Morgunblaðið - 19.12.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FXMMTUDAGUR 19. DESEMBER 1968
17
Sálarrannsóknarfélag fslands 50 ára
SÁXiARRANNSÓKNAFÉLAG ís-
lands á hálfrar aldar afmæli
um þessar mundir. Það var
stofnað 18. desember 1918 og
voru helztu forvígismenn þess
framan af árum skáldið Einar H.
Kvaran, sem var forseti þess
til dauðadags, og Haraldur Ní-
elsson prófessor einn af lærð-
ustu guðfræðingum og andrík-
ustu kennimönnum þessa lands,
en síðan var séra Jón Auðuns
dómprófastur langa stund for-
seti félagsins og ritstjóri Morg-
uns, sem er málgagn þess.
Með þessum ágætu mönnum hafa
og löngum verið í stjórn félags-
ins ýmsir þjóðkunnir hæfileika-
menn, sem of langt yrði upp að
telja.
Tilgangur félagsins er að efla
áhuga almennings á andlegum
málum yfirleitt, en þó sérstak-
lega veita fræðslu um árangur-
inn af sálarrannsóknum nútím-
ans. Þessum tilgangi hyggst fé-
lagið ná með fyrirlestrum og út-
gáfu bóka og tímarita, enn frem-
ur með því að athuga miðilsefni
og stuðla að þjálfum þeirra, svo
og að ráða miðla í þjónustu fé-
lagsins eftir því sem unnt reyn-
ist. Félagið er opið öllum og
(telst hver félagi, sem greiðir
félagsgjöld sín.
Á þessu ári hefur Sálarrann-
sóknafélagið látið fara fram við-
gerð á húseign sinni í Garða-
stræti 8 og tekið hana alla í
notkun fyrir starfsemi sína. Er
þar auk fundarherbergis skrif-
stofa og samkomusalur með um
60 sætum, sem ætlaður er til
skyggnilýsinga og smærri
fræðslufunda. Einnig hefur Haf
steinn Björnsson þar húsnæði
fyrir miðilsstarfsemi sína. Skrif-
stofan er opin alla virka daga
nema mánudaga kl. 5—7 síðdeg-
is fyrst um sinn, þar sem skráð-
ir verða nýir félagar, tekið á
móti áskriftum að tímariti fé-
lagsins „Morgunn", annast verð
ur um útlán úr bókasafni félags
ing og skráðar pantanir fyrir
miðilsfundi og aðrar upplýsing-
ar gefnar. Tveir enskir miðlar
hafa starfað á vegum félagsins á
þessu ári: frú Ethel Myers og
frú Kathleen St. George, og var
geysileg aðsókn að báðum.
Afmælisfundur félagsins fór
fram i Sigtúni 5. des. s.l. Núver-
andi forseti félagsins Guðmund-
ur Einarsson, verkfræðingur,
gerði grein fyrir starfseminni á
liðnu ári, Ævarr R. Kvaran og
frú Þuríður Baldursdóttir fóru
með leikþátt úr leikritinu Hall-
steinn og Dóra, Hafsteinn Björns
son flutti erindi og hafði
skyggnilýsingar. Aðalræðuna í
afmælishófinu flutti séra Sveinn
Víkingur, ritsitjóri Morguns, og
birtist útdráttur úr ræðu hans
hér á eftir.
ar lífsskoðunar, vék hann að
sögu Sálarrannsóknarfélags Is-
lands og mælti meðal annará á
þessa leið:
„Eins og kunnugt er var
Brezka sálarrannsóknafélagið
stofnað árið 1882. Og fjórum ár-
um seinina komu út fyrstu bæk
ur Frederic Myers um þessi efni,
en höfuðrit hans, um Persónu-
Ieika mannsins og líf hans eftir
dauðann, kom ekki út fyrr en
árið 1903 eða tveim árum eft-
ir dauða hans.
Ekki þori ég að segja um það
með vissu, hvort Einar Kvaran
hefur verið farinn að kyinna sér
þessi mál að einhverju leyti áð-
ur en hann fluittist hingað vest-
an um haf árið 1895. En I grein,
sem hann skrifar í blaðið Fjall-
konan í apríl 1905, segist hann
um nokkur ár hafa kynnt sér
bækur um spíritisma. Það er þó
fyrst, er hann hefur náð í hið
stóra og merkilega rit Myers,
sennilega árið 1904, en þá er
'hann ritstjóri á Akureyri, að
hann byrjar að gera fyrstu til-
raunir í þessum efnum þar norð-
ALDREI MIKIÐ AÐ GRÆÐA
Á FÁFRÆDINNI.
AHUGI KIRKJUMANNA
„Hér er ekki tími né staður
til að eltast við æsiskrif fá-
fræðinnar gegn sálarrannsóknun
um, hvorki þá né síðar. Það hef
ur aldrei verið mikið að græða
á fáfræðinni í hvaða máli sem
er né fylgifiskum hennar: get-
sökum, hræsninni og hrokan-
um. Ég hef heldur ekki tíma til
að segja frá störfum tilraunafé-
lagsins á næstu árunum eftir
þetta til dæmis í sambandi við
Indriða miðil, sem gæddur var
frábærum hæfileikum á því sviði
í þeim sívaxandi hópi mætustu
manna og kvenna, sem þar störf-
uðu og ruddu málefninu braut,
svo að það naut æ vaxandi fylg
is um allt 'land, voru ýmsir af
þekktustu og áhrif amestu mönn
um þess tíma. Bn eitt nafn ber
þar hæst og mun aldrei gleym-
ast, nafn próf. Haralds Níels
sonar. Enginn ruddi þessum mál
efnum veg inn í hjörtu fólks-
ins eins og hann með eldlegum
áhuga, mælsku og krafti and-
Elnar H. Kvaran.
TILDRÖG AÐ STOFNUN.
ALLT MÉR AÐ KENNA,
SAGÐI SKÁLDIÐ.
Eftir að hafa rætt nokkuð um
spírítisma og sá'larrannsóknir á
víð og dreif, spíritismann sem
lífsskoðun og sálarrannsóknirn-
atr sem vísindalegar tilraunir
til að kanna sannleiksgildi þeitr
Professor Haraldur Níelsson.
ur frá. Hefur því Akureyri í
rauninni verið vagga sálarrann
sóknanna á landi hér. Þetta sama
ár flyzt hann á ný til Reykja-
víkur, og þar byrjar hann þeg-
ar tilraunir að nýju og með
meiri og betri árangri en hann
hafði náð á Akureyri. Þessar til
raunir vöktu mikinn ú'lfaþyt og
blaðaskrif í höfuðstaðnum árið
1905. Þá var Einar ritstjóri
Fjallkonunnar og þar segir hann
þá um þessar tilrauinir meðal
annars:
„Ég fékk nokkrar frúr, nokkr
ar ungar stúlkur og nokkra há-
skólagengna karlmenn til þess
að hjálpa til við tilraunirnar,
og menn hafa skipzt á um það
eftir atvikum og ástæðum" Um
árangurinn segir hann, að hann
hafi þegar orðið meiri, en nokk-
urt þeirra hafi gert sér í
hugarlund í byrjuninni. „En úr
því að nú er farið að svívirða
þessar tilraunir, vildi ég láta
þess afdráttarlaust getið, að þær
eru mér að kenna. Allir sem
við þær hafa fengiat hafa gert
það fyrir mín orð“. Að lokum
segir hanin: „Þó að ritstjóri
Reykjavíkur viti ekki um merki
legustu uppgötvanirnar, sem
gerðar hafa verið á síðuistu öld,
er ég ekki skyldugur til að vera
jafnfáfróður."
ans. Jarðvegurinn var því býsna
vel undirbúinn og raunar bæði
miklu sáð og uppskorið, þrátt
fyrir andgust og hann oft kald-
an úr ýmsum áttum, jafnvel það
an er sízt skyldi.
f skrá um félagsmenn árið
1919, þegar félagið er ársgamalt
standa nær 450 nöfn. Flest er
þetta fó'lk úr Reykjavík og
Hafnarfirði, en þó má það vissu-
lega telja athyglisvert, að rúm-
lega 20 félagsmanna eru búsett
ir víðs vegar út um land, og
sumir í fjarlægustu héruðum
þess.
f þessum fjölmenna hópi telst
mér að verið hafi aðeins tveir
þjónandi prestar, þeir séra Þor-
varður Þorvarðsson í Vík og
séra Lárus Arnórsson í Mikla-
bæ, og að auki þrír menn prests
vígðir auk próf. Haralds, þeir
séra Kristinn Danielsson, séra
Sigurður Gunnarsson, sem þá
höfðu látið af embættum, og séra
Tryggvi Þórhallsson, sem þá var
orðinn ritstjóri í Reykjavík.
Enn fremur nokkrir kaedidatar
í guðfræði og nemendur úr þeirri
deild. Það er því naumast unnt
að ráða af þessu að þjónar kirkj
unnar hafi sýnt mikinn áhuga
þessum málum. Þá tel ég mér
bæði rétt og skylt að geta þess,
að mér er kunnugt um það, að
margir og ekki sízt á meðal
hinna e'ldri presta, voru þessum
málum hlynntir í hjarta síinu, þó
að þá hins vegar skorti fram-
tak og djörfung til þess að lýsa
því opimberlega yfir með inn-
göngu í félagið, enda munu þeir
vartt hafa verið til þess hvattir
af yfirvöldum kirkjunnar.
Næsta ár var síðan hafin hin
myndarlega útgáfa tímaritsins
Morguns undir ritatjórn forseta
félagsins, skáldsins og rithöf-
undarinis Einars H. Kvarans.
Þetta málgagn félagsins, sem
verður 50 ára á næsta ári, hefur
á þessu tímabili átt stærstan og
veigamestan þátt í því að kynna
þjóðinni sálarrannsóknirnar og
með því stuðlað að þeirri miklu
byltingu, sem orðið hefur hér á
landi í hugsunarhæfcti fólksins í
þessum efnum og viðhorfi þess
ti'l eilífðarmáílanna.
STEFNUSKRA OG FRAM-
KVÆMD HENNAR
Á fyrsita afmælisfundi félags
ins 18. des 1919, er það var árs-
gamalt, flutti forseti þess, Einar
H. Kvaran skýrslu um störf fé-
lagsins á árinu. f lok skýrslunn
ar minntist hann á framtíðar-
verkefni félagsins, sem hann í
höfuðatriðum telur vera þessi:
1. að koma upp húsnæði fyr-
ir félagið og störf þess.
2. að auka bókasafn félagsins
að verulegum mun.
3. að fá þroskaða miðla til
þess að starfa á vegum félags-
ins og styðja miðilsefni til þroska
4. að gtofma till vísindalegra
ti'lrauna með miðla.
5. að senda menn um landið
til að fræða fólk og stofna þar
félög.
Hvernig og að hve miklu leyti
hefur þessi draumur ræzt á þess
um 50 árum?
1. Fyrir rúmum 20 árum
varði stjórnin peningum félags-
ins til kaupa á fasteign og
hefur jafnan átt einhverja slíka
eign síðan. Með þeirri ráðstöf-
un var komið í veg fyrir það
að sjóðir þess yrðu svo að segja
að engu vegna sívaxandi verð-
falls peninganna. Og nú í sum-
ar hefur húseign þess verið
verulega bætt og verður ftú öll
tekiin í þjónustu félagsins. Hins
vegar hefur enn ekki tekizt að
koma upp húsnæði fyrir almenn
fundahöld, enda er slíkt félag-
inu fjárhagslega ofviða, ogvafa
samt að það sé æski'legt einis og
nú er málum háttað.
2. Bókasafn félagsins hefur
verulega aukizt og um skeið gaf
félagið út nokkrar bækur, ýmist
á eigin kostnað eða í félagi við
aðra. Hér hefur að vísu verið
stefnt í rétta átt, en öllú þó
skemmra á veg komið en æski-
legt væri.
3. Á liðnum árum hefur félagr
ið fengið hingað til starfa all-
marga erlenda miðla og því starfi
er halldið áfram. Einnig hefur fé
lagið haft í sinni þjónustu um
stundarsakir íslenzka miðla og
með góðum árangri. Nokkuð hef
ur einnig verið að því gert að
æfa miði'lsefni og þó einkum í
tíð þeirra Einars Kvaran og
prófessors Haralds, og munu
flestir okkar beztu miðla hafa
motið ómetanlegrar handleiðslu
þeirra og leiðbeininga. Þetta
starf hefur verið minna rækt síð
ar, enda á því vaxaindi erfið-
leikar, en hefur þó ekki fallið
niður með öllu.
4. Um vísindalegar tilraunir
eða sjálfstæðar rannsóknir verð
ur að játa, að þær hafa orðið
minni en fonseti félagsins lét sig
dreyma um í upphafi. En um
slíkar tilraunir er það að segja,
að þær eru á fárrn manna færi
og kosta auk þess meiri tíma og
fé en við höfum haft ráð á, auk
þess sem erfitt hefur reynzt að
fá inn'lenda miðla til slíkra
rannsókna.
5. Síðasta atriðið, að vinna að
því með fyrirlestrahaldi og ferða
lögum um landið að kynna sálar
rannsóknir og niðurstöður þeirra
Sr. Jón Auðuns.
og vinna að stofnun sálarrann-
sóknafélaga hér og þar hygg ég
vera það atriðið á stefnuskrá
forsetans okkar fyrsta, sem við
mest höfum vanrækt. Að vísu
eru nú þrjú slík félög starfandi:
á Akureyri, Hafnarfirði og Sel-
fossi, en þau gætu áreiðanlega
verið fleiri, ef félagið hefði með
áhuga og festu að því unnið. Ég
er einnig sannfærður um það, að
tímarit félagsins „Morgun“ væri
auðvdlt að útbreiða miklu meira
en gert hefur verið, ef að þeim
málum væri skipulega uninið.
ÞAÐ ER Á OKKUR KALLAÐJ
Af þessu stutta yfirliti má að
vísu sjá, að nokkuð hefur þok-
að í áttina á þessu tímabili, en
margt er enn óunnið eða hálf-
unnið. Við þökkum það, sem á-
unnizt hefur um leið og okkur
er ljóst, að ennþá bíða mörg
verkefni fórnfúsra huga og
handa. Það er á okkur kallað
nú engu síður en fyrir 50 ár-
um, þegar margir okkar ágæt-
ustu og mikilhæfustu mamna
svöruðu kallinu og unnu með því
það afrek í andlegri menningu
þjóðarinnar, sem seint verður
fullmetið eða fullþakkað. Það er
á okkur kallað, og margt í þró-
un þessa þjóðlífs á síðustu árum
bendir tiil þess eindregið og ótví
rætt, að nú ekki síður en fyrr
sé þörfin brýn að sinna því
kalli.
Þjóðina skortir ábyrgðartil-
finining og festu, traust og trú
á lífið, tilgang þess, takmark og
eilíft gildi. Og hver er sá, sem
kallar nú að öld sjálfsblekk-
inganna, sinnuleysisins og lífs-
leiðans? Það er sannleikurinn,
hann, sem einn getur gert menn-
ina bjartsýna, 'djarfa og frjálsa!
Það er leitin að honum, þekk-
ingin á honum, ástin á honum, út
breiðslan á honum, sem við eig-
um að keppa nú að og á kom-
andi tíð.
FYRST ROÐAR SÓLIN TIND
í DALNUM.
Að lokum minnist ég þess, að
á sama tíma og félagið er 50
ára eru liðin 100 ár frá fæð-
ingu prófessors Haralds Níe'ls-
sonar, varaforseta þessa félags
frá upphafi til andláts hans 11.
marz 1928. Félaginu var ómet-
anlegur styrkur að starfi þessa
afburðamanns. En þá var því mál
efni, sem félagið var stofnað um
og því ætlað að vinna fyrir
meiri fengur að fylgd hans en
nokkurs annars manins í þessu
landi fyrr og síðar. Hann tendr
aði ljósin, hann kveikti eldana,
hann fékk hjörtun til að brenna!
Og þau ljós, sem hann kveikti
með þessari þjóð, slokkna aldrei.
Þau verma enn, lýsa enn og
munu halda áfram að gera það.
Þetta vitum við öl'l og þessa
minnumst við. Þefcta þökkum við
ÖH. Og félagið hefur sýnt vott
þessa með því að gefa nú út
fagurt og veglegt minningarrit
um hann, sem ég vona að verði
Framhald á bls. 5