Morgunblaðið - 07.12.1968, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. DES. 1968
15
ékki skyldi trénef'ur aríka með
eitt nef,
með mjótt missýnkigarneí,
enn man ég gullnef,
betra væri brýnnef bera heldur
jiárnnef.
„Ondarlegt er að spyrja mennina"
Tvær þulur af Sandi eru klúr-
ar vel, en þula af Skógarströnd er
ólík því, sem ort var utain Enms:
Kötturimn miinn ag kisa
hvar vansttu í vetur?
Eg var úti á Helgaifelli.
Hvað fékkstu í íkaupið?
í>rjár stiikur vaðmáls.
Hivað gjörðirðu þér úr því?
Eg gjörði mamni imínum
stakk ag stut tihempu
ag stangaða brók,
mér pils og hempu,
og samt igeikk af alin,
og hana fékk smalinn,
datt hann oían í daMnii,
og Þá varð hann gallinn,
aumingja smalimm.
'Hafi sikáldskapurinn elkki ver-
ið nógu peinn iundir Jökli, var það
bætt upp með ljúlfum Ijóðum
Steinigríms Thorsteiinssonar, son-
ar Bjarna amtmianns á Stapa.
Otscar segir Stein'grim eina skáld-
ið, eem haifi alist upp undir
Jökli, en eikki er það alflis kostar
rétt; nægir að nefna Jóhann Jóns
son, sem var frá Ólafsvík.
Að vonum segir Oiscar Claiusen
frá lífinu í Ólaifsvík, en þamgað
færðist venslunin eftir að búið
var að ganga af henni dauðri í
Rifi. í byrjun nítjándu aldar
tók dansikur kaupmaður, Holger
Peter Clausen, við Ólatfsvfkur-
■verslmn, sonur hans var Hans
Arreboe, sem fetaði í fótspor föð-
ur síns og reyndist djugaindi mað-
ur. Hann sigldi röskiega tvítugur
með saltfistk til Spánar á 70 lesrta
ekútu, og gékk sú ferð vel. Hann
flutti síðar tiil Kaupmiannahaínar
og 'gerðist þar atkvæðaimiíkiM.
Skip sín sendi hann fil íslands
hlaðin vörum; kuinnaist þeirra var
Svanurinn, sam var eitt giæsileg-
iasta ísiandsfarið og otft eina far-
þagasikipið frá Vesturlandi. Stein
grímur Thorsteinisson, sikáld,
sigldi í íyrsta skipti með Svan-
inunr, eða ÓLafsví'kur-Svaninum,
eins og skipið vair aftast kaillað.
Af slkipsfjöl orti Steiinigrímur
kvæði til SnæfellLsjökuls: „Ég sá
þig síðla‘ á kvéldi“.
Oscar CLauisen laetur ökki
næigja að skyggnast um undir
Jötoli. Haun fer víða um sveitir
og út í eyjar, ef honum sýnist
svo. Um Clausensverslum í Stylkk
ishóimi og ýmsa, sem hernni
voru tengdir, eims og Pál Hjaita-
lín, tfaktor, tfjaBar Oscair CLauisen
'á Skammtilegan hátt Honum
tékst að lýsa þeim hálfdanska
anda, sem löngum hef ur einlkemnt
HóQmimm. Auk samibandsins við
eyjamar hafa þessi sérkennilegu
eriendu áhrif gert Stykkishólm
að því mennimgarlega veldi á
SnætfelLsniesi, sem er evrópskrar
gerðar í ríikuim mæli.
Ekki spillir grein Helga Hjör-
vars umi Sæmund Halldórsison í
Stykkishókni, sem Oscar teikur
upp í seinna bindið. HeLgi segir
í þessari haglaga gerðu bemsku-
minningu: „Enginn maður var
slfkur höfðinigi í framgöinigu,
slíkur ékartmiaður; honum fylgdi
framandi ilrnur atf vindllum með
guilllnu bandi; fötin hans voru
þunm og mjúk, og eitthvert hamd-
bragð á þeim, sem var Laingt að
komið; aiit var gLæsiíLegt, sem
honum kom við, reiðtjngin hams,
stígvéljm hama“.
Sögu Hrappseyimiga siknáir
OscEir;.einkum verður homuim tíð
rætt mm Boga eldra Benedikts-
son, sem setti á stofn prentsmiðju
í iHrappsey og beiitti sér auk þess
fyrir ýmsuim framikvæmdum í
sýslunni. í Hrappseyjarprent-
smiðju voru premtaðar „ýmsar
góðar bækur um rmargvísleg
Viðtal v/ð Nínu Björk Árnadóttur
Undarlegt er að spyrja mennina
hvem um annan.
Undarlegt að spyrja þá um frið-
inn
um ástina.
Undarlegt að finna andardrátt
þinn
sonur minn
finna þig drekka úr brjóstunum.
úr flómum br jóstanna.
Spyrja svo mennina.
Þarunig hljóðar síðasta ljóðið
í nýútkominni Ijóðabók Nínu
Bjarkar Árnadóttur, og dregur
bókin heitið sitt af ljóðinu —
„Undarlfegt er að spyrja menm-
ina“. Þetta er önmur ljóðalbók
Nín.u Bjarkar. Fyrir nokkrum ár-
um kom út bókin „Unig ljóð“ og
með þeim vakti Nína Björk verð-
skuldaða athygli sem ljóðskáld.
Mörguim finnst Níma hljóð-
l'ágt og hógvært skáld. — Ég
spyr Nínu Björk álits — hvort
það sé liðim tíð að unig SkáLd séu
baráittugllöð og hugsjónarík?
— Nei. Alls ekki, segir Nína
og leggur áherzlu á orðin — Alls
ekki.
Nína Björk er Húnvetningur
að uppruna, en flutrti ung til
Reykjavíkur og hefur alið þar
aldur sinn lengst af, utan þess
að hún dvaldi um tíma í Dam-
mörku við nám í lýðháskóla.
Hérlendis hefur hún einnig stund
að leiklistarnám og komið fram
í nokkrum leikritum. Ég spyr
hvort leikonunni og skáldinu
hafi samið vel?
— Já, segir Nína Björk. —
Ung ljóð hefði ekki orðið til
hefði ég ekki verið við Leik-
listarnámið. Leikhúsið og andi
þess hefur verið mínum yrking-
um einskonar lífgjafi.
— Hefur þú þá ekki reynt að
skrifa leikrit?
— Ég hef skrifað einþáttung
og er einn þeirra fullbúinn frá
minni hendi núna, þ.e.a.s. full-
búinn til æfinga.
— Og stendur til að leika
hans?
— Já, segir Nína Björk. — Að
því ég bezt veit ætlar Litla leik
félagið að æfa hamn eftír ára-
mót. Ég er svo heppin að Helga
Bachmann ætlar að leikstýra hon
um, en bæði hún og Sveinn Ein
arsson leikstjóri kvöttu mig og
voru mér mjög hjálpleg meðan
ég var að skrifa hann.
Við tökum aftur að ræða ljóð-
listina og ég spyr hvort langt
sé síðan skáldkonan fór að yrkja
og hvort miklar breytingar hafi
orðið á ljóðagerð hennar uppá
síðkastið?
— Ég reyni að búa til vísur
og furðulega prósa þegar ég var
krakki, svarar Nína Björk. Bæt-
ir síðan við: — En ég hætti
því. Ég var ósköp galinn ungling
ur og framdi strákapör í nokk-
ur ár, en fór svo að yrkja ljóð
þegar ég nálgaðist tvítugsaldur-
inn. Þegar þú spyrð um breyt-
ingu á Ijóðum mínum á ég erfitt
með að svara Það er ekki svo
gott fyrir manrn sjálfa að dæma
um það.
Talið berst að Ijóðunum og
þeim hljóðláta trega og stundum
jafnvel örvæntingu er einkenn-
ir sum þeirra. Ég spyr Nínu
Björk hvort henni finnist við
lifum í slæmum heimi.
Skáldkonan hugsar sig örlítið
um og segir síðan:
— Hivort mér finnst við lifa
í slæmum heimi? Því vildi ég
gjarnan svar með ljóði eftir Ara
Jósefsson. Það heitir Stríð:
Undarlegir eru menn
sem ráða yfir þjóðum
þeir berjast fyrir föðurland
eða fyrir hugsjón
Þegar umræðurnar eru komn
ar á svo dapurlegt stig, er sjálf-
sagt að skipta um umræðuefni
og við förum að tala um skáld-
skap annarra skálda. Nína Björk
segir:
— Ég hef lesið mikið af ljóð-
um og sjálfsagt orðið fyrir áhrif-
um frá þeim, þótt ég finni það
ekki. Ég hef alltaf fengið höf-
unda á heilann. Þegar ég var
í Danmörku var Edith Södergran
lesin og lesin og ég orti og orti
ljóð sem eru bara áhrif frá henni.
Ég orti þau á sæmilegri dönsku
og vondri sænsku.
— Nú eru flest ljóða þinna
án ríms. Hver er skoðun þín á
hinu hefðbundna ljóðaformi?
— Það eru til bæði góð og
slæm ljóð með hefðbundnu formi
svarar Nína Björk. — Það er
þó frekar hægt að hafa ljóð
álæm án þess þau þyki það,
nota rím þannig að enginn verði
í rauninni var við innihald ljóðs
ins, en það er billeg leið.
★
Þú spurðir hvar mig væri að
finna
Ég hef ekk'i falið mig,
en bý inní dökkbláu bergi
langt inní dökkbláu bergi
sem verður á stundum svart.
Og efalaust myndi þér þykja
einkennilegt þar inni.
Þetta Ijóð Nínu Bjarkar nefn-
ist: Þú spurðir, og ef til vill
er hún þar að lýsa heimi skálds
ins. Bergi sem mörgum mun efa-
laust þykja einkenni'legt inni L
En Nína Björk vill ekki segja
skilið við þá hulinsheima, því
áður en spjalli okkar lauk
sagði hún að flest kvæðin í „Und
arlegt er að spyrja mennina““
væru ný. Síðan fyrsta bók
hennar kom út, hefði hún þó
ekki verið síyrkjandi en hún
ætlar ekki að láta staðar numið,
heldur halda áfram ferð sinni
á hinum vængjaða hesti.
stjl.
og drepa okkur sem eigum
ekkert föðurland nema jörðina
einga hugsjón nema lífið.
efni, þ. á. m. tfyrsta tímaritið,
:sem gefið var út á íslandi, Maan-
edstidiende, sem Maignús sýslu-
miaður Keitilsson var ritstjóri að,
og 'kvæðákver síra Jóns Þorliáiks-
sonar skáldis, síðar á Bægisá“.
Meðal þess, sem iagði prentsmiðj
una að velli, var einkaleyfi Hóla-
prentsmiðju tiil að prenta guðs-
orðaibælkur, en þær voru í mestu
uppáhaldi hjá alþýðu, bendir
Oscar CLausen á. Hann minnir
einnig á erfiðleika bókisöilunnar,
bókalestir fóru um larndið, ag
voru bækuirnar fLuittar á ihestum,
„en svo var ástamdið aumt á síð-
ustu áratuguim 18. aldar, að ekki
var mögulegt að gjöra út bóika-
lestir vegna hestafæðar". Móðu-
harðindin voru komin til sögunn
ar. Hrappseyjarprenitsmiðja
hafnaði svo í Leirárgörðum.
Langur þáttur er í fyrra bimd-
inu atf Þorleifi í Bjarnarhöfn.
Þorleifur var frægur fyrir dul-
Skyggni sína og læknimgar. Hann
hatfði aldrei í skóla komið, en svo
miikið orð fór af tekningum
haras, að hann ,var settur læknir
í Vastfirðiingafjórðumgi. Langa-
lam'gamma Þorleifs var Úrsúla
eraska, sem getið er í Kristni-
haldi undir Jökli. „Er þama eim
sett Snæfellimga blöndiuð enstou
blóði, eins og svo margax fleiri,
sem feragið hatfa þá blóðbót fyrr
á tímum, þegar Englendingar
héláu sig á útnesinu", segir Osc-
ar Clauisen. En það skal tekið
fram, að Narfi 'kaupmaður á
Stapa, forfaðir Þorleitfs, sótti
Úrsúlu til Englands. Hamm var
gæddur fj arsýnisgáfu, sagði það
fyrir í æsku að konuefmi sitt
væri í framandi lamdi.
Meðal þeirra, sem leituðu til
Þorleifs í veikindium sínum, var
Bólu-Hjálmar. Hann þjáðist aí
„þunglyndi, aðsvifum og rniátt-
leysi,“ segir Oscar, og heldur
áfram: „Þegar vestur kom, réð
Þorleifur Hjáknari tál þess að
drekka vatn úr Rau&amelsölt
keldu. Hann fór þangað og dvaldi
á næstu bæjum við ölkelduma
mlánaðartíma. Sivo fékto hann
hvítt duft hjá Þorleifi og motaði
það nákværralaga eftir fyrirsögn
hans, nefnilega tók inm smá-
cSkammta á ákveðnum tíma dags
ins, og mátti þar engu skeika, ef
vel ætti að taikast. Ai þessu baitn
aði Hjiálmari dag frá degi, og
fékk hamn loks góða heiisu“.
Þorleiifur var fjarstoyiggm: sá
það, sem átti sér stað langt í
burtu, og einmig var hanm for-
spár: sagði fyrir óorðna hluti.
Hanm var það fréttablað á Snæ-
fellsnesi, sem ekki brást.
Anna Thoriacíus segir frá
Reykjavíkurferð úr Grundar-
firði í júlí 1956. Þá voru fáir,
sem „vissu leið suður“, en henni
var útvegaður kostulegur fylgd-
armaður, sem kom hemini heiiii á
áfangastað. Ferðasagam er sterk
þjóðlífslýsing, eimnig frásögn
Önrau um lífið í Grundarfirði.
Margir koma við sögu, m.a. föru-
maðurinn Sölvi Helgason, sumd-
ungerðarmaður í klæðaburði og
miálaði blóm „ólík náttúrunmi".
FróðLegir eru kaiflarnir um
veislumat, dönskuslettur, krimg-
ilyrði, þjóinustubragð, uppnefni,
umskiptinga, tunglameim og hýð-
ingiar. Frönsku prestarnir á
Grundartoampi fá sinn katfla.
Þeir áttu ekki upp á pallborðið
hjá Grundlfirðingum í fyrstu, en
þegar þeir fóru söknuðu þeirra
ailir. Er það enn eitt dæmið um
það, hve íslendingar eru í raum
og veru kaþólsbir, þótt þeir vilji
etoki viðurkenna það.
Sögur Ájsu á Svallbarði, skrif-
aðar á árunum 1929-40, eru greim
argóð lýsing alþýðukonu á hög-
uim sínum. Oscari hetfur tekist
að ljá þeim samtfelldan svip og
gæða þær áleitnum stíltöfrum.
Þær eru eins ag lítil, heillandi
skáldsaga með dapurlegum und-
irtónum. Tími Áisu kemur ekki
aftur.
Einn kynlegasti tevisturimn,
sem Oscar segir frá, er Sæmund-
ur Hólm, prestur á Helgafelli.
Lýsing Oscars á Sæmumdi er með
þeim fjörlegustu í bókinni. Sæ-
mundur verður sennilega ódauð-
legur í sögu íslenskrar bók-
menntagagmrýni fyrir það athæfi
sitt að endurseinda Magniúsi Step
herasera sálmabókina frægu eiftir
að haía rekið gegnum hana hnoð
nagla og hmoðað ró fyrir.
í Sögum og sögnum atf Snæ-
fellsnesi skiptast á fróðledkur og
skáldskapur alþýðunnar. Margt
af því, sem þetta verk hiefur les
endum sínum að bjóða, er ótalið,
og verður ekki ratoið hér. Em
þeir, sem vilja fræðast um Liðma
tíð, þá atburði, sem svo mifcliu
hatfa ráðið um örlög þjóðarinnar,
ættu ekki að láta það tfraim hjá
sér fara, sem Oscar Clausen hetf-
ur sett saman um lífið á Snæ-
fel'Lsnesi.
Skuggsjá í Hafnarfirði á sóm-
ann af úitgáfunni á sögum Gsc-
ars. Varadað hefur verið til frá-
gangs bókanna, og fyigir lönig
ritgerð um Oscair Clausem, ævi
hans og ritstörf, eftir Guðmiund
Gíslason Hagalín.
Jóhann Hjálmarsson.