Morgunblaðið - 04.12.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. DES. 1968
10 ARA ABYRGÐ
TVÖFALTn
EINANGRUNAR
20ára reynsla hérlendis
SIM111400 EGGERT KRISTJANSSON «CO HF
t
10 ÁRA ÁBYRGD
Heimamyndatökur
Barna- fjölskyldu- og heimamyndatökur í svart hvítt.
Allar tökur á stofu í Correct colour.
Correct colour eru beztu litmyndimar á markaðnum
í dag. Einkaréttur á íslandi Stjörnuljósmyndir.
Við endalausar gengisfellingar er vert að athuga að
þær eru einnig ódýrastar. Engin vandi með litinn.
Skemmtilegasta jólagjöfin til afa og ömmu er litmynd
af barnabarninu. Enn eru möguleikar.
Pantið með fyrirvara svo við getum orðið ykkur
að liði.
STJÖRNULJÓSMYNDIR
Sími 23414, Flókagötu 45.
Hálfrar aldar afmælis
SÁLARANNSÓKNAR-
FÉLAGS ÍSLANDS
og aldarafmælis próf. Haralds Nielsson verður minnzt
með hátíðafundi í Sigtúni (við Austurvöll) fimmtudag-
inn 5. desember kl. 8.15 e hád.
Dagskrá:
1. Leikþáttur í umsjá Ævars Kvaran leikara.
2. Sálarrannsóknafélag íslands 50 ára.
Aldarafmæli próf. Haralds Nielssonar,
séra Sveinn Víkingur.
3. Hlé — Kaffiveitingar.
4. Ávarp. Guðmundur Einarsson forseti S.R.F.I.
5. Ræða: Hafsteinn Björnsson.
6. Hljómleikar.
7. Skyggnilýsingar: Hafsteinn Björnsson miðill.
Félagsmenn og gestir velkomnir á meðan húsrúm leyfir.
STJÓRNIN.
J Ó LAGJAFIR
jCDrflT.nn
Fjölbreytt úrval SPEGLA
með og án umgerðar. Speglabúðin
Ennþá til á lægra verðinu. Laugavegi 15.
Sími 19635.
E. B. Malmquist, yfirmatsmaður:
Uppskera garðávaxta
og markaðsdreifing
ÞEGAR rætt er um uppskeru
garðávexta, verða kartöflurnar
jafnan efstar á bliaði. Er þó
skylt að geta hins, að gulrófna-
rækt hefur farið vaxandi og þar
með saia þeirra á alimenm'Uim mairk
aði hin síðari ár. Þá er og tals-
vert ræktað af gulrótum, t.d. í
Gaulverjabæjarhreppi og víðar
í Árnessýslu. Þá er enn nokkuð
um ræktun hvítkáls, blómkáls og
annars útiræktaðs grærumetis,
einkum í Reykjavík og nágrenni,
eninfremur á Akureyri og þar í
grennd.
Hin svonefnda heimilisræktun
hefur, sem kun.iugt er farið
minnkmdi s.l. 10—20 árin. — Því
veldur m.a. mikið annríki, fá-
menni í sveitum og ófullnægj-
andi varnir við garðsjúkdómum,
erfiðleikar á vörzlu garðlanda
og fleira í þessum dúr.
Kartöfluræktun til heimi'lis-
nota hefur t.d. farið rénandi víðs
vegar um landið. Heizt hefur
hún haldist í bæium og kaup-
túnum, þar sem atvinna hefur
þó verið með langmesta móti.
En margir þeir, sem hugðust
rækta kartöflur til heimilisnota
s.l. sumar urðu höndum seinni
að forða uppskerunni undan
frosti. Svo fór t.d. í Borgarnesi
og víða norðurlands. Sýnir þetta
að alltaf fylgir því áhætta að
láta upptökuna bíða langt fram
á haust.
f heild var kartöfluuppskera
landsmanna mun minni nú í
haust en í fyrra. Heildarupp-
skeran er sennilega um 60 þús-
und tunnur á móti PO þús. tunn-
um 1967. Hér manar mest um
uppskeruna í Djúpáirhreppi,
Þykkvabæ. Þar fengust um 32
þús. tunnur haustið 1967, en nú
aðeins um 24 þús. tunnur. Mun
þetta iafngilda því, að hvert
heimili hreppsins hafi nú um 300
þúsund króna lægri tekjur en
s.l. ár.
Á Ramgárvölhiim og í Damdeyj-
um mun uppskeran hinsvegar
vera rétt í meðallagi, víðast góð
I Árnessýslu og mjög góð í
Reykjavík og nágrenni. í Eyja-
firði var vöxtur víðast hvar með
bezta móti en stórtjón hlauzt
af völdnm frosts jg snjóa. Náðu
bændur þar ekki að taka upp
úr görðum sínum í tæka tíð, enda
spilltist veðrátta þegar í lok
septembermánaðar.
Á 5 ára tímabilimu 1961—65
var meðaluppskera 92200 tunnur,
en síðustu þrjú árin hefur hún
aðeins numið 62 þúsund tunn-
um að meðaltali. Heldur hefur
því sigið á ógæfuhlið.
En það er ekki nóg, að upp-
skeran í haust sé iítil að tunnu-
tali. Hitt er enn alvarlegra, að
nýting, geymsluþol og almennt
heilbrigði kartaflanna er mun
lakara en oft áður. órsakir þess
eru margvíslegar. Þar kemur æði
margt til greina og ræktunar-
vísindi okkar eru það skammt
á veg komin, að bau ráða lit-
ið við vandann í þessu efni. —
Og þó svo væri, þá stendur
oft á bændumn að híýðnasit þeian
leiðbeiningum, er rvrir eru lagð-
ar, fyrr en þeir bá hafa brennt
sig á soðinu.
í þessu sambandi dettur mér
í hug, að iíkja megi kartöflu-
fraim'leiðenduim við síldairút-
vegismenm að því leyti, að
gróði getur stundum verið
fijóttekinn, en í kjölfatr hans
koma ýmiskonar víxilspor í
ræktun, meðferð og hirðingu
framleiðsilunniair. GuMæðið virð-
iisit aidrei íeiða til góðra fram-
leiðsl uhátta.
Það, sem er að gerast í kart-
öfluræktuninni. er m.a það, að
framleiðandinm, ræktandinn, legg
ur alltof mikla áherzlu á aukið
uppskerumagn, en hugar lítið að
því, sem meira varðar, vörugæð-
um, nýtingu og raunverulegum
hagnaði af framleiðslunni.
Á Reykjavíkurmarkaði eru um
60—70 prs af sölukartöflum
komnar úi Þykkvabæ Tel ég
lítið vafamál, að þær gætu ver-
ið betri en nú er ef bændur
minnkuðu köfnunarefnisgjöf í
hlutfalli við fósfór og kalí,'bæru
bórax og önnur snefilefni í garð-
löndin, sérstaklega þau, sem í
mörg ár hafa eingöngu verið not
uð til kartöíluræktunar.
Hin stórvhka vélavinna ger-
ir ennfremur sitt til að skemma
oft á tíðum hálfþroskaða, við-
kvæma uppskeru, bæði í upp-
töku, fliutmingum og öðrum með-
förum þar til húin kemist til
neytandains.
Mér er kunnugt um, að flestir
bændur vilja bæta úr þessu 'jllu,
þeir sjá hvert hin vélvædda rækt
un stefnir. Vonandi stendur því
margt til bóta í náinni framtíð.
Til mála getur komið, — enda
svo ráð fyrir gert í matsreglum,
— að bragðprófun verði gerð
á kairtöflium, ef sérstök áis'tiæða
þykir til. Þessi prófun yrði þá
iáitin skera úr um það, í hvaða
gæðaflokki varain lieindiir. Þótt
slík athugun eða ramnsókn sé
nokkuð vinnufrek og dýr, getiur
farið svo, að nauðsyn kirefjist
henruar, einikum gagnvart lök-
ustu fraimleiðendum.
Úr bví rætt er um heilbrigði,
geymsluþol og nýtingu kartafl-
anna, skal ekki látið undan drag
ast að minna á það, sem hér
skiptir einna mestu máli, en það
eru útsæðiskaupin. Góðii ræktun
arbændur segja gjarnan sem svo:
„Beztia útsæðið er atdrei nógu
gott“.
GEYMSLA OG DREIFING
GARÐÁVAXTA
Hin síðari ár bafa kartöflur
að langmestu leyti /erið geymdar
í heimageymslum bændanna
sjálfra. Þeir hafa komið sér upp
geymslum yfir það uppskeru-
magn, sem orðið hefur að geyma
fram á vetur og til næsta vors,
ef vel sprettur. Heimageymslur
bænda hafa yfirleitt reynzt vel,
og þeim fylgir sá kosfcur, að þá
getur framleiðan iinn gefið sér
betri tíma til flokkunar vörunn-
ar fyrir mai kaðinn.
f vetur endast kartöflubirgðir
landsmanna vart lengur en til
marzloka. Geymslurými verður
því langt frá því að vera full-
nýtt að þessu ainni. — Þegar
vel árar, kaupir Grænmetisverzl
un landbúnaðarins eða tekur til
geymslu það magn af kartöflum
er nauðsyn þykir til, svo að
skemmdum verði forðað. Hefur
þá Grænmetisverzlunin og um
boð hennar fyrirliggjandi birgðir
til dreyfingar á nærliggjandi
markaði. Kemur þetta sér vel,
ef samgöngur teppast.
Geymsla gulrófna er mun meiri
vandkvæðum bundin. Þær þurfa
bæði kaldari og rakari geymslu.
Gulrætur eru sjaldnast settar til
geymslu í jarðhúsum, heldur
nýttar til niðursuðu að haustinu,
sem kunnugt er.
Þá ’skail nokkuð vikið að dreif-
imigu þesisiara garðávaxifca svo
og ammarrar landbúmaðairfraim-
leiðsliu. Óþarft ætti það • að
vera að takia fram, a0 ek'ki
hafa aðrir en Grænmetis-
verzfan landbúnaðarins, um-
boð henniar og Sölufétag garð-
yrkjumanna, leyfi til að selja
eða verzla með bessar vörur í
heildsölu. Það er þv; brot á lög-
um, er varðar sektum, sé út af
bruigðið, ef aðrir sjá un heild-
sölu, dreifimigu og verzliun um-
greindra garðávax'ta, nema til
komi sérstakt leyfi Framleiðslu-
ráðs landbúnaðariins.
Því miður vhðast ekki allh
gera sér þetita ljósit, sem
hluit eiga að máli og hefur
nokkuð borið á því, að einstaka
bændur og aðrh framleiðendur
hafa reynt að koma vöru sinni
í verð efth öðrun leiðum. Hafa
þeir þá talið sig losna við milli-
liðakostnað og s'ðast en ekki
síst, telja þeir sig komast hjá
að telja vöruna fram, og hafa
þar með sloppið við að greiða
opinber gjöld af verðmæti henn
ar.
Menn verða að gera sér ljóst
að hér er um ólöglega verzlun-
arháttu að ræða og stundum
hafa þeir líka komið kaupand-
anum í koll, hvort sem það hef-
ur nú veriff smásölukaupmaður
eða einstaklingur. Hann hefur
sem sé keypt ómetna framleiðslu,
kannske frosnar gulrófur, trén-
aðar eða skemmdar innan af bór
skorti. Hefur kauoandinn þá eng
in tök á því að fá bætur fyrh
skemmda vöru, enda veit hann
oft á tíðum ekki einu sinni hver
seldi honum vöruna, fyrr en þá
um of æinan, að seljamdi er allur
á bak og burt.
Þetta snýr að kaupandanum,
en ekki verður hlutur bændanna
betri. Virðist það bera vott um
lágt þróaða félaigsvi'fcund, að
brjóta þannig vísvitandi niður
það skipulag, sem bændastéttin
hefur komið sér upp til vernd-
ar verðlagi og markaðsjöfnun-
ar. Mundi slíkur hugsunarhátt-
ur vandfundinn með öðrum þjóð
um, getur sennilega hvergi við-
gengist nema á íslandi. Er þetta
lítill sæmdarauki bændastéttinni.
Svo rammt hefur kveðið að
''þessari „framhj'áisölu" t.d. frá
hreppsbúum Gaulverjarbæjar-
hrepps í árnessýslu, að bændur
eða fólk þeirra heíur gengið á
milli húsa í Reykjavík, bjóðandi
garðávéxti og egg langt undh
því vex-ði, sem hin svokallaða
6-manna nefnd ætlast til að neyt
endur greiði fyrir greindar land
búnaðarvörur. Þá stendur ekki
á sumum kaupmönnum, smásölu
ver2Ílunum, að taka á móti þess-
um laumusendlum sveitanna. Sjá
þeir sér þar leik á borði að
æna söluskattinum, auk þess sem
velta verzlunarinnar verður því
minni.
Manni verður á að spyrja: Er
þessi réttarvitund líðandi? Hér
er nokkrum garðyrkjubændum á
tölulítið gert kleift að stela und
an allt að 30—35 prs. af opin-
berum gjöldum framleiðsluverð-
mætis vörunnar, svo sem sölu-
skatti, búnaðarsjóðsgjöldum og
tekjuskatti og ótal öðrum al-
mennum gjöldum, er okkur ber
að greiða í þjóðarbúið. Og þetta
verður samtímis því að kjöt- og
mjólkurframleiðandinn verður að
tíunda hverja einustu framleiðslu
einingu samkvæmt lögum. Þar
með verða þeir cíðarnefndu að
borga fyrir hina skatta og skyld
ur til ríkis og sveitarfélaga. Það
er líklega ekki úr lausu lofti
gripinn sá þráláti orðrómur, að
í okkar þjóðfélagi borgi þeir fá-
tæku fyrir hina ríku. — Að marg
gefnu filefni munu viðkomandi
skattayfirvöld fylgjast nánara
með verilun og framtali þess-
ara aðila nú og eftirleiðis. Um
hitt mundi þó ekki minna vert,
að hin dugmikla, íslenzka bænda
stétt tæki sig til og hryndi þess-
um vandræðum af höndum sér.