Morgunblaðið - 03.12.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 1968
■Oftgefandi H.f. Arvafcuir, Reykjawík,
FxiamkiVíenwIaisitj óri Haraldur Sveinsaon.
Œtitstjórar Sigurður Bjarmacai frá Vigmr.
Matfchías Jolhamiiesistein.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
BitstjómarfuBtrúi Þorbjöm Guðtouindssoa.
Fréttaisitjóri Björn Jóhannssom.
Auglýsingaatjóiá Árni Garðar KrisitinEGion.
Eitstjórn oig afgtrieiðsla AðalstrEetá 6. Sími 10-liftð.
Auglýsingar Aðaistræ'ti 6. Sími 22-4-80.
Aakriftargjald kr. 16I0.01!) á nránuði innahLands.
í lausasjöiu fcr. 10.00 eintakið.
FÁRÁNLEG KRAFA
C’tjórnarandstæðingar klifa á
^ því, að ríkisstjórnin ætti
að segja af sér til að grund-
völlur skapaðist til myndun-
ar nýrrar ríkisstjórnar. Þessi
krafa er hin fáranlegasta. Hér
er engin stjómarkreppa, held
ur þvert á móti heilbrigt og
traust samstarf tveggja
flokka, sem bæði hafa meiri-
hluta á þingi og með þjóð-
inni. Á miklum erfiðleikatím-
um, eins og nú ganga yfir,
væri það fullkomið ábyrgðar
leysi að stofna til öngþveitis
og upplausnar í stjórnmálum.
Þess ber einnig að gæta, að
stjórnarandstæðingar lýsa
því sýknt og heilagt yfir,
að þeir séu í einu og öllu and-
vígir gerðum ríkisstjómarinn
ar. Er því illskiljanlegt, hvem
ig unnt ætti að reynast að
mynda samhenta meirihluta-
stjórn, ef slíkur grundvallar-
munur er á sjónarmiðum
stjórnmálaflokkanna. Raunar
^ hefur verið bent á, að Fram-
sóknarflokkurinn hafi fengið
samþykkt vantraust á minni-
hlutastjóm Sjálfstæðismanna
1950, en síðan gengið þegar í
stað til samstarfs við Sjálf-
stæðismenn um framkvæmd
þeirra laga og aðgerða í efna-
hagsmálum, sem vantraustið
var borið fram vegna. Mætti
því ætla, að Framsóknarflokk
urinn gleypi öll gífuryrðin, ef
honum væri leyft að standa
með stjórnarflokkunum að
framkvæmd þeirrar stefnu í
efnahagsmálum, sem ríkis-
stjórnin hefur markað. Má
vera að svo sé, en ekki kom
það þó fram í viðræðum
stjórnmálaflokkanna, sem rík
isstjómin boðaði til, jafn-
framt því sem hún lýsti yfir,
að hún væri reiðubúin til að
ræða stjórnarsamstarf á víð-
ari grundvelli en nú er. Fram
sóknarforingjarnir höfðu því
fulla aðstöðu til að koma sjón
armiðum sínum á framfæri og
gátu óskað eftir stjórnarsam-
starfi á þeim grundvelli, sem
þeir vildu, en nöldur þeirra
er að sjálfsögðu enginn grund
völlur til að byggja á stjórnar
_ samstarfið. Þar verður að
vera um heilsteyptar tillögur
að ræða í veigamestu málum.
Ríkisstjómin hefur sýnt
það bæði nú og áður, að hún
hikar ekki við að takast á
við vandamálin, er þau ber
að höndum. Stjórninni var
það auðvitað ljóst, að efna-
hagsaðgerðir eins og þær, sem
nú hafa verið gerðar, eru
ekki vinsælar. Stjórnin færð-
ist þó ekki undan þeirri
skyldu sinni að gera þær ráð-
stafanir, sem nauðsynlegar
voru, hvað sem líða kynni
stundarvinsældum. Ef hér
hefði verið stjórnarkreppa,
eins og Framsóknarmenn
krefjast, þá mundu slíkar að-
gerðir auðvitað hafa dregizt á
langinn, og hvorki orðið fugl
né fiskur. Þá hefði vissulega
verið stefnt í mikið óefni, en
vegna þess að við íslendingar
höfum nú samhenta stjóm,
var hægt að gera þær ráð-
stafanir, sem nægja munu til
að rétta við þjóðarhag. Ein-
mitt þess vegna þurfum við
ekki að vera svartsýnir, þótt
á móti hafi blásið. Efnahags-
og atvinnulífið mun nú rétta
við á næstu vikum og mánuð-
um, og þess verður þá
skammt að bíða, að kjör
manna batni að nýju.
GAGNFRÆÐA-
SKÓLINN Á
SAUÐÁRKRÓKI
lYýlega var vígður nýr gagn-
’ fræðaskóli á Sauðárkróki,
og jafnframt var frá því
skýrt, að byggingarkostnaður
hefði orðið mun lægri en
áætlað var.
Venjan er sú hér á landi,
að allar byggingar fara langt
fram úr áætlun og verða
miklu dýrari en ætlað var.
Þess vegna eru fréttir eins og
þær, sem bárust af byggingu
gagnfræðaskólans á Sauðár-
króki, gleðifréttir og sjálf-
sagt að vekja á því athygli,
þegar svo vel tekst til við
framkvæmdir, eins og þar er
um að ræða.
Og þetta dæmi um bygg-
ingu gagnfráeðaskólans á
Sauðárkróki bendir til þess,
að unnt sé að koma við spam
aði við byggingar og bygg-
ingarkostnað megi verulega
lækka, ef vel er að verkefn-
unum staðið. Ættu aðrir
byggingamenn að revna að
taka sér til eftirbreytni fram
kvæmdir starfsbræðra sinna
á Sauðárkróki.
VŒJ
UTAN ÚR HEIMI
Dönsku blööin um fimmtíu
ára fullveldi íslands
DÖN.SK blöð skrifuðu allmik-
ið um fimmtíu ára fullveldi
íslands þann 1. desember sl.
‘Hér fer á eftir úrdráttur úr
skrifum blaðanna Berlinske
Tidende og Politiken um mál-
ið. Rerlinske Tidende segir í
grein eftir Kristian Asbæk
meðal annars laugardaginn 30.
nóvember.:
— Á morgun, sunnudag eru
fimmtíu ár liðin síðan damska
ríkisþingið staðfes'ti dansk-
íslenzka sambandssáttmálann
og ísland varð fullvalda ríki
í konungssambandi við Dan-
mörku. Lögin tóku gildi dag-
þeirra, íslenzkur alþingismað-
ur, hatramimlega gegn því og
barðist gegn niðurstöðum
hennar. Svo snjall áróðurs-
maður var hann, að uppkast-
ið var fellt. Sennilega hefur
það verið með þessari fyrri
reynslu í huga, að J. C. Christ
iansen féilst á að frumvarpið
yrði lagt fyrir Alþingi, sem
vísaði því síðan til þjóðar-
atkvæðagreiðslu, og í henni
var það samþykkt. Allt gerð-
ist þetta áður en danska rífc-
iisþingið hafði fengið að fjalla
um málið. Spádómar íhalds-
flokksins höfðu því rætzt. En
halda heimleiðis, en að lok-
um fékbs't þó sú niðurstaða,
sem báðir töldu sig geta sætt
sig við.
Styrbur þeirrar niðurs'töðu
fólst aðadlega í því að þrátt
fyrir ýmis smiáatriði, sem sam
ið hafði verið um í eimsitök-
um aitriðum, var, að með því
varð íslamd fuMivailida ríki og
»ð sambandsLögin skyldu
vera í gildi til ársins 1940, o^g
talbmamk íslainds var a@ losa
sig þá úr tengslum við Dan-
mörbu. Á milllisitríðsáruinum
veltlu mensn fyrir sér, hverniig
inn eftir.
Dönsk-íslenzku sambands-
lögin fólu í sér, að nú var
ekki aðeins bundinn endir á
aldagömui stjórnmálatengsl
landanna, heldur rann upp
nýr tími fyrir bæði löndin,
sem fól í sér nýja möguleika.
Allir trúðu því við lok fyrri
heimsstyrjaldarinnar og stofn- „ 0 - 0
un Þjóðabandalagisins, að ö(J ÚTS ttClg PQ, SQTldClg
styrjaldir væru nú úr sögunni
fyrir fullt og allt.
Hið opinbera frumkvæði
átti þáverandi forsætisráð-
herra Danmerkur Zahle. Sum-
arið 1918 bar hann fram þá
tillögu við dönsku stjórn-
málaflokkana að dönsk samn-
inganefnd yrði send til ís-
lands til að koma málunum
í fastar skorður. Með því að
láta viðræðurnar fara fram í
Reykjavík, og að þátt tæki í
þeim nefnd kjörin af Alþingi,
taldi hann að komast mætti
hjá aukinni spennu, siem ríkt
hafði í samskiptum landanna
tveggja. Tillagan fékk góðar
undirtektir hjá Venstre og
Jafnaðarmönnum, en íhalds-
menn snerust gegn hugmynd-
inni. Þeir óttuðust ekki að-
eins, að eining danska ríki's-
þingsins rofnaði, heldur og
að ákvörðunarrétturinn væri
raunverulega tekinn úr hönd-
um þess og síðan fengi ríkis-
þingið ekki annað verkefni en
staðfesta niðurstöður við-
ræðna, sem væru haldnar í
1500 kílómetra fjarlægð. Þess
vegna var enginn íhalds-e frá fullveldisafmæli íslands.
þingmaður með í hópnum,
Da Island fik
uafhængighed
. *0JXNBSS • 13
Da Danmark
og Island skiltes
50 ár siden, den dansk-islandske
forbundslov gennemfortes
Af Kristian Asbœk
Det er i dag 50 árs dagen for
Danmarks Eigsdags ivedtagéisé
af den dansk-islandske forbunds-
lov af 30. november 1918, hvor-
ved Island blev én selvstændig
Þannig sögðu dönsku blöðin Politiken Og Berlinske Tidende
sem lagði upp frá Kaupmanna
höfn föstudaginn 21. júní.
Nefndina af hálfu Dana
skipuðu þeir C. Hage, við-
skiptamálaráðherra, sem þótti
slyngur samningamaður, H.C.
í Christensen fyrrv. forsætis-
ráðherra, alþingismaðurinn
F. J. Borgebjærg og sagnfræð-
ingurinn og prófessorinn E.
Arup. f Danmörku höfðu
menn mikla trú á J. C. Ohrist.
ensen, sem var lipur en harð-
ur samningamaður. Borg-
bjærg var fulltrúi Jafnaðar-
mannaflokksins í nefndinni og
Arup Radikale venstre.
Enginn vænti þess að samn-
ingaviðræður yrðu skjótar og
auðveldar. Meðal þeirra sem
höfðu litla trú á að viðræð-
urnar myndu ganga vei fyrir
sig var J. C. Christianssen,
fyrrverandi forsætisráðherra.
Hann hafði sem forsætisráð-
herra átt sæti í dönsk-íslenzku
stjórnlaganefndinni árið 1908.
Þegar neifndin hafði komizt að
samkomulagi snerist einn
J. C. Christiansen, Zahle og
Borgbjærg unnu að því öill-
um áruim að fá lögin sam-
þykkt. Lyktir urðu, að neðri
deildin saimþykkti satobands-
lögin með 100 atkvæðum gegn
20 og efri deild með 46 at-
kvæðum gegn 15.
Danska nefndin mætti mjög
skeleggum og hörðum samn-
ingaimönnum í Reykjavik, þar
sem Menzku nefndarmenn-
irnir voru. Þeir voru þáver-
andi forseti Alþinigis, Jóhann
es Johannesson bæjarfógeti,
alþ ingismennirn ir Bjami
Jónsson, frá Vbgi, próf. Ein-
ar Arnórsson og Þorsteinn
Jónsison. Þeir vissu að hvaða
marki þeir kepptu, en þeir
voru sanngjarnir og viður-
kenndu að þeir yrðu einnig
að koma með nokkrar tiilslak
anir, ekki síður en dönsku
fuiltrúarnir. Stundum risu
öldur svo hátt, að dönsku full-
trúunum var skapi næst að
taka saman föggur sínar og
islandsk altlngsmand, som^gik lmod,
og som viste sig 1 stand tU at agi-
tere, sá forliget faldt.' Det var nok
den erfaring, som fik J. C. Christen-
sen tU at yære med, da man endelig
i forhandlingerne i 1918' náede et
resultat, at lade forhandlincsresulta-
það mæbti verða og sebtar
voru fram ýimsar kienmimgar
um hverniig málið skyidi leitt
til lykita. En þróuinki í heim-
inium breytti ganigi þeasara
sem anniarra. Þegar heims-
styrjöildiln síðari bnauat út og
Þjóðverjar hernámiu Dam-
mörku, Bretar gengu á lamd á
íslandi og síðar tóku Banda-
ríkjiamerun við, og ísilamd rauf
tenigsl við Dammöriku og lýsti
yfir sjálfstæði síwu.
í niiðurlagi greinarinniar seg
ir AdbaSk síðam:
„Ef i'itið er nú um öxá, að
liðnuim fiimimitíu áruim, fær
maður elkfci vartot þeirri hugs
un, að hin raunveruleiga
ástæða fyrir því að samtaands-
logim reyndust jafn vel í fnam
kvæmd og raum bar vitni um
hiafi verið, að í þeirn er gert
ráð fyrir, að skiipiuð verði
dönsik-íslenzík nefnd sem
fjailli um vamidam'áil sem komi
upp oig reyni eftir miegrni að
Framhald á bls. 24