Morgunblaðið - 20.12.1968, Blaðsíða 12
12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1968
fc.
Innrásin r Tékkóslóvakíu:
Tékkneskir embættismenn
aðstoðuðu Sovétsveitirnar
— Innanríkisráðuneytið var þéttsetið
Moskvugentum
— Nákvœm skýrsla tékknesku
Vísindaakademíunnar
í NÝÚTKOMINNI skýrslu
um atburðina í Tékkó-
slóvakíu í sumar, kemur
fram að sovézkir öryggis-
lögreglumenn og samverka
menn þeirra og vitorðs-
menn í innanríkisráðuneyti
Tékkóslóvakíu, gegndu
mikilvægu hlutverki í und-
irbúningi sovézku innrás-
arinnar í landið. Skýrslu
þessari er dreift af Vísinda
akademíu Tékkóslóvakíu.
Skýrslan hefur borizt til
Vesturlanda, og hefst sag-
an með komu heils flug-
vélafarms af sovézkum
KGB-mönnum (öryggis-
lögreglan /leyniþjónustan)
til Tékkóslóvakíu fjórum
dögum fyrir innrásina.
Lýsingar sjónarvotta á því,
sem gerðist í Öryggismála-
deild tékkneska ríkisins er
eitt skjalanna, sem Sagnfræði
stofnun tékknesku Vísinda-
akademíunnar hefur safnað
saman. Bókin, sem er 494 bls.
af lýsingum sjónarvotta og
vitna, gengur undir nafninu
„Svarta bókin“ m.a. vegna
litarins á bandi hennar.
Hinn opinberi titill bókar-
innar er „Sjö dagar í Prag“,
og hefur hún gengið milli
menntamanna Tékkóslóvíkíu
frá því í sl. mánuði. Fram er
tekið á bókinni að hún sé
„rannsóknarefni — til innan
rikisnotkunar" og hún er ekki
ætluð til a'lmennrar dreifing-
ar.
Koma KGB mannanna með
áðurnefndri flugvél fjórum
dögum fyrir innrásina var ekk
ert leyndarmál í tékknesta
Innanríkisráðuneytinu, að því
því er skýrt í smáatriðum
af manni sem greinilega er
meðlimur í tékknesku örygg
isþjónustunnar. Segir þetta
vitni að KGB mennirnir og
yfirmenn tékknesku Öryggis
þjónustunnar, STP, hafi skipu
lagt hernámið.
AÐALHLUTVERKIÐ
Skýrslan greinir frá því,
að eitt aðalhlutverkið hafi
leikið Viliam Salgovic, aðstoð
ar-irmanríkisráðherra. Síðdeg
is þann 20. ágúst, dagirrn áð-
ur en hermenn fimm banda-
lagsríkja Tékkóslóvakíu
þrömmuðu inn yfir landamær
in, boðaði Salgovic til fund-
ar í Innanríkisráðuneytinu,
og gaf meðlimum öryggisþjón
ustu landsins, sem þar mættu
fyrirskipanir um verkefni
þeirra og deilda þeirra, sem
þeir stjórnuðu, varðandi yfir
töku landsins.
Deild VII var þannig t.d.
fyrirskipað að sjá svo um að
hindra að útvarpað yrði yfir-
lýsingu ráðandi Miðstjórnar
kommúnistaflokksins, sem bú
izt var við að þegar myndi
sigla í kjölfar innrásarinnar.
Síðar sagði ofursti að nafni
Vanek, og yfirmaður einnar
deildarinnar, að öryggisþjón-
ustunni hefði tekizt að koma
í veg fyrir þessa útvarpssend
ingu.
Þegar yfirlýsingunni tókst
síðan að útvarpa snemma dags
hinn 21. ágúst sá Vanek um
að dreifa orðrómi um að hún
væri fölsuð. Þessi orðrómur
hafði mikiLáhrif að dómi Vís-
indaakademíunnar.
Um 40 starfsmenn Deildar
VII tóku raunhæfan þátt í
því að reyna að þefa uppi þá
staði, sem hinar leynilegu út-
varpsstöðvar höfðu starfsemi
sína.
Á meðan Salgovic var að
gefa fyrirmæli sín varðandi
yfirtöku landsins, margtók
hann það fram að fyrirmæl-
in hefðu verið samþykkt af
miðstjórn kommúnistaflokks
landsins og að hann væri í
stöðugu símasambandi við
Alexander Dubcek, flokksrit
ara. Síðar dró hann þessi um
mæli sín til baka.
„FÍFLIÐ í
KJALLARANUM“
í skýrslunni mun einnig
haft eftir Vanek, að hann
hefði látið svo ummælt um
Josef Pavel, innanríkisráð-
herra, einn helzta frumkvöð-
ul frjálslyndisstefnunnar í
Tékkóslóvakíu, að „þegar hér
er komið sögu er fíflið lík-
lega búið að fela sig ein-
hvers staðar niðri í kjallara".
Pavel sem sýndi einbeitta
afstöðu gegn þeim, sem harð-
ast fýlgdu Sovétríkjunum að
málum í einu og öllu, hefði
reynt að hreinsa alla slíka að
ila úr ráðuneyti sínu. Tilraun
um hans í þá átt var jafn-
harðan spillt af andstæðing
um hans.
tíðum brennandi rússneskur skriðdreki.
í DESEMBER — Jólaljósaskreytingar á verzlun einni
sjá nú um lýsinguna á Wenceslastorgi.
Ráðherran naut stuðnings
annars leiðtoga frjálslyndis-
stefnunnar, Vaclav Prchilik,
hershöfðingja, sem hafði með
höndum yfirstjórn þeirrar
deildar miðstjórnar flokksins
er fjallaði og her- og örygg-
ismál. Dubcek vék honum úr
stöðu þeirri í júlí, og er talið
að hann hafi með því verið
að láta undan kröfum Moskvu
Leiðtogar miðstjórnarinnar
óttuðust hinsvegar, að umsvifa
miklar hreinsanir manna trú-
um Moskvu úr embættum,
myndi leiða til reiði í Kreml,
sem grípa mundi til mjög al-
varlegra gagnráðstafama. Nið
urstaðan varð því sú, að að-
eins fáum Moskvumönnum
varð komið úr embættum.
Þetta reitti Rússa vissulega
til reiði, en svo sem skýrsla
Vísindaakademíunnar ber með
sér, var innanríkisráðuneytið
eftir sem áður þéttsetið
Moskvuatgentum.
„Nær allir yfirmenn deilda
ráðuneytisins reyndu að
leggja steina í götu þeirra
flokksstofnana sem gerðu sitt
bezta til að segja sannleik-
ann og leyfa sérhverjum
kommúnista að láta uppi skoð
anir sínar óhindrað á ástand-
HANDTAKA
LEIÐTOGANNA
Fulltrúar frjálslyndu afl-
anna innan ráðuneytisins
komu boðum um að Molnar
nokkur ofursti hefði sent
menn til þess að handtaka
Josef Smrkossky, forseta þings
ing og einn helzta boðbera
frjálslymdisstefnunnar. Sami
maður er einnig sagður í
handtöku þeirra öryggislög-
reglumanna, er studdu Pavel
innanríkisráðherra.
Skýrslan segir, að snemma
morguns 21. ágúst hafi þrír
sovézkir leyniþjónustumenn,
komið til fundar við Molnar
í skrifstofu hans í ráðuneyt-
inu. Viðstaddir voru einnig
nokkrir tékkneskir leyniþjón
ustumenn. Ofurstinn greindi
þar frá því, alð rússnesku
leyniþjónustumennirnir
myndu fylgja hinum tékkn
esku starfsbræðrum sínum til
aðalstöðva miðstjórnar komm
únistaflokksins tifl. þess að.
handtaka Dubcek, Smrkovsky
Dr. Frantisek Kriegel, fram-
kvæmdanefndarmann, og Pa-
vel innanríkisráðherra.
„Einhver spurði, hvorttaka
ætti skammbyssur með“, held
ur skýrslan áfram“, „og svar-
aði Molnar því játandi."
Þegar enginn gaf sig fram
af sjálfsdáðum til þess að
var sex leyniþjónustumönnum
skipað að taka starfann að
sér. Sovézkir leyniþjónustu-
menn tóku við þeim Smrkov-
sky og Kriegel og færðu þá
inn á skrifstofu og neyddu
þá til þess að halda hönd-
um yfir höfði sér á meðan
leitað var á þeim. Skýrslan
segir, að á sama hátt hafi ver-
ið farið með Dubcek.
VAR EKKI ÆTLUÐ
AFTURKOMA
Hinir handteknu leiðtogar,
ásamt Oldrich Cernik, forsæt
isráðherra, voru fluttir í járn
um til Sovétríkjanna, og að
dómi A-Evrópubúa, sem vel
til þekkja, var þeim aldrei
ætlað að snúa aftur til Prag.
En talið er, að er Rússum
reyndist ókleift að fá nokk-
urn stuðning sem heitð gat í
Tékkóslóvakíu, hafi Moskva
séð sig tilneydda að senda
þá heim til embætta aftur, eft
ir að hafa neytt þá til þess
að ganga að nokkrum grund-
vallarkröfum í samningum,
sem fram fóru í Kreml helg-
ina eftir innrásina.
1 skýrslunni segir sjónar-
vottur einnig frá því, er hann
horfði á tékkneska örygg
isþjónustumenn, ásamt rússn
eskum KGB mönnum, leið-
beina sovézkum skriðdreka-
fylkingum til lykilstaða í
Prag innrásarmorguninn Sjón
arvottur þessi lýkur lýsingu
sinni svo:
„f aðalstöðvum Miðstjórnar
innar lögðu KGB-menn þeg-
ar undir sig alla bygginguna.
Tékknesku agentarnir unnu
eftir listum yfir meðlimi mið-
stjórnarinnar. Við hvert nafn
á listunum var skrifað góður
eða slæmur.“
„Svörtu bókinni“ er dreift
meðal manna ljósprentaðri.
Allmörg eintök hafa þegar
borist til Vesturlanda. Hún
er myndskreytt, og sýna mynd
irnar m.a. andstöðu tékkn-
esku þjóðarinnar, þar sem dár
er dregið af innrásarmönn-
um og ýmsa mótmælaborða.
- UTAN ÚR HEIMI
Framhald af bls. 16
sína úr slíðrinu verður hann
að gefa um það skýrslu, hvort
sem hann notar hana eða
ekki.
Það er þó fjarri því að Lund
únabúar hafi einhverja sér-
staka ást á lögregluþjónum
sínum, og yngri kynslóðin
heldur því gjarnan fram að
þeir séu afskiptasamir leið-
indakarlar.
En þegar erlendir ,,gestir“
í mótmælagöngunni ætluðu
að nota sama bragðið og ann-
ars staðar og ásaka Igregl-
una um ruddaskap og hörku
varð allt vitlaust. Dagblöðin
ætluðu að kafna í bréfaflóð-
inu. Það voru sagðar sögur af
lögregluþjónum sem lánuðu
fólki strætisvagnafargjöld,
keyptu handa því mat ef það
var illa haldið og aðstoðuðu
það á margan hátt framyfir
það sem skyldan bauð. Jafn-
vel síðhærðir unglingar vörðu
Bobbyana, og sögðu frá því
þegar þeir stóðu skjáHandi af
kulda í biðröð eftir miðum
að pop tónleikum, og lög-
regluþjónarnir sem áttu að
líta eftir hópnum gengu um
með kaffibrúsa og gáfu þeim
sem minnst voru klæddir.
Hargadon bendir líka á, að
ef þú hefur undan einhverju
að kvarta í fari lögregluþjóns
geturðu farið á næstu lög-
reglustöð og skrifað kvortun.
Örþrifaráð lögreglunnar þeg
ar hún lendir í vandræðum er
að kalla út riddaraliðið. Höf-
uðborgin á nú 209 lögreglu-
hesta, sem allir eru sérstak-
lega þjálfaðir. Dennis Coult-
on, einn af yfirmönnum ridd-
aralögreglunnar segir: „Þegar
lögregluhestur er fullþjálfað-
ur er hann næstum eins og
vél, hann hlýðir knapa sínum
hvað sem á gengur mnhverfis
þá. Við þjálfunina eru þeir
leiddir í gegnum hópa af lög-
reglumönnum sem berja
trumbur, veifa flöggum,
sveifla hrossabrestum og æpa
og öskra eins og röddin leyfir.
Þeir verða svo ónæmir fyrir
þessu að ekkert getur komið
þeim úr jafnvægi."
Þegar lögreglumennimir
vilja reka fólk til baka snúa
þeir hliðinni í það og láta
hestinn ganga út á hlið. Hest-
arnir eru gríðar stórir og
sterklegir, enda er fólk fljótt
að daga sig í hlé.
Lögreglumennirnir missa
aldrei stjórn á skapsmunum
sínum, en það gera knaparnir
stundum ef illa er farið með
reiðskjóta þeirra. Og flestir
Bretar eru innilega sammála
unga lögregluþjóninum sem
var fyrir rétti fyrir skömmu.
Blóðrisa og marinn eftir stein
kast hafði hann setið á hon-
um Jarp sínum og haft hem-
il á skapi sínu. En svo sló
einn mannanna hestinn í and-
litið og augnabliki síðar hafði
lögregluþjónninn slegið hann
til jarðar með flötu skraut-
sverði sínu. „Mér var sama
hvað þeir gerðu við mig,“
sagði hann í réttinum. „En
þegar þeir meiddu hestinn
minn fannst mér nóg komið.“