Morgunblaðið - 31.12.1968, Blaðsíða 8

I I ■ ' II
8
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 196«
Þjóðleikhúsið:
DELERÍUM BÚBÚNIS
Höfundar: Jónas og Jón Múli Árnasynir
Leikstjóri: Benedikt Árnason
Leikmynd og búningar: Lárus Ingólfsson
f MEÐ því að víkja við fornu spak-
! mæli má segja í tifefni af frum-
f sýningu Þjóðleikhússins á „Del-
eríum búbónis" eftir þá bræður
ÍJónas og Jón Miúla Árnaöyni, að
varhugaivert geti verið að setja
gamalt vín á nýja belgi — nema
■vínið sé því betra. Þetta verk
þeirra bræðra naut meiri vin-
sælda en dæmi voru til um leik-
húsverk hérlendis þegar það var
fyrst sýnt fyrir réttum áratug.
Hafa vinsældir þess að sögn
haldizt meðal áhugaleikflokka
úti á landsbyggðinni, enda er
verkið að ýmsu leyti vel fallið
fyrir áhugafeikara — persónu-
r sköpun einflöld og söguþróðurinn
ihversdagsfegiur.
'< Um sýnimgu Þjóðleikhússins á
iannan dag jóla er það að segja,
að sviðsietning Benedikts Árna-
sonar var í ytra tilliti fagmann-
. leg, huglkvæm og glæsifeg.
Hljómsveitin á baksviði, beiting
Ijósa, dansatriði og látbragðs-
leikur voru það sem á nútíðar-
máli er kallað „isrnart". En það
einkennifega var, að (hin glæsta
umgerð sýningarinnar stangaðist
í rauninni á við sjálft verkið.
Vera má, að fyrir teikstjóranium
ihafi vakað að breiða yfir van-
kanta leiksins með siem glæstust-
1 um ytra búningi, en raunin varð
sú, að sviðsetningin dró fram
i brestina í stað þess að berja í
þá.
. Mér virðist sú skoðun satt að
segja fjarstæð, sem fram kemur
i feikskriá, að „Deleríum þúlbónis“
sé klassískt verfk. Það er einmitt
', ákalflega tímabundið og geMur
þesis að mínu viti. Vitantega eru
þau efni, sem um er fjallað,
„klassisk" í þeim skilningi, að
þau eru alltaf og alstaðar fyrir
jjjendi í mannlifinu: gróðabrall,
prettir, hræsni, tildur, snobb,
ástir. En allur andi og umræða
leikins eru rígbundin sínum
tíma. Sem dæmi má taka atóm-
skáldið og þátt hans í leiknum.
Fyrir áratug karm hann að hafa
verið skoplegur og böfðað til
áhorfenda, en nú orkar hans eins
og ihjiárænuteg tímaskekkja.
Svipað er að segja um meginstef
leiksins, viðureign svindlaranna,
ráðherrans og forstjórans, við
innflutningsnefnd: það Heyrir
allt til horfinni tíð, þó við kunn-
um að eiga von á einhverju svip-
uðu í framtíðinni. Efni teiksins
verður með öðrum orðum ekki
sett inn í samtímalegt samhengi,
þó það væri reynt í þessari upp-
setningu, og fyrir bragðið verð-
ur útkoman einkennitegur sam-
breiskingur, sem svíffur meira og
minna í lausu lofti.
Mergurinn málsins er vitan-
lega sá, að „Deteríum búbónis"
er í eðli sínu tímabundin revía
með rómantísku ívafi söngva og
seiðandi tónlistar. Verkið verður
með engu móti dregið í dilk
klassískra gamanleikja. Veldur
því bæði ákaflega einhæf og
ófróðleg persónusköpun og lág-
fleygur texti. Með hliðsjón af
seinni verkum Jónasar Árna-
sonar verður ekki annað sagt, en
„Deleríum búbónis" standi langt
að baki þeim í andgift, hnytti-
legum orðsvörum og sérkenn-
andi persónusköpun. Brandarar
eru furðulega fáir og sljóir, sam-
ræður yfirleitt flatar og krydd-
lausar, hinar fáu hugmyndir
leiksins hvergi nærri hagnýttar
til yddaðs háðs eða heimsádeilu.
Samtöl þeirra máganna, Ægis Ó.
Ægis og jafnvægismálaráðherr-
ans, eru til dæmis gersneydd
skopi eða minnisverðri setningu.
Vonlausari pertsónur í gamanleik
eru naumast hugsanlegar. Svip-
aða sögu mó raunar segja um
Einar í Einiberjarunni, Gunnar
Hámundanson, Pálínu Ægiis og
obann af þeim persónum sem til
leiks eru kvaddar.
Meginhugmyndir leiiksins,
frestun jólanna, bílniúmerið, grín-
ið með atómskáldið og listföndur
mæðgnanna, renna að verulegu
leyti út í sandinn, verða bvers-
dagsleg dægurmál án skírskotun-
ar eða uppmálandi athugunar.
Gott dæmi um saltleysi textans
er ræða jafnvægismálaráðherr-
ans í þriðja þætti, sem tekin er
upp í teikskrá: þar örlar varla á
fyndinni athugasemd eða hnit-
miðaðri setningu.
Þrátt fyrir þessa annmarka var
leiknum vel tekið á fr.umsýningu
og talsvert hlegið í salnurn. Hlát-
urinn var mér að vísu stundum
ráðgáta, en hinu er ekki að neita,
að einstök atriði sviðsetningar-
innar voru hugvitsamtega af
hendi leyst og orkuðu sum hver
mjög skemmti’tega. Er þar fyrst
að nefna atriðið á barnum, sem
var einungis látbragðsleilkur, þar
sem þeir Bessi Bjarnason og Þór-
LITLA teilkfélagið efndi fil sýn-
ingar í Tjarnarbæ aninain dag
jóla á bamaleilkritimu „Einu sinni
á jólanótt" við sértega góð£ir
undirtektir ungra álhonfenda.
Þessi geðþekki þjóðsagnaleikur
var settur saman af félögum
Litla leikfélagsins, sem hafa sótt
ýmis skemmitileg minni tengd
jólahaldi í íslenzkar þjóðsöguir og
ofið þau samian 1 eina heild.
Leikuriinn gerisit á jólanótt eftir
að fólkið é bænum er farið til
kirkju, en amma gamla og Siggi
litli sitja heima. Amma segir
sögur um jólasveinana, grýlu-
börnin og huldufólkið, og svo
fara þau að heiimsækja huldu-
fólkið í hamrana. Sagan í leikn-
um er tengd samian með kvæðum
um sömu efni eftir Jóhannes
skáld úr Kötlum, sem einnig var
með í ráðum um feifcgerðina.
Tónlistinia valdi ungur hljóm-
listarmaður, Jónas Tómassion, úr
gömlum þjóðlögum, en samdi
sum lögin sjíálfur. Guðrún Ás-
mundsdóttir sétti leikinn á svið
og vann ásamt leikendum að gerð
búninga og tjalda.
Hér er því um ósvikna hóp-
vinnu að ræða, þar sem allir hafa
lagt eitfhvað af mörikum, og verð-
ur ekki annað sagt en áramgur-
inn sé í fiestu tilliti mijög álit-
hallur Sigurðsson drógu upp
gráthlægifega mynd af fyllibytt-
unum Jósafat alþingismanni og
gjaldkera Einails í Runninum.
Sivipað er að segja um hið skop-
lega ballettatriði um Djáknann
á Myrk/á. Yfirleitt puntuðu dans-
atriðin og látbragðsileikurinn
mjög upp á sýninguna og lyfftu
henni við og við upp úr hvers-
dagsleikanum.
Arnar Jónsson setti einnig
ferskan og skemmtilegan svip á
sýninguna með limaliðugri túlk-
un sinni á Leifi Róberts tón-
skáMi, og Sigríður Þorvaldsdótt-
ir átti skemmtilega spretti í hlut-
verki Guðrúnar Ægis, unnustu
Leifs. Má segja að hlutverk ung-
mennanna hafi verið minnisverð-
legur. Hið gamla og rammþjóð-
lega efni varð ákafflega myndríkt
í meðförum teikenda. Á sviðinu
var sífelld innri og ytri hreyfing
svo að segja alla sýninigiuina,
ævinlega eitthvað fróðlegt eða
sikemmitegt að gerast, þannig að
athygli hinna ungu áhorfemda á
öllum aldri hélzit óskipt. Að vísu
var ekki sérlega mikið hlegið,
enda alls ekki til þess stofmað,
en áh'ugi og innlifun bamamna
virtist óvenjulega almenin, og
iman ég ekki efftir öllu betri og
samstilltari stemninigu á barna-
sýningu.
Tjöld, leikmuinir og búningar
átltu ekki lítinn þátt í að veíkja
og halda athygli barnaima. Hús-
dýrin vöktu mikinn fögnuð og
sömuteiðis jólasveinarnir, sem
ikomu fram allir þrettán; grýlu-
börnin og 'huldiulfólkið vöktu líka
forvitni. Yffirleitt var heildarblær
sýningarinnar góður og atburða-
rlálsLn samfi|Ud, en vísadt fór
samdráttur þeirra Magnúsar á
Stóra-Læk og Gunnu vinnukonu
'fyrir ofan garð hjá yngri áhorf-
endum, þó himir eldri virtust
margir hafa lúimskt gaman af.
Þáttur iþeirra skötuhjúanna var
dálítið utangarna við megimsög-
uma.
Hlutverk í leiknum eru saman-
asti þáttur sýningarinniar, þó
varla harfi það verið ætlun höf-
undanna. Gtervi og framganga
Baldvins HalMórasonar í hlut-
verki Unndórs Andmans atóm-
skálds var á sinn hátt skopleg,
og þá ekki sízt viðureign þeirra
Leifs, en ekki verður sama sagt
um orðræður skáldlsins, sem
voru merglaust háð.
Eins og fyrr isegir eru hlutverk
forstjórans og ráðherrans von-
lítil, enda tókst þeim Riúrik Har-
aldlssyni og Ævari R. Kivaran
ekki að gæða þau neinu sjáílff-
stæðu líffi. Þóru Friðriksdóttur
tókst ekki miklu betur mleð frú
Fálínu Ægis, þó gervi hennar og
látbragð væri gott. Flosa Ólafs-
syni lánaðist ekki að gefa Einari
í Einiberjarunni áhugavert svip-
mót, og Árna Tryggvasyni verð-
ur ekki láð þó Mtið yrði úr
Gunnari Hámundarsyni. Er þá
ótalin Nína Sveinsdóttir sem lék
fullkomlega eviplaust hlutverk
Siggu vinnukonu.
Dansararnir Einar Þorbergs-
son, Guðbjörg Björgvimsdóttir,
Guðbjörg Skúladóttir, Helga
Eldon og Hellga Magnúsdóttir
áttu sinn litla en góða þátt í að
lífga upp á nokkur atriði sýn-
ingarinnar, og hafði Colin Ruas-
ell sviðsett dansana.
Tónlást Jónis Múla Árnasonar
var eins og vænta mátti hin
áheyrilegasta í útsetningu Magn-
úsar Ingimarssonar undir stjóm
Carls Billidhs.
Leikmynd og búningateikning-
ar gerði Lárus Ingólfsson, og var
hvort tveggja íburðarmikið og
glæsilegt, í fullu samrœmi við
sviðsetning.una og misheppnaða
tilraun leikstjórans til að iyfta
verkinu upp af plani revíunnar.
Hinar miklu vinsœldir „Deler-
íum búbónis" fyrr á árum stafa
vafalaust af léttum og áheyrileg-
um söngvum verksins og sivo
hinu, að það kom fram á „réttum
tíma“ og var fært upp í viðeig-
andi stíl. Hins vegar er val þess
til júlasýningar í Þjóðleilkhúsinu
mikil ráðgáta. Stökkið frá Shake-
speare yfir í reykvíiska reviu er
afrek sem kannski má jafna við
dáð Skarphéðins Njálsisonar við
Markarfljót forðum.
Sigurður A. Magnússon.
laigt yfir 40 talsins, og fóm 10
teilkendur með þau, þannig að
flestir komu þeir fram í mörgum
gervum og haria sundurleituim,
sem þeir skiiluðu yfirleitt mieð
mikilU prýði. Sýningin var
vönduð og vel unnin, nema hvað
skiptingar voru niokkuð silalegar,
sem eflaust s'tafaðl fyrst og
ffremst af mjög erfiðum aðstæð-
um í Tjamarbæ.
Tvö aðalhlutverk leilksins,
ömimu og Sigga, léku þær Ásdís
Skúladóttir og Amna Kristtín
Arngnímsdóttir. Ásdís náði
furðugóðum tökum á gömhx toon-
unni, bæði í raddbeitingu og líát—
bragði, en ungleg ásjóna leik-
'konunnar var að vísu efcki íull-
komutega sannffærandi ömmu-
andlit.
Anna Kristín Amgrímsdóttir
fór með hluiverk Sigga á kank-
vísan og motategan hátt. Leiktil-
burðir hennar vom stundum
ýfið yfirdrifnir, en hún léði túlk-
uninni drengjategan þototoa sem
vann hjörtu álhorffenda, enda þótt
gervi hennar væri ekki fyllitega
sannfærandi. Anna Kristín lék
líka hanann á bænum, og var
það góð fígúra.
Þórunn Sigurðardófttir var
undirieif og heimasætuleg í hluf-
verki Gunnu vinnukonu, en af
öðruim hlutventoum hennar var
Skrukkuskrjóða grýLubam efftir-
minnilegast.
Helga Kristín Hjörvar var
var tíguleg og aðsópsmitoil í hlut-
vertoum húsifreyju og álffadrotitn-
ingar, en brá upp gagnstæðri
hrolllmynd af Bólu grýlubariú.
Jón Hjartarson toom skemmiti-
lega fyrir i gervi Halldórs bónda,
var íbyggimn og laiuindrjúgur
með sig, dró seiminn og skáskaiut
augum til lofts að hætti gróinna
bænda, en var hinB vegar auila-
skapurinn uppmálaður sem
Dúðaburitur grýlutoam, Hann var
einnig ffjörtegur Gluggagægir.
Sigríður Þorvaldsdóttir, Amar Jónsson, Þóra Friðriksdóttir,
Ævar R. Kvaran og Rúrik Haraldsson.
Litla leikfélagið, Tjarnarbœ:
Einu sinni á jólanótt
Texti, tjöld, búningar og Ijós:
Litla leikfélagið
Leikstjóri: Guðrún Ásmundsdóttir
Tónlist: Jónas Tómasson