Morgunblaðið - 26.09.1968, Page 10

Morgunblaðið - 26.09.1968, Page 10
10 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. SEPT. 1968. HEIMRI IUATIS8E OG HAYWARD GALLERY EFTIR BRAGA ASGEIRSSON FYRIR NÆR 14 árum dó Henri Matisse, einn af þrem risum Par- ísarskólans í málaralist á þessari öld, hinir voru Braque og Pi- casso, vantaði hann þá aðeins tvo mánuði á að verða 85 ára. Matisse var málari hinnar lit- rænu lífsgleði og sótti tíðum yrk isefni í austurlenzkan laufskurð og munaðarfull form suðrænna kvenna, en austurlenzk list hafði heillað hann ungan og hann var óþreytandi að takast á hendur langar ferðir til að sökkva sér niður í list Austur- landa. Hann var einn af þeim er fengu viðurnefnið „villidýrin" (Les Fauves) eftir mikið fjaðra- fok sem þeir ullu á sýn- ingu haustsalarins „Salon d’Au- tomne“ 1905. Eftir dauða Mat- isse hvarf nafn hans í skugga risanna tveggja, sem eftir lifðu og hann er í dag ekki nærri jafn þekktur meðal yngri kynslóðar- innar og þeir þó að ekki séu nema tveir áratugir frá því að list hans var dýrkuð af ungu fólki um alla Evrópu og áhrif frá honum voru fullt svo greini leg á næstum hverri einustu stórri samsýningu. Hin mikla vel gengni Marc Chagall á síðustu árum mun einnig hafa átt sinn þátt í því að nafn Matisse var ekki eins áberandi og áður — en Chagall einkennir svipuð litagleði og Matisse og verk hans hafa verið mikil verzlunarvara á und anförnum árum jafnframt því sem stórar yfirlitssýningar á list hans hafa víða farið. Þó ég efi ekki stærð Chagall’s sem málara var hann ekki brautryðjandi á borð við hina þrjá. Sýningar á verkum Picasso hafa gengið um víða veröld, enda er Picasso-vél- in best smurða vél, sem sögur fara af í myndlist. Sýningar á verkum Braque hafa einnig ver- ið settar upp víða og nú virðist loks röðin komin að Henri Mat- isse og er ekki að efa, að áhugi á verkum hans muni við það fá koma fyrir hinum stóru listsýn- ingum sem stofnunin stendur reglulega fyrir, í rýmra húsnæði en „Tatesafnið” hefur upp á að bjóða. Þessi sérkennilega bygg- ing, sem kostað mun hafa yfir 100 milljónir ísl. króna, er stað- sett í hverfi sem á að verða menningarmiðstöð London fram- tíðarinnar. Hið nýja Hayward sýn ingahús ásamt hljómleikahöll sem kennd er við drottninguna, grípa gestinn svipað og stórt virki úr steinsteypu, og er bygg ingin með því sérkennilegasta, sem London hefur upp á að bjóða. f bakgrunni sér þó í held ur óviðfeldna framhlið Shellhá hýsanna. Með margbreytileika í formum hefur verið reynt að sigrast á kulda steinst'eypunnar, getur byggingin í senn minnt á fornan hallarstíl og nýtízku fjöl býilshús, og það vottar fyrir hispurslausri rómantík, sem á mjög vel við umhverfið. Á þann hátt eru arkitektarnir að reyna að sigrast á því mikla vanda- máli, sem svipskifti nýbygginga valda mitt í gömlum rótgrónum hverfum stórborga. Á þessum stað uppgötvar ferðalangurinn betur en annarsstaðar í þessari risabrog hve London hugmynda hans er að breytast, — fá á sig svip nútímans og hvernig hún er smámsaman að glata svip mið- aldalegrar turnaborgar. Það er mögulegt að virða fyrir sér breytingarnar frá öllum hliðum sýningarhússins og þá ekki sízt frá hinum þrem stóru svölum, sem eru ætlaðar til sýninga á höggmyndum. Hið innra saman- stendur Hayward sýningarhúsið af tveim hæðum — hin neðri hef- ur þrjá stóra sali, sem lýstir eru upp, en á efri hæð tvo sali, sem taka á móti dagsljósi gegnum pýramídaformaða glugga, sem staðsettir eru á flötu þakinu. Samanlagður gólfflötur er 7000 fm., og við það bætast 2000 fm,. svalarrými á efri hæð. Salirnir Kona með blæju 1927. nýjan byr, enda er unga kynslóð in í dag listþyrstari en dæmi eru til áður, það sýnir bezt aðsókn að listsýningum og hverskonar annarri liststarfsemi, sem ber í sér frjóanga þess sem varir. Einn af miklum listviðburðum i Evrópu í sumar var opnun Hayward-sýningarhússins í Lon- don með sýningu á verkum Mat- isse. Með húsi þessu hefir höf- uðborg Bretaveldis eignast hina langþráðu sýningarhöll, sem ger ir „Art Council" mögulegt að eru í senn opnir og einangraðir og er því erfitt að fylgja rök- réttum hringgangi, er byggist á skipulagðri sýningarskrá eftir ferli og þróun listamannsins. Er það bæði kostur og galli, kostur vegna þess að það er tilbreytni frá hinum hárnákvæmt útreikn- uðu sýningarsölum — galli vegna þess að það gerir skoð- andanum erfiðara fyrir, en kem- ur þó síður að sök þegar hrif myndanna eru jafn sterk og á þessari sýningu. Henri Emile Benoit Matisse fæddist á síðasta degi ársins 1869 í Le Cateu-Cambrésis norð ur. Að loknu menntaskólanámi í St. Quentin hélt hann til París- ar og lagði stund á laganám. Ár- ið 1889 lauk hann fyrsta hluta laganámsins og gerðist skrif- stofumaður á lögfræðiskrifstofu í St. Quentin jafnframt því sem hann gekk í listaskóla eldsnemma á morgnana og lærði teikningu. Árið 1890 hóf Matisse að mála f batavegi eftir botlangakast, fyrsta-mynd hans var kyrralífs- mynd. Árið 1891 hættir hann við laganám og hefur listnám hjá Bouguereau við Akademie Julian í París, en fékk óbeit á kennslunni og hætti, hóf þá nám í skóla Gustave Moreau og hafði þar að félaga m.a. Rouault og Marquet. Að ráðum Moreau tók hann að kópíera eldri meistara á Louvresafninu og gerði það af mikilli samviskusemi. Árið 1895 byrjar Matisse að mála utan Bækur og kerti 1890. „Les Fauves" á Salon cTAu- etomne. „Stein“-fjölskyldan fer að kaupa myndir hans. Árið 1906 sýnir hann aðra fræga mynd „Joy of life“, lífsgleði (Barnes stofnunin) á Indépendants og Leo Stein kaupir hana. Hefur Ambátt 1924. dyra í París og árið eftir eru fjórar af myndum hans teknar á opinbera sýningu og seldi hann tvær þeirra. Árið 1897 fær hann áhuga á impressjónistunum, kynntist Camille Pissarro, fest- ir kaup á teikningu eftir Van Gogh. Árið 1898 gengur hann í hjónaband, heldur til London og kynnir sér list Turners að ráði Pissarro, síðan dvelur hann í 12 mánuði á Korsíku og í Toulouse, snýr aftur til Parísar og vinn- ur undir handleiðslu Cormon, sem tók við af Gustave Moreau á „Ecole des Beaux Arts“, en var beðinn um að yfirgefa bekk- inn. Fór þá í bekk með Carriére og kynntist þar Derain. Fyrir heimamund konu sinnar kaupir hann málverkið „Þrjár baðandi konur“ eftir Cézanne og brjóst- líkan eftir Rodin. Eignast einnig „höfuð af dreng“ eftir Gauguin og aðra teikningu eftir Van Gogh. Aldamótaárið harðnar í búi hjá honum og til þess að draga fram lífið málar hann sýn ingarskreytingar í „Grand Pala- is“, þá leggur hann jafnframt stund á höggmyndalist í kvöld- skóla. Árið 1901 tekur hann þátt í sýningu „Salon des Indépend- ants“, sýningarsal hinna óháðu sem Signac var forsvarsmaður fyr ir. Það ár hættir faðir hans að styrkja hann. Hann kynnist Vla- minck sem vann þá með Derain. Nú koma tvö ár er hann verður a'ð yfirgefa París og setjast að í Bohain með konu og þrjú börn. Frú Matisse grípur þá til þess ráðs í neyð _ þeirra að opna tízkuverzlun. Árið 1903 er haust sýningasalurinn stofnaður „Sal- on d’Automne", þar sem Mat- isse og félagar hans sýna og ár- ið eftir opnar hann fyrstu einka sýningu sína í listaverzlun Am- brosie Vollard í París — eyðir sumrinu í St. Tropez þar sem Si- gnac á villu. Árið 1905 er mál- verkið fræga „Luxe, oalme et vol upté“ (ljós, kyrrð og ástríða) sýnt á „Indépendants" og keypt af Signac. Þetta ár sýna Matisse og félagar hans, seinna kallaðir einkasýningu í Galerie Druet. Ferðast til Biskra í Alsír, eyðir sumrinu í Collioure. Sýnir á Sa- lon d’Automne. Claribel og Etta Cone frá Baltimore fara að safna myndum hans. Árið 1907 ferðast hann um Ítalíu og heimsækir Padua, Flórenz, Arrezzo og Si- ena, skiftir á myndum við Pi- casso, sem þá var einmitt að vinna við málverkið „Les Demoi- selles d’Avignon", „ungfrúrnar frá Avignon" — og uppgötva kúbismann (Nútímalistasafnið í New York). Matisse skráir nú margar athuganir sínar. „Gulli- aume Apollinaire" birtir grein um Matisse. Aðdáendur hans koma upp skóla þar sem hann kennir í rue de Sérves. Þetta eru í samþjöppuðu formi saga umbrotaáranna í lífi höfuðsnill- ings, nú hafði hann fundið tján ingarform sitt og gert upp við for tíðina og brautin lá bein fram- undan, eftir þetta var ferill Henri Matisse ein óslitin frægð- arbraut til æfiloka, fleiri og fleiri safnarar tóku að fá áhuga á verkum hans. Norðurlandabú ar fengu í þessu tilviki snemma séð hvaðan vindurinn blés og ó- fáir nemenda hans voru úr þeim hópi m.a. Jón okkar Stefáns son, sá ágæti málari, sem að sögn var þeirra hvað skemmtilegastur og andríkastur. Þá fengu dönsku listhöfðingjarnir C. Tet- zen Lund og Johannes Rump snemma áhuga á verkum hans og tóku að safna þeim árið 1912 og það er þeim að þakka að dan ir eiga stórfrægt úrval mynda hans m.a. myndir sem höfðu mik- il áhrif á þróun Ervópskrar myndlistar. Það eru 150 verk eftir Ma- tisse á sýningunni í „Heyward“- 'sýningarhúsinu og gefa þær góða hugmynd um feril hans sem málara og þó eru nokkrar eyður á sýningunni því að nokkurlyk ilverk vantar sem voru annað- hvort ekki fáanleg til láns eða cxf varasöm til flutninga t.d. verk frá „Barnes-stofnuninni í Merion í Fíladelfíu og „Rump“ safninu í K.höfn. Þrátt fyrir það voru þarna myndir frá öllum tímabilum 'listar hans, úr amer- ískum, rússneskum og evrópskum söfnum. Aftur á móti eru honum Madame de Pompadour 1951.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.