Morgunblaðið - 12.10.1968, Blaðsíða 5

, ^íORGJJNBLAÐIÐ,r LAUGARDAQUR 12. OKTÓBER 1968
5
Nýtum starfskrafta og aðstððu
verzlunarstéttarinnar til útflutnings
— sagði Kristján G. Gíslason, tormaður Ve rzlunarráðs íslands á aðalfundi þess í gœr
Á AÐALFUNDI Verzlunarráðs-
ins í gær, flutti Kristján G. Gísla
son, formaður þess ræðu og fer
meginhluti hennar liér á eftir:
Alkunna er, að gjaldeyristekj-
ur okkar hafa stórminnkað enda
þótt framleiðslumöguleikar ofan-
nefndra atvinnuvega hafi aldrei
verið meiri. Við heyrðum að af-
urðir okkar hafi lækkað í verði
og séu jafnvel óseljanlegar, og
rekumst stundum á það í ræðu
og riti, að nú skorti sölu á af-
urðunum. Getur Þjóðin treyst
því, að allt sé gert til þess að
koma afla okkar, bezta fiski í
heimi, á borð allra þeirra, sem
vilja neyta hans og greiða fyrir
hann? Er það tryggt, að óskum
kaupendanna sé fullnægt? Er það
tryggt, að gæðin séu fullnægj-
andi, umbúðirnar æskilegar og
varan ávallt tiltæk kaupandan-
um?
Nýlega var ennfremur minnzt
á það í útvarpserindi hvers
vegna verzlunarstéttin legði
hönd á plóginn í sambandi við
sölu afurðanna, en kepptist þess
í stað við að ná umboðum fyrir
nylonsokkum o.s.frv. eins og
ræðumaður komst að orði, Þeir
sem kunnugir eru málunum vita,
að það hefur ekki verið sótzt
eftir samstarfi verzlunarstéttar-
innar af þeim aðilum, sem hafa
á hendi sölu afurðanna, enda
þótt (verzlunarsétttin hafi marg
oft óskað eftir þessu samstarfi.
Það er von mín að hér verði
breyting á. Frá þjóðfélagslegu
sjónarmiði hlýtur að vera æski-
legt að nýta þá krafta, sem þjóð
in á og þá aðstöðu sem verzlun-
arstéttin hefur til þess að koma
vörunni til neytenda, finna nýja
neytendur, aðlaga söluvörur okk
ar óskum neytendanna finna nýj
ar vörur til útflutnings og á
þann hátt auka útflutningsmagn-
ið og verðmætið.
Sannleikurinn er sá, að verzl-
unarstéttin er ekki eingöngu
þjónustustétt heldur og fram-
leiðslustétt. Það er tilgangslaust
að framleiða vöru, ef hún selst
ekki. Varan þarf að komast til
neytanda, sem greiðir hana, þá
fyrst er hringnum lokað,
Við höfum heyrt um ýms
framleiðslufyrirtæki, sem ekki
hafa dafnað, eðárhafa stöðvað
starfsemi sína vegna þess að
ekki var séð fyrir sölu fram-
leiðslunnar. Önnur heyrum við
nefnd, sem hafa sölusamning að
hornsteini í uppbyggingunni.
Þessu til skýringar vildi ég t.d.
benda á nýgerðan sölusamning
milli Kísiliðjunnar og firmans
Jobns Manville sem dæmi um að
stofnendurnir hafi gert sér fulla
grein fyrir mikilvægi þess hátt-
ar starfseminnar, sem að sölunni
lýtur.
Agrip úr þessum sölusamningi
birtist í Fjármálatíðindum, ágúst
-desember heftis 1966, í grein
eftir forstjóra verksmiðjunnar.
Birt er tafla er sýnir stighækk-
andi umboðslaun í samræmi við
framleiðslumagnið á hverjum
tíma:
0 — 3.000 tonn 10%
0 — 6.000 — 12%
0 — 9.000 — 15%
0 — 12.000 — 18%
0 -— 20.000 — 21%
0 — 24.000 — 24%
0 — 28.000 — 28%
0 — yfir 28.000 tonn 31%
„Þetta ákvæði gerir það að
verkum, að Johns-Manville legg
ur auðvitað aðaláherzlu á að
auka söluna sem fyrst til að fá
hærri umboðslaun. Þetta er
áreiðanlega annað mikilverðasta
ákvæðið í sölusamningnum,
vegna þess að arðsemi verks-miðj
unnar, og þar með skattgreiðsl-
ur félaganna, verður ekki um-
talsverð, fyrr en verksmiðjan er
komin upp í 12.000 tonna fram-
leiðslu. Síðan fer afkoman ört
batnandi og verður orðin mjög
góð, þegar framleiðsaln er kom-
in upp í 30.000 tonn þrátt fyrir
há sölulaun. Það er því tvímæla
laust beggja hagur, að verk-
smiðjan komist sem fyrst í fulla
stærð, — en þó er það sérstak-
lega hagur íslendinga, þar sem
skattgreiðslan eykst mikið, bæði
frá framleiðslufélaginu og sölu-
félaginu, auk þess sem fram-
leiðslukostnaður lækkar líka
mikið á tonn“.
Ennfremur segir forstjórinn:
„í stjórn sölufélagsins eru 5
menn og þrír þeirra íslenzkir
ríksiborgarar, þar af einn til-
nefndur af ríkisstjórninni, þótt
ríkið eigi ekkert í félaginu. Er
þetta gert, til að hægt sé að
fylgjast sem bezt með sölunni,
verður, afgreiðslum og þess hátt
ar.“
Þessi sölusamningur finnst
mér að ýmsu leyti athyglisverð-
ur. Samningurinn ber með sér,
að starfsmöguleikar og fram-
tíðarhorfur verksmiðjunnar séu
ekki sízt háðir sölumöguleikum
afurðanna og því hafi þessi þátt
ur framleiðslunnar. verið tryggð
ur þegar í upphafi.
Verksmiðjan fer fyrst að
borga sig, þegar salan er kom-
iií upp í 12.000 tonn, en þá hafa
Kristján G. Gíslason
sölulaunin aukizt frá 10%
upp í 18prs, og þá fyrst fer
verksmiðjan að skila verulegum
gróða, þegar sölulaunin hafa
hækkað upp í 31prs., en þá er
framleiðslan jafnframt komin
upp í 28.000 tonn, Jafnframt
sýnir þetta, að hin stighækkandi
sölulaun, eða hækkandi álagn-
ing í prósentum, hins erlenda
firma skaðar ekki hagsmuni okk
ar, þvert á móti er hún álitin
nauðsynleg forsenda fyrir vel-
gengni verksmiðjunnar. Dæmið
sýnir ennfremur, að það er dýrt
að selja og dreifa vöru, og sölu
launin eru ekki talin eftir. Enn-
fremur má benda á, að hér er
um hálfopinbert fyrirtæki að
ræða, þar eð ríkisstjórnin til-
nefnir einn mann í stjórnina til
þess meðal annars „að hægt sé
að fylgjast sem bezt með söl-
unni, verðum, afgreiðslum og
þess háttar" eins og að ofan get
ur.
Um leið og þetta hálfopinbera
fyrirtæki semur við erlendan að
ila um að greiða honum allt að
31prs. sölulaun af vöru sem
seld er í heilum skipsförmum, þá
telur hið opinbera hæfilegt að
greiða innlendum aðilum allt nið
ur í 6prs. fyrir sölu á lagervör-
um með öllum þeim kostnaði sem
því fylgir.
Ég er sannfærður um, að hin-
ir íslenzku aðilar telji ekki, að
sölulaun kísilgúrsins séu bein-
línis tekin úr vasa íslenzkra
þegna, heldur hljóti þau að sko8
ast sem hluti af framleiðslu-
kostnaðinum.
Eins og áður var getið hefur
verzlunarstéttin nær eingöngu
starfað að innflutningi til lands
ins. Ef til vill er það að bera í
bakkafullan lækinn að minnast
enn einu sinni á verðlagshöftin,
sem eiga að tryggja íslenzkum
neytendum hagstæð verzlunar-
kjör. Hér er, eins og margoft
hefur verið bent á, ekki um
veí-ðlagshöft að ræða heldur
álagningarhöft, meðal annars
með þeim meinlega galla, að eft
ir því sem varan er dýrari í
innkaupi þeim mun hærri er
álagningin eða öfugt. Þessi vit-
leysa mun vera framámönnum
þjóðarinnar ljós, en þeir fá
ekki rönd við reist, á meðan trú
in á álagningarhöftin er við
lýði meðal háttvirtra kjósenda.
Ef til vill opnast augu manna,
ef við verðum aðilar að efna-
hagsbandalögum annapra alvöru
þjóðfélaga, t.d. ef við göngum í
E.F.T.A, Þá munu erlend inn-
flutningsfyrirtæki fá sömu að-
stöðu hér heima og innlend til
þess að verzla, nema hvað þau
geta látið sér í léttu rúmi liggja
álagningarhöftin hér heima. Þau
selja vöruna á samkeppnisverði
iOg greiða verzlunarkostnaðinn
burtséð frá leyfðri álagningu.
Væntanlegur verzlunarhagnaður
verður eftir í heimalandi hins
erlenda heildsala, og verður vart
varið til byggingar verzlunar-
halla á fslandi hvað þá til ann-
/
arra þjóðþrifa framkvæmda. Við
trúum að frjáls samkeppni ann-
ars vegar og verðgæzla neyt-
enda hinsvegar tryggi bezt verzl
unarkjör.
í sambandi við innflutnings-
verzlunina má ennfremur geta
þess, að nú virðist dafna vel við
hliðina á kaupmanna og sam-
vinnuverzlun svonefndar inn-
kaupastofnanir ríkis og bæja.
Ætla mætti, að verzlunarstétt-
inni væri treystandi til þess að
útvega þessum stofnunum hag-
kvæmustu vörur á lægsta fáan-
lega verði, en vettvangur stofn
ananna sé að leita eftir og taka
við tilboðum frá hinum ýmsu fyr
irtækjum verzlunarstéttarinnar
og velja á hverjum tíma það
hagkvæmasta.
Verzlunarstéttinni hefur verið
legið á hálsi fyrir það að flytja
til landsins óþarfa varning og
verja til hans dýrmætum gjald-
eyri. Því er til að svara að
frjáls verzlunarstétt álítur ekki
í sínum verkahring að ákveða
hvernig menn verja fjármunum
sínum, en skylda hennar er
hinsvegar að uppfylla óskir
neytendanna um vöruval. 1
frjálsu þjóðfélagi eru vissulega
áhöld um hvað sé óþarfa vam-
ingur og um stig óþarfans, en
minnumst þess að ríkið sjálft
verzlar með áfengi og tóbak.
Hitt er annað mál, að við er-
um allir sammála um það, a»
hagkvæmast sé að framleiða sem
ailra mest í landinu sjálfu af
þeim vörum sem við neytum, svo
fremi að það hafi ekki um of
neikvæð áhrif á verzlunarkjör-
in. íslenzkum iðnaði verður að
sjálfsögðu bezt borgið með því
að nýta hugvit og framleiðslu-
getu þjóðarinnar til þess að
skapa verðmæti úr þeim nátt-
úruauðæfum sem landið býr yf
ir. Þarna eiga verzlun og iðnað
ur áreiðanlega sameiginlegt hags
muna- og metnaðarmál.
Verzlunarstéttin ber ekki
ábyrgð á verzlunarjöfnuðinum
á hverjum tíma, en að sjálf-
sögðu fær frjáls verzlun ekki
staðizt, ef verzlunarjöfnuðurinn
er óhagstæður til langframa. Það
er í annarra verkahring að gæta
þess, að kaupgetan haldist í
hendur við framleiðsluna og rétt
gengi sé skráð.
Áður en ég lýk máli mínu vil
ég drepa á eitt atriði, sem ég
tel veigamikið í sambandi við
uppbygigingu atvinnuveganna,
en það eru fjárfestingarmálin.
Það er eðlilegt að þjóðfélags-
þegninn í blóma lífsins hugsi til
elliáranna þegar starfskraftam-
ir dvína, og reyni að gera sér
grein fyrir hvernig hann bezt
megi tryggja afkomu sína. Það
er lagt til hliðar af laununum
og sumir leggja inn á sparisjóðs
bók. Menn hafa þó rekið sig á,
að verðgildi krónunnar hefur
stöðugt minnkað, en verðgildi
t.d. fasteigna haldizt, því engar
Framhald á bls. S
VOLKSWACEN - /969 - LAND-ROVER
ÝNING
á morgun sunnudag
frá kl. 2—7 e.h. að Laugavegi 170—172
Komið — skoðið — reynsluakið
— Upplýsingasími 7/276 — Heildverzlunin Hekla hf.
BÍLA
í dag laugardag og