Morgunblaðið - 12.10.1968, Blaðsíða 12

F
12
MORGUNBLAÐIÐ, L'AUGARDAGUR 12. OKTÓBER 1968
Jóhannes Jósefsson
á Borg — Minning
Af tryggð var þér gefið hjá trölli og dís
hið tállausa íslenzka hjarta,
og hátt yfir niðdimma nóttina rís
nafnið þitt minningabjarta.
Sjá, oft fór þér Jóhannes bálviðri um barm
og bræði um andlits þíns grettu,
og þó bjó þér svikalaust sumar við hvarm
og sólskin í handtaki þéttu.
Og því er sem Fjallkonan felur sinn harm.
og sólskin i handtaki þéttu.
J. Jóh.
F Mesti íþróttamaður íslands og
liinn víðkunnasti þeirra allra,
{Tóhannes Jósefsson, gíímukappi
f>g fyrrverandi eigandi og hótel-
Stjóri að Hótel Borg, er falinn
iið faðmi frónskrar moldar, 85
jára að aldri.
jj Lokaglíma Jóhannesar á Borg
ilrarð bæði löng og ströng. En
Iiann vairð, eins og Þór forðum,
6ð lúta lögmálinu mikla og Elli
tnæddi hann til uppgjafar þeirr-
ftr, sem hann mætti með hinni
Víðfrægu karhnennsku sinni, skap
Ifestu og sálarró.
'f í bók þeirri, er kom fyrir al-
Sienningssjónir á jólum 1964 og
Bkráð var eftir frásögn hans og
fjallar um meginþættina í hinu
Viðburðarríka lífi og víðreistu æfi
1 Jóhannesar, segir hann sjálfur
þessi fáu orð framan við bókar-
efnið:
„f þessa bók hefur höfundur
skráð það eitt, sem ég vildi
Segja og með þeim hætti, sem
'ég vildi það sagt hafa."
1 Þessi orð, þýðing þeirra og inn
tak, lý9a Jóhannesi afar vel.
Þetta vitum við og finnum, vinir
hans, sem áttum því láni að fagna
fcð kynnast náið hinum sérstæða
(nanni og persónuleika, Jóhann-
fesi Jósefssyni. Hann hefur sjátf-
1 jþr sagt alit það, er hann vildi
Bagt hafa og við það verður
, fekki bætt nú ,við brottför hans
béðan frá okkur. Hitt vitum við
Jafnvel, að ótal margt merkilegt
Ög frásagnarvert var við frá-
gögn hams bætandi. En það vildi
1 liann sjálfur eiga með sínum nán
txstu og vinum sínum og kaus
Sízt að bera á borð né torg
, ög þvi síður æskti hann þess,
Öð fjölyrt jnði um hann farinn,
Ömfram eigin frásögn.
i Jóhannes Jósefsson var ekki
’ tnargmáll maður. En hann
, Var þeim mun gagnorðari,
eannorður og hreinskilinn,
ÍHann grundaði skoðanir af
J bákvæmni og mótaði þeim
Btefnumið, sem ekki var frá vik-
JS. Enginn málaflækjumaður var
hann og fyrirteit slíkt háttarlag.
Hann var frá öndverðu ákaflega
kröfuharður við sjálfan sig og
Slíks hins sama krafðist hann af
öðrum. Allra manna var hann
lausastur við tortryggni og hann
vildi í lengstu lög geta treyst
öðrum. En brygðist slíkt traust,
Var líka trausti og trúnaði frá
hans hendi lokið í eitt skipti
( fyrir öll. Þannig var hann hrein
skiptinn, hreiníyndur og tröll-
tryggur þeim, sem hann kaus sér
í ftil vina.
j Rúmir þrír áratugir eru liðnir
i frá því er fundum okkar Jó-
i hannesar bar fyrst saman. Ó-
| rjúfandi vinátta var með þeim
! Jóhannesi og föður mínum frá
barnæsku þeirra á Akureyri. Mér
var sú gæfa gefin að ganga
krókalausa leið inn í vináttu
þessara göfugmenna, sem þó voru
tim svo margt ólíkir. Sú vinátta
hefur vaxið og eflst ár frá ári
og þó ef til vill mest hin síð-
ustu árin, eftir að lokagliman
tnikla hófst af alvöru fyrir glímu
j kappanum heimskunna, Jóhann-
| esi á Borg, sem tókst, úr sár-
| ustu fátækt norður á Oddeyri,
[ með járnvitja sínum og karl-
\ mennsku, að kynna land sitt og
I þjóð út um víða veröld og jafn-
framt að verða höfðingi á „setri
sínu“, þar sem hann setti óaf-
mánanlegan svip á höfuðstað 'land
ins á miðju æfiskeiði og jafnan
síðan, en Hótel Borg, í hjarta
Reykjavíkur, er í því efni minnis
varði æfi þessa merka manns.
Það var aldrei neinn meðal-
mennskubragur á för Jóhannes-
ar. Víkingslund hans og hið ó-
venjulega líkamlega atgerfi leyfði
slíkt ekki. Hann fór heill úr
höfn og kom heill í höfn og lét
aldrei storma, brim né boða hefta
för sína né knésetja framgang
sinn og frama. Skaphöfn hans var
þess háttar að markið var sett
og því varð að ná. Þessvegna
var hann virtur og dáður mest
af þeim, er þekktu hann bezt
og reyndu hann mest. Slíkt mat
hann líka meira en allt annað
en sneyddi hinsvegar hjá því að
gera hosur sínar grænar fyrir
fjöldanum.
Jóhannes á Borg var víðlesinn
og margfróður maður. Hann unni
fögrum skóldskap og las hann á
mörgum tungumáhim. Umfram
annan skáldsbap unni hann
Ijóðlistinni. Mest dáði hann Matt
hías Jochumsson íslenzkra skálda
fyrir sakix yfirburða andlegt
£ug, Hannes Hcifsteiin, sakir karl
ennsku og drengskapar og Ein
ar Benediktsson sakir vitsmuna
í ljóðlistinni. Hann átti í fórum
sínum merkilegt og geysimikið
safn af lausavísum ótahnargra
höfunda og henti þær gjarna
á lofti með leiftur í augum, þá
er við sátum á tveggja manna
tali, enda var hann sjálfur smekk
vís á íslenzkt mál og hagorður
vel. En slíkum kunnáttu- og á-
hugamálum sínum flíkaði Jóhann
es fáum.
Veiðimaður var Jóhannes á
Borg svo af bar, hvort heldur
var með byssu og boga eða línu
hjól og stöng. Hann var lista-
maður í veiðimennsku sinni og
hafði tamið sér þroskaða og eft-
irbreytniverða veiðimenningu.
Hann unni útivist í faðmi ís-
lenzkrar náttúru, en ísland var
honum allt, ættjarðarástin svo
heit og sterk að allt annáð varð
að lúta fyrir henni.
Æska íslands var Jóhannesi
glímukappa heilagt hugðarefni.
Hann skipaði sér kornungur í
félagssveitir æskunnar, var stofn
andi Ungmennafélaganna á ís-
landi og fyrsti formaður fyrsta
ungmennaféíagsins, sem stofnað
var, Ungmennafélags Akureyrar
enda kjörinn heiðursfélagi Ung-
mennafélags íslands og íþrótta-
sambands íslands.
Nú er þessi a'ldni „víkingur"
fallinn að foldu. í lokaátökun-
um varð hann þeirrar miklu
gæfu aðnjótandi að búa við ó-
venjulega og frábæra umhyggju
ást og hlýleika síðari konu sinn
ar, Brynhildar Sigurðardóttur.
Dóttir Brynhildar, maður hennar
og ung börn þeirra vörpuðu
birtu og gleði í sál hins atdna
kappa. f návist þeirra leið hon-
um vél og naut æfikvöldsins,
sáttur við allt og alla.
Vinátta Jóhannesar Jósefssonar
var meira en gulls ígildi. Hún
gaf fordæmi til eftirbreytni svo
sem og ölt lífsbarátta hans, karl
mennska, þróttur, drengskapur
og ættjarðarást. Á Jóhannesi Jó-
sefssyni sannaðist betur en á
flestum mönnum öðrum:
„Heilir hi'ldar til,
heilir hildi frá
koma hermenn vorgróðurs
fslands."
Far vel, góði vinur. Þús-
undfaldar þakkir.
Jakob V. Hafstein.
Ég kynntist Jóhannesi á Borg
þegar ég var unglingur. Þá var
hann orðinn heillaður af lax-
veiðum og kom því oft til Borg-
arness á leið sinni til veiðiánna
í Borgarfirði. Einhvern veginn
skapaðist það þannig að hann
tók okkur Kristján á Ferjukoti
að sér. Auðvitað litum við ungl-
ingarnir upp til þess manns sem
hafði unnið stórfelld afrek út-
um allan heim og verið mesti í-
þróttagarpur landsins. Hann gaf
okkur skýrar fyrirskipanir sem
við hlýddum skilyrðislaust enda
fannst okkur ekkert sjálfsagðara.
En þegar hann komst að því að
við vorum aldir upp við lax-
veiðar og höfðum stundað þær
frá því við vorum smá tappar,
hættu fyrirskipanirnar og hann
tók fegins hendi við því litla
sem við gátum miðlað honum af
kunnáttu okkar. Aldursmimur-
inn hvarf og við tók vinátta sem
hélzt ævilangt.
í mörg ár hafði Jóhannes veiði
réttindi í Hítará. Þar byggði
hann sér veiðihús sem hann
kallaði Lund eins og æskuheimili
sitt. f Hítará er veiðisvæði sem
nefnt er Grettisstiklur. Sagt er
að Grettir hafi veitt þar lax er
hann hélt til í Grettisbæli, sem
er þar nokkru ofar. Þessu veiði-
svæði hafði Jóhannes hvað mest
ar mætur á. Þegar'hann hafði
dregið lax á þessum slóðum tók
hann gjarnan lífinu með ró, sett
ist niður, dró upp nestispakka
sinn og fékk sér kaffisopa. Var
þá stundum sem hann kýmdi
á góðlátlegan hátt um leið og
hann horfði í áttina til Grettis-
bælis og kinkaði kolli til Grett-
is vinar síns.
Árin liðu og ég réðist til Jó-
hannesar að Hótel Borg. Þar
kynntist ég honum á allt öðrum
vettvangi. Hann virtist hrjúfur
á yfirborði, en starfsfólkið sem
unnið hafði hjó honum lengi, mat
hann mikils. Hann hafði þann
sið er hann réði til sín starfs-
fólk, að ganga frá öllu munn-
lega. Það starfsfólk sem lengst
hafði unnið fyrir hann vissi að
loforð hans og útrétt hönd var
jafn áreiðanlegt og langur skrif
legur samningur. Enda var
margt hjúa hans sem fór aldrei
frá honum. Það kallaði hann
aldrei annað en húsbóndann og
mat hann því meir sem það
kynntist honum nánar.
Á undan Jóhannesi höfðu ver
ið ýmsir ágætir brezkir lávarð-
ar sem stunduðu laxveiðar í ón-
um í Borgarfirði. Jóhannes bar
aldrei lávarðartign á þessa
heims vísu. En fólkið í Borgar-
firðinum sem kynntist honum
mest og bezt, krýndi hann lá-
varðartign á sinn eigin hátt. Það
gleymir honum aldrei.
Þegar Jóhannes kvaddi Hítar-
á fyrir nokkrum árum, þá farinn
að heilsu, var sem hann væri að
kveðja lífið. Lífsgleðin var þorr
in.
Jóhannes kom í mörg ár á
hverju vori til Borgarness á leið
sinni til veiðistaða. Þá heimsótti
hann ávalt foreldra mína. í því
sambandi minnist ég orða móður
minnar er hún sagði að henni
finndist vorið þá fyrst vera kom-
ið þegar hún heyrði í heiðlóunni
og Jóhannes á Borg hefði komið
í heimsókn. Sjálfur minnist ég
manns sem var stórfenglegur
persónuleiki sem ég mun aldrei
gleyma.
Þau kvöddu landið jafnt þetta
haust, heiðlóan og Jóhannes á
Borg.
Jón Magnússon
ÞEX5AR ég stend yfir moldum
vinar míns, Jóhannesar Jósefsson
ar, þá er ég að kveðja mann,
sem var sérstæður persónuleiki
og ólíkur öðrum mönnum á
marga lund. Hann var mesti fs-
lendingur, sem ég hefi kynnst,
og senniléga hefir hann verið
líkastur fornköppunum frægu,
af síðari tíma mönnum. Þegar
skap hans var harðast og vöðv-
arnir stæltastir hefir hann vafa
lítið verið fræknasti íþróttamað
ur landsins, þekktur erlendis og
dáður af hverju mannsbarni í
landinu, og fyrirmynd var hann
ungum mönnum, sem dáðu afl og
hreysti.
Frá erlendum fjölleikahúsum
barst hróður hans og sagnir
mynduðust um íslendinginn sem
skoraði á blámenn og berserki
til átaka, en enginn vissi til
þess, að hann hefði nokkurn-
tíma fallið fyrir þeim. En nú
þegar Elli kerling hefir lagt
þennan hálf níræða heiðurs-
mann að velli, vil ég minnast að
nokkru á það afreksverk sem
hann vann eftir að hann kom al-
kominn til íslands, skömmu fyrir
1930, eftir ára langa dvöl erlend
is.
Alþingishátíðin árið 1930 var
enginn hversdagsviðburður í lífi
okkar fámennu þjóðar. Þá sóttu
landið heim fyrirmenn og full-
trúar annarra þjóða, auk fjölda
annarra erlendra manna. Sá var
þó gallinn á, að hvergi var hægt
að hýsa þetta fólk svo sæmandi
væri.
Og þá skeður það, að Jóhann-
es Jósefsson lyftir því grettis-
taki, sem engum öðrum var fært.
Hann bjargar heiðri íslands.
Hann byggir Hótel Borg. Fyrir
þetta afrek varð Jóhannes fræg-
ur á nýjan leik. Hótel borg var
reist af svo miklum myndarbrag
og framsýni, að enn er þetta
hús glæsilegur minnisvarði
þeirra sem að byggingunni
stóðu.
Þegar Jóhannes fann aldurinn
færast yfir, seldi hann Hótel
Borg í árslok 1959, enda hafði
hann þá stjórnað fyrirtækinu um
30 ára skeið. Við eigendaskiftin
á Hótel Borg hófst kunnings-
skapur og síðar vinátta okkar
Jóhannesar.
Gömul sögn segir, að maður
þekki ekki manninn fyrr en mað-
ur hafi haft við hann viðskipti.
í þeim samskiftum, sem ég átti
við Jóhannes örlaði fljótt á þeim
eiginleikum, sem sjálfsagðir
þóttu hjá söguhetjum fornbók-
menntanna: Orðheldni og traust!
Nú þegar þessi heiðursmaður
er horfinn sýnum, vil ég fyrir.
hönd okkar eigenda Hótel Borg-
ar votta honum virðingu og
þökk, og ástvinum hans biðjum
við blessunar.
Aron Guðbrandsson.
Kveðja frá U.M.F.f.
Ungmennafélagshreyfingin
sér djúpar rætur.
Stofnendur hennar, þeir Jó-
hannes Jósefsson og Þórhallur
Bjarnason, setja þó að sjálfsögðu
á hana persónulegt mót.
Jóhannes hverfur að vísu
snemma af vettvangi félagsskap-
arins og brýtur aér braut af eig-
Fæddur 28. 7. 1883 — Dáinn 5. 10. 1968
Hniginn í valinn horski drengur
bempan knálega og kostum búna.
Falla um síðir að foldarbarmi
stofnar traustir sem stráin veik.
Man ég þig ennþá frá æskudögum
íturvaxinn með eld í barmi,
djarfan, framsækinn, fremstan sveina,
bálaði í augum hin bjarta glóð.
Ungur fórstu þér frama að leita
með frændum vorum á fróni „Dofra“,
kominn svo heim þú kenndir okkur
æskumenningu og íþróttaval.
Aftur fórstu svo út í heiminn
frægð þar hlaustu með fremstu þjóðum
glímukappinn sem garpar hylltu
með íþróttaflokk er af öðrum bar.
Man þig ennþó hún Akureyri
hugstæðastan af hennar sonum.
Þráði það eitt um áraraðir
til föðurhúsa að fá þig heim.
Aldrei varð henni að óskum sínum
Reykjavík tók þig sem rekka fleiri.
Því hafa aðstæður eflaust ráðið
að aðsetur kaust þar og athafnasvið.
Ganga þín öll var með glæsibragði
þar til ellin þig aldinn lagði.
Far þú nú heill til feðra vorra
signi þig drottins dýrðlega hönd.
Hjörtur Ólafsson.