Morgunblaðið - 29.12.1968, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLABIÐ, SU'NNUDAGUR 29, DESEMBER 196«
Eru 1000 bændur geröir gagnslausir?
VIÐ fslendingar höfum lengi
flutt út landbúnaðarafurðir fyr-
ir mjög óhagstætt verð. HalLann
af þessum útflutningi hefur rík-
issjóður tekið að sér með því að
greiða útflutningsuppbætur, en
þó aðeins að því marki að út-
fhrtningurinn fari ekki fram úr
10% af heildar verðmæti land-
búnaðarframleiðslunnar.
Vegna síaukinnar landbúnað-
arframleiðslu er nú svo komið
að flytja þarf út meira en það,
sem ríkissjóður greiðir útflutn-
ingsuppbætur á.
í byrjun ársins var áætlað, að
80-100 millj. skorti á að út-
flutningsuppbætumar nægðu á
verðlagsárinu 1967-1968, og var
gert ráð fyrir, að tekjur bænda-
stéttarinnar lækkuðu um þá upp
hæð.
Þetta veldur forustuliði bænda
skiljanlega töluverðum áhyggj-
um, og er það að líkum rétt, að
vandinn sé nú meiri en áður,
þar sem minni hópur þjóðfélags-
þegna þarf að bera tapið.
Aukafundur Stéttarsambands
bænda haldinn 7. feb. virtist
ekki binda neinar vonir við það
að stjórnarvöld fengjust til þess
að auka útflutningsuppbætumar.
En fulltrúum virðist hafa verið
Ijóst, hversu slæm viðskipti það
eru að framleiða þetta vörumagn
fyrir erlendan markað og vildu
því helzt fría stéttarbræður sína
við því.
Þeir leituðu ráða til þess að
minnka framleiðsluna.
Helzta úrræði þeirra var til-
laga um kjamfóðurskatt. Skatt-
luinn var að nokkru hugsaður
þannig að landbúnaðarvörufram
leiðendur yrðu flokkaðir í eig-
inlega bændur þ.e. lögbýlismenn
og aðra framleiðendur. Síðan
var hugmyndin að skattíeggja
sérstaklega óæðri framleiðendur
til þess að bæta upp tekjurým-
un hinna.
Með þessu var einnig ætlun-
in að fæla þessa framleiðendur
frá áframhaldandi framleiðslu,
og í því aambandi var skírskotað
til aðferða annarra atvinnuhópa
er takmarka starfsréttindi utan-
stéttarmanna.
Þó að framangreindar hug-
myndir falli mér ekki í geð og
að áliti mínu séu ekki samboðn
ar íslenzku þjóðfélagi þá virð-
ast mér þær boða nokkuð gott.
Fram til þess tíma virðist mér
almennt það hafa verið álitin
dyggð í sjálfu sér að stunda land
búnað, en þessar hugmyndir
benda til þess að það teljist rétt
ara að meta gildi framleiðslunn-
ar eftir markaðnum.
Það skal því fært þeim til af-
sökunar, sem mótað hafa land-
búnaðarstefnuna á undanföm-
um árum, að það hlýtur að vera
erfitt að koma á heilbrigðri
stefnu, þar sem fyrrgreint sjón-
armið hefur verið ríkjandi.
Nánari ástæður fyrir því að
forustuliði bænda er nokkuð í
mun, að framleiðslan minnki
eru þær, að það, sem fæst fyxir
þann hluta framleiðslunnar, sem
fluttur er út án útflutningsupp-
bóta, nægir rúmlega til greiðslu
kostnaðar í sláturhúsum og
mjólkurbúum.
Fyrir hvert kíló dilkakjöts,
sem flutt er út fást ca. 35 kr.
Slátur og flutningskostnaður er
oa. 15 kr., svo að bóndinn fær
oa. 20 kr. í sinn hlutt. En verðið,
sem bóndinn þarf að fá fyrir
eitt kg. af dilkakjöti, er á sarna
tíma áætlað 77,53 kr., sam-
kvæmt núverandi verðlagsgrund
velli.
Mjólkurframleiðsla til útflutn-
ings er svo nokkru óhagstæðari,
því að þar er nær ekkert eftir
fyrir bændurna. Það hefði þess
vegna hverfandi áhrif á tekjur
bændastéttarinnar í heild, þó að
þessi hluti mjólkurframleiðslunn
ar yrði aldrei fluttur í mjólkur-
bú, heldur helt niður heima hjá
bændunum.
Á framleiðsluárirru 1967-1968
Elías H. Sveinsson.
má gera ráð fyrir, að tekjur með
albónda geti lækkað um ca.
9000 kr. vegna útflutningsins, og
það þrátt fyrir 253 millj. kr. út-
gjalda ríkissj óðs vegna þessarar
framleiðslu.
Til þess að gera sér gleggri
grein fyrir þeirri stefnu, sem nú
er fylgt, er að sjálfsögðu gott
að kynna sér nokkuð lög um
lanöbúnaðirm.
í lögum um „Stofnlánadeild
landbúnaðarins, landnám, rækt-
tm og byggingar í sveitum" kem
ur ljóslega fram áhugi stjórn-
málamanna á því að auka fram-
leiðsluna. Þessi áhugi sýnist
mér vera mjög einkennandi fyr
ir lagasetningar landbúnaðarins.
Þar segir í 1. gr.:
„Tilgangur þessara laga er að
efla og auka byggð í sveitum
landsins roeð því að stuðla að
fjölgun nýbýla, ræktun og bygg
ingar í sveitum og þá m.a. stækk
un túna á þeim jörðum, þar sem
ræktun er skemmst á veg kom-
in.....“
í 53. gr. sömu laga segir:
„Skylt er núbýlastjóm að
spyma við því eftir föngum, að
jarðir fari í eyði, sem að dómi
trúnaðarmanna nýbýlastjórnar
og jarðræktarráðunauts Búnað-
arfélags íslands em vel fallnar
til jarðræktar og búreksturs.
Skal hún hafa um það sam-
ráð við hlutaðeigamdi sveitar-
stjórnir að notaðar séu heimild-
ir ábúðarlaganma til að koma í
veg fyrir jarðnýðslu og að byggi
legar jarðir séu lagðar í eyði.
Nýbýlastjórn ber enn fremur að
vinma að því í samráði við hlut-
aðeigandi sveitarstjómir, að
jarðir, sem komnar eru í eyði,
en veita þau skilyrði til búrek3tr
ar er að framan greinir byggist
aftur þar til hæfum mönnum“.
Þessi lög ásamt fjölda mörg-
um öðrum virðist ekki tryggja
heillavænlega þróun þessara
mála eins og þau standa í dag.
Lögin bafa þann tilgang að
auka framleiðsluna á sama tíma
og offramleiðsia landbúnaðar-
vara hefur kostað þjóðina 1220
millj. króna í útflutningsuppbæt
ur síðastliðin 9 ár.
Lögin reyna að spoma við því,
að býlum fækki, þó slíkt sé tal-
in eðlileg þróun í fleatum vest-
rænum löndum að dómi efna-
bagssérfræðinga.
Lög leyfa ekki að ríkisjarð-
imar séu eigi endurleigðar þeg-
ar þær losma úr ábúð, þó slítot
hækkaði tekjur bænda um millj
ónir öllum að kostnaðarlausu.
Lög mæla svo fyrir að inn-
heimt skuli 1% gjald af heildar-
tekjum bænda til að efla Stofn-
lánadeild landbúnaðarins, en
henni er ætlað að auka fjárfest-
ingu landbúnaðarins, sem síðar
mun lækka tekjur hinna skatt-
lögðu vegna offramleiðslurmar.
Lög mæla einnig svo fyrir, að
bændur séu hvattir til jarðræbt
ar- og byggingarframkvæmda
með árlegum styrkjum, er skipta
tugum millj. á sarna tíma og full
trúum Stéttarsambands bænda
er stefnt til aufcafundar vegna
offramleiðsluvandamália.
Hvers vegna gætir slíks óraun
sæis?
Er hér um að ræða vanhæfni
og áhugaleysi stjármmálamanna,
eða hafa þeir í atkvæðaleit far-
ið um of eftir vanhugsuðum
kröfum forustumanna bænda?
Vandinn, sem steðjar að land
búnaðinum er aðallega sá, að
heildartekjur til hans aubast til
tölulega mjög Utið við aukna
framleiðslu, og verðmætasköp-
un hans hefur ekki getað greitt
nægilega fyrir vinnuafl og fjár-
magn, sem í hamn hefur verið
lagt.
Eina raunhæfa leiðin til úr-
bóta, þegar horft er fram á við,
er að draga úr auknimgu fram-
leiðsluþátta eða hreint og beint
að minnka þá.
Til þess held ég, að eftirfar-
amdi ráð séu æskilegust
a. Fækha býlum.
b. Dnaga úr styrkjum til jarða
bóta.
c. Minnba útlán Stofnláma-
deildar landbúnaðarins.
Skal nú nánar vikið að þeas-
um atriðum.
Það er viðurkennd staðreynd,
að tækniþróun í vestrænum lönd
um hefur valdið hlutfallslegri
fækkun þeirra, er vinna við land
búnaðanstörf.
Aðstoð margra þjóða við bænd
ur hefur meðal annars verið í
því fólgin að auðvelda brott-
flutning þeirra úr iamdbúnaðar-
vöruframleiðslunni til annarna
framleiðslugreina. Á þann hátt
hafa þær minnkað framleiðsluna
og færzt nær því marki að
tryggja bændum tekjujafnvægi
við aðrar stéttir.
Tækniþróunin gerir einnig það
að verkum, að hagkvæmasta
rekstrcireiningin stækkar, en sú
þjóð, sem vill keppa að sem
mestum hagvexti, verður að
stuðla að slíku.
Stefna oktoar íslendinga hefur
tekið allt aðra rás. Við höfum
stefnt að fjölgun býla og ekki
gefið því, nægilegan gaum, að
það er auðveldara fyrir þjóðina
að styrkja fáa en marga bænd-
ur.
Ein sjálfsagðasta breytingin
á stefnu oktoar, tel ég vera al-
gera stöðvun nýbýlastofnana á
vegum Landnáms ríkisins og
auka fé til jarðakaupasjóffe, sem
er það ætlað að baupa jarðir, er
óhjákvæmilega leggjast fyrr eða
síðar í eyði legu sinnar vegna.
Stjórnarvöld hafia að undan-
förnu viðurkermt þá nauðsyn
að draga úr fnamleiðslunni með
því að stuðla að samdrætti í bú
skap á ríkisbúum. Til samræmis
við þá stefnu mætti vænta þess,
að ríkissjóður hætti að leigja út
ríkis- og kirkjujarðirnar jafnóð-
um og þær losna úr ábúð. Með
því væri hægt að koma í veg
fyrir hluta af þeirri framleiðslu,
sem lækkar tekjur bændastétt-
arirmar um nokkrar milljónir,
jafnframt því sem rítoissjóður
hreinlega sparaði sér útgjöld
vegna leigu þeirra.
Um armað a/triðið er það helzt
að segja, að atyrkjum er ætlað
að hvetja meir til framkvæmda
en tilsvarandi fjárupphæð varið
til hæktounar vöruverðs gerði.
Þessi aðferð var lofsverð áður
fyrr, þegar farsæld þjóðarinnar
var háð því, að bændur efldu at
vinnuveg sinn sem mest. Að
beita sömu aðferð, þegar offram
leiðsla veldur tilfinnanlegum
vamdræðum, er vægast sagt ó-
raunsætt.
Þegar þessi styrkjapóUtík næg
ir ekki til þess að koma í veg
fyrir framleiðslurýmum vegna
kals og harðæris, er gripið til
ráða harðærisnefndar að styrkja
rnenn til baupa á innfluttum fóð
urbæti. En fóðurbætiskostnaður-
inn einn líklega þó meiri en það,
sem fæst fyrir vöruna útflutta.
Til styrtotar því að dnaga úr
útlánum Stofnlánadeildar land-
búnaðarins skal á það bent, að
við núverandi marbaðsaðstæður
geta heildartekjur bændastéttar
innar vart hækbað, þó útflutning
ur afurðanna aukist, vegna þess
að verðið nægir rétt til greiðsiu
áfallins kostnaðar eftir að þær
fara frá bóndanum.
Öll aukning á fjármagni land-
búnaðarins mun því læktoa á-
vöxtun þeas.
Gamla rullan um aukið fjár-
magn, lækkaða vexti og lengri
lánstíma gildir því alls ekki hér.
Þvert á móti mun alikt gera þeim
bölvun, sem eiga fjármagn sitt
bundið í landbúnaðinum.
Oft heyrist sú spuming, hvað
eigi að gera við bændur og það
fjármagn, sem losnaði, ef fleiri
fjarðir leggðust í eyði. Því er
helzt til að svana að umrætt
vinnuafl og fjármagn er nær
igagnslauist fyrir þjóðarheildina,
svo að spumingin er í eðli sínu
eú, hvort við getum notað það
til einhvers gagns. Ef þeirri
spumingu væri svarað neitandi,
er mitoilli vantrú lýst á land og
Þjóð.
Þeir, sem spyrja þessa, verða
einnig að hafa það hugfast að á
undanförnum árum hefur verið
mikil eftirspum eftir vinnuafli,
eins og verðbólga undanfarandi
ára ber vitni um.
Flestir, sem á annað borð hafa
kynnt sér, hvað útflutningur
landbúnaðarvara er óhagstæður,
Framhald á bls. 25
FLUGELDAR
nlls konor
Skipoflugeldar, tunglfluugur,
eldfluugur, stjörnufluugur,
Jokerblys, Bengulblys,
stjörnugos, gull- og silfur-regn
Mjög fjölbreytt úrval
GEísiPf
Vesturgötn 1