Morgunblaðið - 08.09.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐK), SUNNUDAGUR 8. SEPTEMBER 19«8
17
Senn haustar að og réttir hefjast. (Ljósm. Mhl.: KTÍstunn. Bem.).
Þörf þjóðar-
einingar
Enginn efi er á því að al-
menningur fagnar þeim viðræð-
um, sem nú eru hafnar á milli
allra stjórnmálaflokkanna um
efnahagsmál þjóðarinnar og nauð
synleg úrræði í þeim Greinilegt
er þó, að einstaka aðilar hafa
fullan hug á að spilla fyrir, að
samkomulag geti tekist. Einkan-
lega er þessi spiillingarandi auð-
sær í skrifum Þjóðviljans. Þau
skrif sýna Ijóslega hve fjarri
því fer, að Þjóðviljinn sé íraun
og veru málsvari verkalýðsins í
landinu. Allir eiiga raunar mik-
ið undir því, að allsherjar sam-
komulag náist itil að forðast
glundroða og óþarfa erfiðleika.
Engir eiga samt meira í húfi en
verkamenn, því að við þeim
blasir víðtækt atvinnuleysi, ef
ekkí tekst að halda atvin'nuveg-
unum uppi, þrátt fyrir öll þau
áföll, sem þeir hafa orðið fyrir.
Nú mega menn að vísu ekki
kippa sér upp við köpuryrði
þeirra, sem hafa það fyrir höf-
uðiðju að leggja illt til allra
mála. Og í sjálfu sér er skiljan-
legt, að þeir, sem vita upp á sig
slíka skömm að þeir eiga ekki
annað skilið en vera lá’tnir utan
gátta, fyllist hafmóði yfir, að
þeir séu virtir viðtals. En nú
mega hvonki gamlár né nýjar ýf-
ingar ráða gerðum manna. Þjóð-
arnauðsyn krefst þess, að al'lir
leggist á eitt um að leysa vand-
ann, enda sýna menn sitt sanna
eðli með því móti, sem þeir nú
bregðast við.
r
l tfliitningsverð-
mæti minnkar
um 40%
Fjármálaráðherra gerði grein
fyrir því á dögunum, að horfur
væru á, að útflutningsverðmæti
landsmanna yrðu á þessu ári
40% minni en þau voru 1966.
Slí'kur hnekkir er ekk; einung-
is óþekktur í sögu okkar síð-
ustu mannsaldra he'ldur telja fróð
ir, menn, að hann sé einsdæmi
í sæmilega þróuðum nútímaþjóð-
félögum. Sknafið um það, að
þessi áföll sýni gjaldþrot við-
reisnarstefnunnar, er án allrar
stoðar í veruleikanum. Það er
verðfailið á erlendum mörkuðum,
aflabrestur og sölustöðvun
vegna bargarastyrjialdarinnar í
Nígeríu, sem skapað hafa nú-
verandi ástand. í einn stað kem-
vur hvaða stefnu hefði verið fylgt
innanlands í efnahagsmálum, þá
hefði ekki verið unnt að koma
í veg fyrir þessar aðstæður. Sum-
ir segja naunar, að það sé stjórn-
arvö'ldunum að kenna, að fslend-
ingar hafi ekki haldið þeirri for-
ustu, sem þjóðin hafi verið búin
að öðlast í framleiðslu og sölu
á hraðfrystum fis'ki og vitna þá
til ársins 1958. Sá samanburður
er einmitt mjög fróðlegur, því
að hin mikla fnamleiðsla á fryst-
um fiski 1958 stafaði af alveg
sérstökum ástæðum. Þá voru það
hinar miklu karfaveiðar á Ný-
fiundnalandsmiðum, sem mest
julku framleiðsluna. Þau mið
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 7. sept
eyddust hin,s vegar skjótlega og
engar ráðstafaniir ísl. stjórnar-
valda gá'tu neinu þar um breytt.
Aftur á móti er það óumdeilan-
legt, að ríkisstjórnin hefur árum
saman veitt hraðfrystihúsunum
margvíslegan atbeina og fyrir-
greiðslu, svo að sízt er hægt að
ásaka hana fyrir skilningsleysi
í þessum efnum. Enda hafa and-
stæðingarnir stundum skammað
stjórnina fyrir að hafa veitt
hraðfrystihúsunum of mikla að-
stoð og láta þau vera sjálfráðari
en skyldi í gerðum sínum. Þá hafa
þeir einnig fundið að því, að
ríkisstjórnin skuli ekki hafa haft
sig meira frammi um markaðs-
öflun. Markaðir í Austur-Evrópu
'hafa þó haldizt einungis fyrir
atbeina ríkisvaldsins. Annars-
staðar hafa útflytjendur sjálfir
haft forystu um sölu afurða
sinna og verður trauðlega deilt
um, að það sé heppilegasta að-
ferðin. Enda verða ekki brigður
á það bornar að einkanlega SH
hefur unnið stórvirki í markaðs-
öflun í Bandaríkjunum. Þar hef-
ur SÍS tekizt miður, og var eins
og kunnugt er gripið til blekk-
ingar af hálfu fyrirsvarsmanna
þess í því skyni að dylja, að
fyrirtæki þeirra hafði orðið und
ir SH í samkeppninni. Enn má
minna á, að ríkisstjórnin hefur
sýnt ólíkt meiri skilning en
stjórnarandstæðingar á nauðsyn
þess að tryggja markaði okkar
í Vestur-Evróþu.
Þá er það furðuleg Mékking,
þegar reynt ier að gera lítið úr
örðugleikunum nú með því að
benda á, að útflutningurinn nú
sé þó ekki minnj en var t. d.
fyrir 5 árum. Svarið við þessu er
einfaldlegia þetta: Vandræðin nú
mundu engin, ef menn nytu enn
sömu lífskjara og áður var, t. d.
fyrir 5 árum. Ef þeir, sem þenn-
an samanburð gera, vilja um-
svifalaust skerða lífskjörin sem
þessu nemur, er lausnin fundin!
Stöðugt unnið
að úrlausn
Fullur skilningur á alvöru erf-
iðleikanna fæst ekki með því
einu að bugleiða þá 40% minnk-
un útflutn'ingsverðmætanna, sem
fjármálaráðherra gerði grein
fyrir. Þar kemur einnig til að
þótt aflabrögð væru að ýmsu
erfið og kostnaðarsöm árið 1967,
þá hefur reynslan þó orðið enn
verri á þessu ári. Á það eink-
um við um sfldveiðarnar, sem
segja má að enn hafi brugðizt
að mestu, þrátt fyrir gífurlegan
kostnað, sem lagt hefur verið í
til að greiða fyrir þeim, m. a.
með stórum flutningaskipum til
að flýtja aflann með dvöl varð-
skips á miðum o. s. frv. Án
þessarar fyrirgreiðslu hefði ekki
fengizt jasfnvel sá litli afli,
sem á land hefur borizt.
Þá ætti einnig að vera óþarfi
að minna á áföllin vegna hafíss
á sl. vetri og langt fram á sum-
ar, kálskemmdir víðsvegar um
land og óhagstætt veðurfar í
mörgum héruðum. Það er í sjálfu
sér ekki þakkarvert beldur ein-
ungis í samræmi við eðli máls-
ins, að ríkisstjórnin hefur gert
állt, sem hún hverju sinni hefur
megnað til að, ráða fram úr þess-
um og öðrum erfiðleikum. En það
kerruur úr hörðustu átt, þegar
sumir stjórnarandstæðingar eru
í blöðum 'SÍnum hvað eftiir annað
að áfellast stjórnima fyirir, að
störf hennar hafi tafizt sökum
sumarfría ráðherranna Auðvitað
taika ráðherrar sér frí eins og
aðrir menn, en þess má gjaman
geta, að í allt sumar hafa verið
haldnir ríkisstjórnarfundir í
hverri eiruustu vifcu og þar rætt
og teknar ókvarðanir um aðkall-
andi mál. Mun það einsdæmi,
að fundir hafi aldrei fállið nið-
ur og er a.m.k. mjög ólíkt því,
sem á vinstri stjórnar árunum
tíðkaðist, þegar löngum reynd-
ist ómögulegt að ná ráðherrum
til funda, jafnvel þegar mest lá
við og allt logaði í innbyrðis
ósamkomulagi.
Skapa nauðsyn-
legt sv igrúm
Ásakanir um það, að tillögur
ríkisstjórnarinnar nú séu of síð-
búnar vegna starfsleysis ráðherr
anna og aðstoðarmanna þeirra
eru með öllu óréttmætar. Svo
og ful'lyrðing um, að setning
bráðabirgðalagianna nú samtímis
því sem viðræður stjómmála-
flokkanna hófust, sýni, að stjórn
in hafi verið vanbúin og of sein
í svifum. Einstaka góðviljaðir
m&nn hafa rneðal annars í
fljótræði hal'dið því fram, að
kynlegt hafi verið að setja þessi
bráðabirgðalög um leið og um-
ræðurnar hófust, því að eðli-
legra hefði verið að kanna fyrst,
hvort unnt væri að ná samkomu-
lagi um nauðsynlegar ráðstaf-
anir. Bráðabirgðalögin voru ein-
mitt sett ekki sízt til þess að
skapa nægilegt svigrúm fyrir
þessar viðræður. Það var fyrir-
sjáanlegt, að vitneskjan um þær
vár löguð til þess að skapa óróa
og koma af stað ýmiskonar orð-
rómi og óheppilegum spekula-
sjónum. Atburðirnir um síðustu
helgi sönnuðu svo vel, að ekki
verður um deiLt, að þessi skoð-
un var rétt. Einmitt þess vegna
varð að gera ráðstafanir í sam-
bandi við upphaf umræðnanna.
Bráðabirgðalögin segja alls ekki
til um hver frambúðarúrræði eigi
að velja. Greinilegt er, að sum-
um sýnist eðlilegast að fella
gengið, öðrum að auka uppbóta-
greiðsluT og afla fjár til þeirra
með nýjum sköttum, enn öðrum,
að víðtæk og varanleg höít sé
líklegas'ta ráðið. Einungis ítarleg
athugun og könnun allra að-
stæðna geta skorið úr um hver
leiðin sé heppilegust eða hvort
fleiri en ein fcomi til igreina
eða e.t.v. ál'lar í sameiningu. Hin
víðtæka gagnasöfnun, sem nú á
sér stað, er gerð til að auðvelda
mönnum úrskurð um þetta. Þessi
lagnasöfnun er rækilegri en menn
áður hafa afllað, og jafnframt
því, sem hún er mun umfangs-
meiri, þá er hún eiinnig mifclu
fyrr á ferðum en hingað til hef-
ur tíðkazt um svipaðar upplýs-
ingar, þótt af miun Skornari
skammti væru.
Mælast ekki
einir við
Ótvíræbt er, að flleiri en ein
tegund úrræða kemur til greina.
Ef menn ætla að reyna að ná
víðtæku samstarfi, þá tjáir ekki
fyrir neinn einn að segja fyrir-
fram, að hann fallist ekki á nei'tt
annað en það, sem hans eigiin
kredda segir til um. í slíkum
viðræðum mælast menn ©fcfci ein
ir við, heldur verða að hlusta
hver á annan og taka hæfilegt
tillit til skoðana annarra. Jafn-
framt því, sem ekki er hægt að
ætlást til þess af neinum, að
bann fallist á 'nöfckuð það sem,
algjörlega brýtur gegn sannfær-
ingu hans, og hann er viss um
að hefur þveröfug áhrif við það
sem til er ætlast. Menn verða
einnig að muna, að þótt viss úr-
ræði geti dugað vel, ef tiltekin
atvik eru fyrir hendi, þá er eng-
an veginn þar með sagt, að þau
eigi ætíð við. Það er t.d. út í
bláinn að briigzla forsætis-
ráðherra nú um það, að hann
hafi fyrir tveimur árum talið,
að þjóðistjórn ætti þá ekki við.
Það er alveg rétt, en hann sagði
áreiðanlega jafnframt, að þau
atvik gætu verið fyrir höndum,
að slík stjórn væri æskileg, a.
m.k. um skamma hrfð. Nú, þegar
uimskiptiin eru meiri í efnahags-
málum, en menn nófckru sinni áð
ur hafa staðið flrammi fyrir hér-
lendis á okkar dögum, þá mæt’ti
ætla, að slík atvik væru fyrir
hendi, ef þau þá nokkurn tíma
eru það. En þá reynir á hvort
hinir, sem í ótíma voru að tala
um þjóðstjórn, vilja nú í raun
og veru leggja sig fram um að
koma henni á, þegar þjóðarþörf
krefst víðtæks samstarfs. Jafn-
framt mega stjórnarsinnar ekki
kippa sér upp við það, þó að
andstæðingarnir hælist um yfir
að stjórnarstefnan hafi ekki
megnað að koma í veg fyrir
þessi vandræði. Þeir lifa lengst,
em með orðunum einum eru vegn
•, og staðreyndirnar sanna, að
au tvö höfuðatriði, sem mest
var um deilt í stjórnarstefnunni:
Söfnun gjaldeyrisvarasjóðs og
upphaf stóriðju hafa orðið þjóð-
inni til ómetanlegrar blessunar,
enda væri nú hér allt öðruvísi
og miklu lakar um að litast, ef
ríkisstjórnin hefði ekki fengið
þessu ráðið. Jafnframt skulum
við játa, að þrátt fyrir alla örð-
ugleikana þá eru íslendingar nú
miklu betur undir það búniir en
nokkru sinni fyrr að taha á sig
nokkra skerðingu eða rýrnun
lífskjara. Lífskjarabatinn síðustu
árin var svo ör, að þrátt fyrir
þá misbresti, sem nú hafa orðið,
getur öllum liðið hér vel eftir
sem áður, ef rétt er að farið.
Brottför
Jóns Pétui-s
Sigvaldasonar
Hið fjölmenna kveðjuhóf, sem
Jón Pétur Sigva'ldason sendi-
herra Kanada hélt s.l. miðviku-
dag bar glöggt viltni þeim vin-
sældum er þau hjón, hann og
hans ágæta eiginkona f.rú Olga,
hafa aflað sér þau ár, sem hann
hefur gegnt starfi sendiherra hér
á landi. Aðsetur hans er raunar
í Osló, en hingað hefur hann
komið a.m.k tvisvar á liverju ári,
ferðast víðsvegar um landið og
kpnnst fjölda manna. Hann fylg-
ist auk þess óvenjulega vel með
gangi mála hér á landi, með því
að lesa að staðaldri íslenzk b'löð
og er kiunnugri þjóðarhögum en
margir þeir, sem hér hafo fasta
búsetu. Gaman er að beyra
hversu honum heflur farið fram í
íslenz'ku á þessum árum. l'egar
banin kom hingað fyrst fyrir um
það bil fjóru og hálfu ári, sfcjldi
hann raunar íslenzku og talaði
nokkuð en heldur stirðlega. Nú
má segja að hann tali reiprenn-
andi. íslenzkukunnábta hans er
því athyglisverðari sem hann
hafði á fullorðinsárum ekki haft
nein teljandi samskipti við fs-
lendinga þangað til hann kom
hingað og því ekki gefist færi
á að ha'lda við tungu forfeðra
sinna, sem hann lærði á bernsfcu
heimili sínu vestan hafs, jafn-
framt enskunni. Eibt af því sem
sendiherrann drap á í samta'li var
hversu Kanadastjórn ætti í mikl
um örðugleikum vegna verðfall's
á fiski, isem bibnaði einlkum á
íbúum sjávarhéraðainna á aust-
urströnd Kanada. Hann taldi
fiskimenn í Kanada vera samtals
um 80 þúsund og sagði að nú
væri verið að gera ráðstafanÍT
til að fæfcka fiskimönmum um 15
þúsundir eða rúmlega tvöfalt
hærri tölu en nemur fjölda allra
íslenzfcra fiskimanna.
Þetta er hægt í auðugu landi
eins og Kanada. Hér horfir allt
öðruvísi við, hér eru fiskveið-
arnar undirstöðuatvinnugreinin,
sem al'lar 'hinar verða að sækja
sinn erl. gjaldeyri til. Þess vegna
er hæpið að hve miklu leyti við
getum lært af hjálpar eða var-
úðarráðstöfunum annarra þjóða
í þessum efnum. Þær hafa mögu-
leifca til að ráða fram úr þessum
vanidamálum og einnig styrkja
sína fiskimenn á all't annan veg
en við gebum.
Gleðiefni
Magnúsar
Tékkóslóvakíu-málin hálda á-
fram að hrella kommúnista hér,
að þeirra eigin sögn. Ritstjóri
Þjóðviljans hefur þó fengið si'tt-
hvað til að gleðjast yfir innan
um allar hrellingarnar. Aðgerð-
ir Sovét-manna hafa tryggt, að
um ófyrirsjáanlega framtíð verða
Tékkar bæði lausir við Morgun-
blað og Sjálfstæðisflokk í sínu
landi eins og ritstjórinn lýsti
fögnuði sínum yfir á sjá'lfaninn-
rásardaginn, Nú hafa ungirFram'
sóknarmenn einnig hitað honum
um hjartaræturnar með því að
nota næstu daga eftir hernám
Tékkóslóvakíu til að krefjast
iva'rnarleysis íslands og gefa i
skyn að þeir vi’lji dvöl landsins
í Atlantshafsbandailagiinu sem
skemmsta. Á hinn bóginn er hæp
ið að ritstjórinn hafi jafn mikla
gleði af skrifi manns nokkurs
á Afcureyri, sem færði Atlants-
hafsbandalaginu og varnarliðinu
það til foráttu, að það hafi ekki
varið okkur gegn Bretum í þorska
stríðinu. En sá góði mann gleymdi
því, að það voru einmitt komm-
únistar, sem komu í veg fyrir
að athæfi Breta væri þá kært
fyrir Atlantshafsbandalaginu, eins
og Sjálfstæðismenn gerðu tillögu
um.