
Nú er það rétt, að það er ekki
hægt að reka nútíma þjóðfélag
á idealisma eða heilögum kúm,
en hinir hefðbimdnu atvinnuveg
ir okkar eru bara engar heilag-
ar kýr, heldur eiga sér mikla
framtíðarmöguleika og ekki síðri
en aðrir atvinnuvegir, þess
vegna er óþarfi að hverfa frá
þeim og týna með því sjálfum
sér.
Eitthvað nýtt
Þeim fjölgar nú óðum, sem
standa með opinn munn og
draum í auga á gatnamót-
um og horfa til himins,
og eru að bíða eftir hinni
steiktu gæs úr einhverri átt
en líta ekki við að matreiða
þann fugl, sem liggur við fætur
þeirra. Þessir skýaglópar tauta í
sífellu fyrir munni sér „Eitthvað
nýtt, eitthvað nýtt“, eins og
tunglsjúkir stúdentar í Frakk-
landi — eða íslenzka þjóðin við
forsetakjör. Því læra börnin mál
ið að það er fyrir þeim haft.
Við erum staddir djúpt und-
an, það hefur komið leki að þjóð-
arskútunni og það er þoka yfir
landinu. Hér er ekki við sjálfa
skipstjórnarmennina að sakast.
Þeir reru í björtu og hann skall
á. Það er þó í rauninni engin
hætta á ferðum, ef skipshöfnin
heldur sig að austrinum, og far-
ið er að amla í átt til sama lands
og róið var frá og lóðar sig á-
áfram. Öll él birtir um síðir,
sagði Élja-Grímur. Að visu
varð hann úti í því él-
inu en samt er kenning
hans rétt, þó að hún dyggði
honum ekki. Þegar nú skipshöfn-
in hef.ur sem mest að vinna að
bjarga sinni gömlu skútu til
lands, þó skeður það sem sízt
skyldi í sjávarháska. Það koma
officerar ofan úr brú og niður á
dekk til skipshafnarinnar og
fara að hafa uppi undarlegt tal,
ræða drauma sína og tefja menn
við austurinn. Þeir segja að land
takan geti orðið erfið sökum and
byrs og dimmviðris og eiginlega
vanti þá nýtt land, en vegna
lekans á skútunni þá leggi þeir
til, sem bráðabirgðar björgun, að
skipshöfnin stökkvi fyrir borð i
von um að bjargast uppí það
skip, sem eigi að fara að leggja
kjölinn að.
Nú vita það allir, að það rís
ekki í skyndi nýtt land úr haf-
djúpunum til bjargar mönnum,
sem týnt hafa því landi sem þeir
fóru frá, ekki heldur bjargast
menn frá sökkvandi skipi um
borð í annað, sem ekki er farið
að leggja kjölinn að.
íslenzka þjóðin - verður að
halda þeirri skútu á floti, sem
hún er um borð í og hún verður
að finna það land, sem hún reri
frá.
Þjóðin verður að sameinast um
að bjarga sjávarútvegnum og þar
með sjálfri sér.
Draumar um iðnaðarpatent eða
ferðalanga úr gulli mega bíða
betri tíða — og helzt til eilífðar-
nóns.
Öruggasta leiðin útúr vandræð
um okkar, væri sú, að við höfum
tíma til, að stoppa og hugsa, að
endurskipuleggja ailan sjávarút-
veginn og hagræða honum frá
grunni, jafnframt því, sem nýtt-
ir væru þeir tæknimöguleikar
sem fyrir hendi eru.
Hagræðing er töfraorð þessara
tíma en því hefur ekki enn ver-
ið beitt á sjávarútveginn. Það
kostar fé að hagræða hvort held
ur er fjárhagslega eða tæknilega
en það væri kaldhæðni í augna-
blikinu að fara að ræða það við
staurblankan útgerðarmann,
sem ekki á fyrir olíunni, en má
>ó ekki láta skipið stanza and-
artak, þá kemur maðurinn með
hamarinn. Það er líka ergjandi
fyrir menn sem sjá ekki útúr örð-
ugleikunum að einhverjir menn,
sem utan hjá standa, séu með pré
dikanir um, að þeir eigi að gera
þetta svona en annað á hinn veg
inn, en þekkja ekki allar aðstæð-
ur nægianlega og ættu því að
þegja. Eg ætla því enn að hafa
þann háttinn á að ræða helzt
ekki nema það, sem ég hef kynnt
mér og nefna hér nokkrar upp-
finningar sem eru á döfinni og
gætu verið nærtæk bjargráð,
svipað og flotvarpan, sem fund-
in var upp á neyðarstundu 1952
og færði okkur hundruð mill-
jóna í kassann um leið og hún
kom í sjóinn, eða kraftblökkin
1959, sem einnig bjargaði okk-
ur úr vandræðum.
Nýtt síldveiðitæki.
Síldarnótin er ekki einhlít til
úthafsveiða. Hún er grunnslóða
veiðarfæri, sem hefur verið
stækkað í sífellu en nú verður
það ekki lengur hægt. Hún er
þegar orðin of erfitt og kostnað-
arsamt veiðarfæri. Það verður að
finna upp tæki, sem getur tekið
síldina á hvaða dýpi sem er. Að
því er unnið víða um heim, en
einnig þarna gætum við orðið
fyrstir. Ég hef séð riss að hug-
mynd Agnars Breiðfjörðs að síld
artrolli og það væri áreiðanlega
vit í að verja nokkru fé til að
fullgera það veiðarfæri.
Veiðnari botnvarpa
Það er það sama að segja um
botnvörpuna og síldarnótina að
hún er upprunalega grunnslóðar-
veiðarfæri, sem menn hafa reynt
að breyta til útlhafsveiða en ekki
tekizt enn. Vörpunni er nú ætlag
að standa undir útgerð svo
dýrra skipa, að það verður að
finnast aðferð til að auka veiði-
möguleika hennar með því að
hækka höfuðlínuna stórlega frá
því sem nú er. Þetta er áreið-
anlega ekki óleysanlegt verkefni,
ef menn snúa sér að því af fullri
alvöru.
Haförninn, 20. júlí.
Nú síðustu vikurnar hefi ég
ekki komizt hjá _því að sjá og
finna, hvað við íslendingar er-
um raunverulega fátækir, fátæk
ir, hvað fjárhag og vissar teg-
undir hugrekkis snertir.
Allt í kringum okkur sjómenn
ina, sem siglum um miðin við
Svalbarða, sjáum við það, sem
okkur vantar, en skortir hug-
rekki og fjármagn til að eign-
ast. Kannski okkur vanti líka
eitthvað af vizku. En það sem
við sjáum, eru stór skip, móður-
skip rússneska flotans, sem þarna
stunda síldveiðar. Þessi móður-
skip bíða ekki á miðunum eftir
bræðslusíld, eins og íslenzku
„móðurskipin“. Nei, þar er síld-
in unnin til manneldis, og engu
hent. Rússamir eru miklir sjó-
menn, þótt þeir séu ekki hálf-
drættingar á við íslenzka sjó-
menn, hvað veiðitækni og veiði-
getu snertir. Því til sönnunar
má nefna að 200 rússnesk veiði-
skip öfluðu ekki eins mikið og
45 íslenzk eða raunar 6 eða 7
íslenzk einn daginn þarna úti.
Ný lestarinnrétting.
Lestarinnrétting fiskiskipa
okkar er í meginatriðum aldagöm
ul og orðin úrelt bæði fyrir bol-
fisk og síld. Það er víða glímt
við nýjungar á þessu sviði, en
íslenzkir uppfinningamenn eru
komnir það langt og verkefnið
það aðkallandi hjá okkur, að
ekki væri ólíklegt að við hefðum
möguleika á að verða á undan
öðrum. Ef skyndileg lausn feng-
ist á þessu atriði myndi hún bæta
okkur upp verðfaliið og vel það
í aukinni nýtingu, því að kassa
lestarinnrétting, sem líklegast er
að komi, myndi einnig gerbreyta
löndunaraðferðum.
Nýjar löndunaraðferðir.
Eins og fyrr segir, er líklegt
að breyting á þeim úreltu og
furðulegu vinnubrögðum sem nú
tíðkast við löndun, fylgi í kjöl-
far breyttrar lestarinnréttingar,
og þá verði sjálfkrafa hægt að
leggja af að kasta hverjum titti
margsinnis af handafli bæði um
borð og í frystihúsunum. Akst-
urinn er mörgum þyrnir í augum,
enda bæði kostnaðarsamur og
skaðlegur, en hann byggist á að-
stæðum sem erfitt er að ráða við,
en það yrði auðvita.ð strax bót,
ef fiskurinn væri kassaður á bíl-
unum.
Nýjar fiskverkunaraðferðir.
Það er mikið kapp lagt á þetta
hérlendis af sýningunni „íslend-
ingar og hafið“, að dæma. Samt
létum við Rússa hlunnfara okk-
ur illilega. Þeir hafa að sögn
fundið upp verkunaraðferð á
saltfiski, sem selst eins og heitar
lummur í Suðurlöndum. Það er
hart að búa undir þessu fyrir
okkur, sem búnir erum að verka
saltfisk allra þjóða lengst og far-
ið þar aftur heldur en hitt. Nú
verða okkar menn að spýta í lóf
ana og reka af sér slyðruorðið.
Hugsunin er ekki bundin höfða-
tölu og þeim getur alveg eins
dottið í hug eitthvað nýtt í fisk-
verkun eins og Rússum. Kannski
væri ráð að segja, til þess að
örva heilastarfsemi þeirra fisk-
iðnaðarmanna, að ef þeir fyndu
ekki umsvifalaust, því að nú ligg
ur mikið við, upp aðferð til að
gera fiskinn okkar lostætan og
En verðmæti vöru þeirra, sem
Rússarnir unnu úr sinni síld hef-
ur sjálfsagt verið mun meira og
gagnmeira en það, sem við tök-
um við í Haförninn af íslenzku
bátunum.
Er virkilega enginn íslenzkur
ráðamaður, í ríkisstjórn, á Al-
þingi, eða öðrum ábyrgum stöð-
um, sem fær er um að vinna að
því að fslendingar eignist stórt
skip, sem gegnt gæti svipuðu
hlutverki og rússnesku móður-
skipin? Ég tel að 5—10 þúsund
lesta skip gæti orðið hentugt,
ekki gamalt heldur smíðað tií
sinna nota. Það yrði að vera í
senn tankskip og fraktskip. Fyrst
og fremst yrði að vera fullkom-
in aðstaða til síldarsöltunar, og
nægt pláss fyrir tómar og full-
ar tunnur tankrými fyrir úrgang
og lélega síld, auk rýmis fyrir
nauðsynlegar vistir handa veiði-
skipunum.
Yfir vertramánuðina mætti nota
skipið til lýsis-, mjöls- og jafn-
vel olíuflutninga. Ég tel engin
vandræði að ráða fólk á slíkt
skip, það sýnir bezt allur aá
eftirsóttan, jþá yrðu þeir allir sam
an leiddir út og skotnir.
Pétur Sigurðsson, alþingismað-
ur og mikill vinnuþjarkur fyrir
sjómannastéttina hefur komið
fram með andstæða hugmynd, se
sé þá að sjómannasamtökin, út-
vegsmenn og Fiskimálanefnd
verðlauni rösklega nýtilegar
uppfinningar í sjávarútvegi.
Þetta er góð hugmynd, þó að ég
efist um að hún sé betri en mín,
og það væri óskandi, að hún kæm
ist í framkvæmd, en jafnframt
því, þyrfti ríkisstjórnin okkar að
gera sér Ijóst í öllu þrefinu um
rekstrargrundvöll, að raunhæf-
asta björgunin fyrir útveginn og
jafnframt þjóðina er að örva og
styrkja röggsamlega, umbætur á
sumu en byltingu á öðru í tækni-
málum útvegsins. Liggi okkur á
peningum er fljótlegast að sækja
þá í sjóinn.
——. p
Skyndiskoðun
og eflirlit
LÖGREGLAN í Reykjavík og
bifreiðaeftirlitið framkvæmdu
skyndiskoðun á fjölda bíla í
fyrrakvöld og er það önnur
skyndiskoðunin í þessari viku.
Yfirleitt voru bílarnir í ágætu
lagi, en í fyrrakvöld þörfnuðust
34 bílar nánari athugunar við.
Voru númerin tekin af 18 þeirra,
frekari notkun 6 bíla var bönn-
uð fyrr en að fullnaðarviðgerð
lokinni og tíu ökumenn fengu
frest til að koma bílum sínum í
fullt lag.
Klukkan fimm í gær hófu lög-
reglan og bifreiðaeftirlitið sér-
stakt eftirlit á öllum vegum út
frá Reykjavík og einnig hóf lög
reglan í Hafnarfirði þá eftirlit
á Krísuvíkurleiðinni og voru
bifreiðaeftirlitsmenn henni til að
stoðar. Þessir eftirlitsmenn fylgj
ast með ástandi allra ökutækja,
sem fram hjá þeim fara, og leita
að víni hjá unglingum, sem lög-
um samkvæmt mega ekki hafa
það undir höndum.
fjöldi, sem óskað hefur eftir plássi
á Haferninum. Og ekki væri ó-
eðlilegt að Síldarverksmiðjur rík
isins og Síldarútvegsnefnd væru
skrifaðir eigendur, og rækju slíkt
skip í sameiiningu. Nú þegar hafa
SR og starfsfólk þeirra öðlazt
ómetanlega reynzlu varðandi mót
töku og losun bræðslusíldar, bæði
hvað útbúnað og vinnu snertir,
og alltaf má bæta og ekki er
neinn skortur á alvönu söltunal
fólki, af því er nóg á Siglufirði
og víðar.
Ráðamenn, farið nú af stað,
hugsið málið og framkvæmið.
Það er ekki of seint, fyrirnæstu
vertíð, ef þið byrjið strax að
vinna, „Hálfnað er verk þá haf-
ið er“.
Til gamans mætti bæta því við
að varðandi ráðningu fólks á
slík skip, sem ég hefi gert að
umtalsefni, mætti benda á, að
til að spara dýrmætt pláss skips
ins mætti hafa tvíbreiðar koj-
ur i hverjum klefa, og ráða uing
hjón, sem deilt gætu með sér
klefa og koju, yfir síldarmánuð-
ina. Einnig þyrfti að vera pláss
fyrir lækni og sjúkrastofu auik
pláss fyrir viðgerðaþj ómustu allfl
konar til handa flotanum.
Steingrímur Kristinsson.
Hér sjást fjögur síldveiðiskip, eitt rússnezkt og þrjú norsk.
„Hugdetta“