Morgunblaðið - 02.10.1968, Blaðsíða 17

MORGU'NBLAÐHD, MIÐVIKUDAGUR 2. OKTÓBER 196«
1
— Villandi ummæli
Franxh. af bls. 12
félögin geta ekki endurnýjað
framleiðslutæki sín með venju-
legum hætti.
AÐSTÖÐUMUNUR, KAUP
NÝRRA, DÝRARI TOGARA
Að ýmsu leyti hefur B.Ú.R þó
verri aðstöðu en t.d. útgerð
Tryggva Ófeigssonar. B.Ú.R. er
fyrst og fremst stofnuð til at-
vinnuöryggis fyrir Reykvíkinga
Má benda á í því sambandi,
að beinar launagreiðslur Bæjar
útgerðarinnar á árunum 1960-
1967 námu um 490 millj. króna,
og eru þá hlunnindi til starfs-
fól'ks innifalin, svo sem framlög
til lífeyrissjóða og fæði togara
sjómanna. Auk þessa mun Bæj-
arútgerðin hafa greitt fyrirtækj-
um, sem útgerðin á viðskipti við,
laun, sem nema 100-200 milljón-
um króna á þessum tíma. En erf
itt mun vera að sundurliða þá
upphæð nákvæmlega.
Árið 1948 samdi ríkisstjórnin
um smíði 10 togara fyrir íslend-
inga. Sumir af þessum togurum
voru tilbúnir til afhendingar á |
árinu 1950. Á þessum tíma hafði
verðlag hækkað í Bretlandi, og
urðu togararnir því allmiklu
dýrari en togarar þeir, sem
komu til landsins 1947-49. Veru
legur hluti af þeim lánum, sem
fylgdu skipunum, voru í sterl-
ingspundum og vextir af lánun-
um helmingi hærri en af lánum
þeim, sem fylgdu togurunum,
sem komu til landsins árið 1947-
1949. Þegar kostnaðarverð þess-
ara 10 togara var endanlega
gert upp, reyndist það um þris-
var sinnum hærra en verð
fyrri togaranna. Var nú leitað
til togaraútgerðarmanna um
kaup á þessum togurum, en eng
ir fengust kaupendur utan Út-
gerðarfélags Ólafs Jóhannesson-
ar á Patreksfirði, sem keypti
tvo þeirra. Eins og kunnugt er
neyddist togarafélag þetta til að
hætta störfum fyrir nokkrum ár
um vegna fjárhagsörðugleika.
Um þetta ileyti fór-nokkurt at
vinnuleysi að gera vart við sig
í landinu, og varð það til þess
að ýmis bæjarfélög festu kaup
á 8 af fyrrgreindum 10 togurum.
Reykjavíkurborg keypti 4 þeirra,
og kom það í hlut Bæjarútgerð-
arinnar að gera þá út. En rétt
á þessu stigi málsins að gera sér
grein fyrir þvi, hversu geysimik-
ill munur var á aðstöðu Tryggva
Ófeigssonar sem gerði út 3 tog-
ara og allir keyptir á árinu 1947-
1948, og aðstöðu B.Ú.R., sem nú
gerði út 8 togara, og voru 4
þeirra, hver um sig, tvisvar til
þrisvar sinnum dýrari en hver
einstakur togari Tryggva Ófeigs-
sonar. Vextir af lánurn þeim, sem
þessum 4 togurum B.Ú.R. fylgdu
voru 4i prs., en af lánum þeim,
sem fylgdu togurum Tryggva Óf
eigssonar 2i prs. Loks voru
verulegur hluti af lánunum með
B.Ú.R. togurunum í sterlings-
pundum, eins og áður getur, en
lánin með togurum Tryggva voru
innlend. Áttu þessi lánskjör eft-
ir að auka mjög á skuldabyrði
Bæjarútgerðarinnar, en vegna
gengisbreytinga, sem hafa átt
sér stað á undanförnum árum,
hafa skuldirnar vegna kaupa á
þessum fjórum skipum fram til
þessa aukizt um hvorki meira
né minna en kr. 24.371.000.00. Er
upphæð þessarar aukningar á
skuldabyrðinni, einungis vegna
gengisbreytinganna, um það bil
tvöfalt hærri en allt kaupverð
þriggja togara Tryggva Ófeigs
sonar samanlagt. Eins og gefur
að skilja jókst vaxtabyrðin að
sama skapi. Hverjum manni hlýt
ur að vera ljóst, hversu gífur-
legan aðstöðumun hér er um að
ræða.
ÚTGERÐ DIESELTOGARA
Til víðbótar þeim 30 togurum,
sem ríkisstjórn íslands samdi um
smíði á árið 1945, samdi hún árið
1946 um smíði tveggja dieseltog-
ara. Mjög voru skiptar skoðanir
meðal útgerðarmanna um ákvörð
un þessa, þar sem talið var, að
því fylgdi mikil áhætta og vandi
að taka að sér rekstur dieseltog-
ara, m.a. vegna þess, að ekki var
unnt á þessum tímum að fá vél-
stjóra með nægilegri þekkingu
á dieselvélum. Auk þess var
alls engin reynsla fengin á styrk
leik og hæfni véla og togvindu.
Engir einkaaðilar óskúðu eftir
kaupum á togurum þessum, og
kom það því í hlut Bæjarútgerð-
arinnar að gera út þessa togara.
Með því að hefja þannig fyrstir
íslendinga útgerð á dieseltogur-
um tók Bæjarútgerðin á sig
mikla fjárhagslega áhættu.
Rétt er að geta þess að fyrstu
tilraunir með rekstur dieseltog-
aranna kostuðu útgerðina mikil
fjárútlát til menntunar vélstjóra
og ýmiss undirbúnings. Einn af
þeim fjórum togurum B.Ú.R.,
sem að framan er getið (dýrari
togurunum) var einnig diesel-
togari. Með tilkomu þessara 3ja
dieseltogara, sem eru b.v. Hall-
veig Fróiðadóttir, b.v. Jón Þor-
láksson og b.v. Þorkell máni, og
með tilkomu togarans Gylfa, sem
var í eigu Ólafs Jóhannessonar á
Patreksfirði, fengu íslendingar
sína fyrstu reynslu af rekstri
dieseltogara.
Vitað var, að olíueyðsla diesel-
vélanna væri mun minni en olíu
eyðsla gufutogaranna. Hins veg-
ar liggur nú ljóst fyrir, að ending
dieselvélanna stenzt ekki saman
burð við endingu . gufuvélanna,
og hefur Bæjarútgerðin af þess-
um sökum orðið fyrir verulegum
skakkaföllum, sem haft hafa
mikil áhrif á afkomu útgerðar-
innar. Vélabilanir hafa verið tíð-
ar á undanförnum árum og vfð-
gerðir kostnaðarsamar. Legudag
ar í höfn hafa því verið óeðli-
lega margir, og hafa þær stöðv-
anir verið einkar tilfinnanlegar,
sérstaklega með tilliti til þess,
að þær hafa orðið nú á síðustu
tímum, þegar afli togaranna al-
mennt hefur farið vaxandi. Sið-
astliðin 3 ár hefur viðgerðar-
kostnaður á vélum og öðru í sam
bandi við þær og legudagar í
höfn í heild verið sem hér segir.
Á það skal bent, að eftirtaldir
legudagar eru ekki allir vegna
viðgerðar, en þeir eru óejlilega
margir.
und og fyrir tilstyrk ríkisvalds
ins gert við erlenda aðila um söl
ísfisks á erl. mörkuðum. Hef-
ur hann margsinnis brotið þessa
samninga, til stórtjóns fyrir ís-
lenzka togaraeigendur og þjóð-
ina í heild.
ÞIGGUR STYRKINA
Brottför Tryggva Ófeigssonar
úr FÍB. á áengan hátt rætur sín-
ar að rekja til þess, að starfsemi
félagsins sé á nokkurn hátt áfátt
Unnið hefur verið mikið og
oft erfitt starf að því að sjá
togaraútgerðinni borgið, þótt við
svo ramman reip hafi verið að
draga vegna verðlagsþróunar hér
innanlands, aflabrests og lítils,
almenns skilnings, að félag-
ið hafi ekki reynzt þess megn-
ugt að sporna við þeim sam-
drætti, sem orðið hefir í togara-
útgerð hér á landi undanfarin
ár, enda á togaraútgerð nú víð-
ar við erfiðleika að etja en hér
á landi. Hitt er sönnu nær, að
Tryggvi Ófeigsson hefir ekki get
að unað því að sitja við sama
borð og aðrir, að lúta sömu
reglum og skyldum og aðrir. Því
verður ekki trúað að Tryggvi
Ófeigsson hafi verið að spara fé
lögum sínum þær 40 þús. krón-
ur eða 10 þús. krónur á hvert
skip, sem honum var gert að
greiða i félagsgjald árlega eins
og öðrum.
Hins vegar rekur Tryggvi Óf
eigsson skip sín í skjóli þeirr-
ar fyrirgreiðslu, sem F.Í.B hefir
ndanfarin ár auðnazt að fá hjá
ríkisvaldinu til að koma í veg
fyrir algera stöðvun togaraút-
gerðarinnar. Það hefir aldrei
dregizt fyrir honum að sækja
sinn skerf af þeim stuðningi,
sem þannig hefur verið veittur
fyrir baráttu F.Í.B., heldur ekki
núna, eftir að hann er genginn
úr félaginu.
Þrátt fyrir þetta hefir ein-
hvern veginn tekizt að skapa
allalmennt álit þess efnis að
svona væri ekki, Tryggvi Óf-
eigsson væri ekki „bónbjargar-
maður hins opinbera“ eins og
Viðgerðarkostnaður á vélum togaranna Hallveigar Fróðadótt-
ur, Jóns Þorlákssonar og Þorkels mána:
1965 1966 1967 Samtals:
H. F. 712.524.57 625.105.67 2.361.698.98 3.699.329.22
J. Þ. 722.999.84 918.600.97 1.385.242.60 3.026.843.41
Þ. M. 697.560.63 1.519.426.99 2.137.862.24 4.354.849.86
Samt. 2.133.085.04 3.063.133.63 5.884.803.82 11.081.022.49
Legudagar í höfn:
1965 1966 1967
Hallveig Fróðadóttir 42 223 154
Jón Þorláksson 96 59 70
Þorkell máni 50 49 101
Af rekstri dieseltogaranna má
draga þá ályktun, að rétt sé að
skipta um vélar mun fyrr en
ætlað hafði verið til þess að hinn
mikli viðgerðarkostnaður síðari
ára geri ekki að engu kosti diesel
vélanna fram yfir gufuvélarnar.
Enda mun það vera reynsla á
vélum í fiskibátum, að hag-
kvæmt sé að skipta um vélar að
8—12 árum liðnum. Að undan-
förnu hefur það verið í athugun
hjá Bæjarútgerð Reykjavíkur,
hver kostnaður væri við að
skipta um vélar í þessum togur-
um.
SAMSKIPTI TRYGGVA Vlð
AðRA TOGARAEIGENDUR
Eins og ég benti á í upphafi
greinar þessarar, hefur það ver-
ið venja Tryggva Ófeigssonar að
skeyta skapi sínu á Bæjarút-
gerð Reykjavíkur þegar eit-t
hvað gengur honum á móti.
Sannleikurinn er sá, að í við-
skiptum sínum við aðra togara-
eigendur hefur hann reynzt al-
gjörlega ófær um alla samvinnu
og lauk skiptum hans við starfs-
bræður sína með því, að hann
sagði sig úr félagssamtökum Fé-
lags íslenzkra botnvöpruskipa-
eigenda á s.l. ári. F.Í.B. hefur
verið mjög gagnleg og sjálfsögð
samtök togaraeigenda, sem hald
ið hafa mjög vel á öllum hags
munamálum togaraútgerðarinn-
ar, bæði gagnvart innlendum og
erlendum aðilum. Hins vegur hef
ur Tryggvi átt mjög erfitt með
að aðlaga sig að þeim samning-
um, sem F.Í.B. hefir með vit-
eitt sinn sagði í blaði hér í
borginni.
TRUFLUN Á ENSKA MARK-
AðlNUM, SAMNINGAR Vlð
ÞJÓðVERJA
í morgunblaðinu s.l. föstudag
er frá því skýrt að togaraeig-
endur í Bretlandi þrengdu í
júlí í sumar að löndumum út-
lendinga í Grimsby, en það
skeði einmitt meðan Tryggvi
Ófeigsson lét skip félaga sinna
sigla nær visðtöðulaust á
brezka markaðinn, þótt þar lægi
að jafnaði mikill fiskur óseld-
ur. Þetta skeði eftir að aðrir ís-
lendir togaraeigendur höfðu hætt
að láta skip sín sigla þangað.
Þót,t aðstæður á brezka markaðn
um hafi batnað nú, er á haustið
leið, hafa brezkir togaraeigend-
ur nýlega samþykkt einróma, að
taka ekki upp að nýju um óákveð
ínn tíma regluna, sem áður gilti,
um að togarar okkar þyrftu
aldrei að bíða lengur löndunar
í Grimsby en 48 klst. Er nú
löndunaraðstaða okkar í Bret-
landi stórum ótryggari en áður.
Um þýzka markaðinn er það
að segja, að síðan 1950 hefir
gilt samkomulag milli íslenzkr
ar og þýzkrar togaraútgerðar
um að skipuleggja framboðið á
ísfiskmörkuðunum þar í landi. í
stórum dráttum gerist þetta með
þeim hætti, að sérstök nefnd
skipuð fulltrúum fisk'k.aupenda,
togaraeigenda og aðalumboðs-
manni íslenzku togaraútgerðar-
innar, kemur vikulega saman til
fundar meðan aðalsölutími ís-
lenzku togaranna stendur yfir.
Er þar reynt að átta sig á, hver
aflabrögð þýzku togaranna muni
verða, nánast gerð veiði- og
löndunaráætlun allt að þremur
vikum fram í tímann og út frá
henni áætlað hver þörf markaðs
ins fyrir viðbótarmagn sé fyr-
ir ísfisk frá öðrum, aðallega
okkur íslendingum. Skilaboð
koma hingað samdægurs um nið
urstöður nefndarinnar og er til
þess ætlazt og því lofað af okk-
ar hálfu að hafa hliðsjón af
þeim við ákvarðanir okkar um
siglingar á markaðinn.
Sér hver maður, að þetta
skipulag hentar báðum aðilum í
aðalatriðum vel. Við sjáum okk
ur naumast hag í því, að sigla
langa leið, fjóra til fimm sólar-
hringa, með fisk á markað, sem
þegar er yfirfullur.
Hér skal strax tekið fram, að
samþykki íslenzkra togaraeig-
enda á þessu fyrirkomulagi var
gert og margendurnýjað með vit
und og vilja íslenzkra stjórnar-
valda. Jafnframt skal tekið fram,
að stjórnarvöldin vilja að sjálf-
sögðu fylgjast með framkvæmd
ísfisklandana erlendis og tryggja
skipulega framkvæmd þeirra
enda er óheimilt að selja ísfisk
erlendis án útflutningsleyfis frá
þeim. Er það útflutningsdeild
Viðskiptamálaráðuneytisins, sem
slík leyfi veitir og hefir ætíð
verið hin bezta samvinna milli
þeirrar deildar, og F.Í.B. um
fyrirkomulag þessara mála. Hins
vegar hafa hvað eftir annað orð
ið árekstrar við Tryggva Ófeigs
son, sem telur sig yfir það haf-
inn að hlíta réttum reglum, síð
ast fyrir rúmri viku, er hann lét
togarann Neptúnus selja í
Bremerhaven 23.f.m., þótt hon-
um væri synjað um útflutnings-
leyfi til löndunar mánudaginn
23. september. Hins vegar var
honum heimilað að landa þriðju-
daginn 24. september., en hann
hafnaði því boði Viðskiptamála-
ráðuneytisins. Aðalumboðsmað-
ur okkar í Þýzkalandi neitaði
einnig að samþykkja, að togar-
inn Neptúnus seldi þar og
formaður þýzka togaraeigenda-
félagsins tilkynnti hingað, að
félag hans myndi kæra til yfir-
valda í Bonn, ef sölur okkar
yrðu jafn hömlu- og skipulags
lausar og horfði.
Ástæðan fyrir synjuninni var
sú, að Tryggvi hafði ekki í tíma
komið fram með óskir um að
landa mánudaginn 23. september
né heldur óskað eftir löndun fyr
ir skipið í þeirri viku. Nú stóð
þannig á, að búið var að raða
íslenzku togurunum niður á vik
una, og skyldu tveir togarar,
sinn í hvorri höfninni, Cuxhav-
en og Bremenhaven, en einn tog
ari á þriðjudag. Var uppistaðan
í afla þeirra ufsi og markaður-
inn talinn vafasamur vegna
mikils framboðs á ufsa. En þrátt
fyrir ítrekuð mótmæli þýzkra og
íslenzkra aðila landaði Tryggvi
aflanum úr togaranum Neptún
usi í Bremerhaven á mánudag.
Varð það þá að samkomulagi
milli eigenda b.v. Þormóðs goða
og eigenda b.v. Maí, til þess að
forðast að markaðurinn á ufsa
félli alveg saman, að landa úr
báðum skipunum í Cuxhaven og
selja hluta aflans á mánudag og
nokkurn hluta á þriðjudag. Auð
vitað landaði Tryggvi öllum afla
úr Neptúnusi á mánudag, og
naut þannig góðs af ráðstöf-
unum eigenda b.v. Þormóðs goða
b. v. Maí, sem eru Bæjar-
útgerci Reykjavíkur og Bæjar-
útgerð Hafnarfjarðar. Stofnaði
Tryggvi með þessum aðgerðum
löndunarmöguleikum íslendinga
í Þýzkalandi í stórhættu og er
ekki hægt að segja um að svo
stöddu, ’ hvaða afleiðingar þær
geta haft í framtíðinni. Hitt
liggur nú ljóst fyrir, að fram-
ferði hans bakaði bæði Bæjarút
gerð Hafnarfjarðar og Bæjarút-
gerð Reykjavíkur tjón, sem nem
ur mörg hundruð þúsund krón-
um.
Á sama hátt hefir ekki aðeins
Framhald á bls. 21
Kúplings-
disknr iyrir
Renault R-8
Renault Dauphine
Simca Ariane
Simca 1000
Peugeot
Panhard PL-17
Fiat 1100 og 124
Varah/utaverz/un
*
Jóh. Olafsson & Co.
Brautarholti l
Sími 11984.
Illllllllllllllllll
6ÍLAR
Mikið úrval af notuðum
bílum í öllum verðflokk-
um.
Enn eigum við notaða
Rambler Classic bíla,
sem seljast án útborgun-
ar gegn fasteignaveði.
3 Rambler American bílar
hafa nýlega bæzt á sölu-
skrá. Glæsilegir bilar.
Árgerð ’65, ’66 og ’67.
Hagstæðir greiðsluskil-
málar.
Verzlið þar sem úrvalið er
mest og kjörin bezt.
Rambler-

JON umboðið
LOFTSSON HF.
Hringbraut 121 — 10600
lllllllllllllllllll