Morgunblaðið - 17.01.1969, Blaðsíða 12

MORGUN'BLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1969
(r^
f MARGIR vetal því eflaust fyr
lr sér hvað varnarliðið á íslandi
Ihafi fyrir stafni og hver dag-
leg störf þess séu. Flestir gera
Bér án efa grein fyrir því í stór-
tam dráttum, þó sumir þættir
jþeirrar starfsemi komi sjaldan
eða aldrei fyrir okkar sjónir.
t Sú útbreidda hugmynd, að fs-
Hendingum sé óheimill aðgangur
lað aðsetursstað varnariiðsins í
JCeflavík, er ails ekki á rök-
Sovézkt herskip búið eldflaugum á ferð við ísland
Þegar Rússarnir koma — og fara
lum reist. Ég hef að undanförnu
gengið þar út og inn, mér til
Éróðleiks, eins og ég hef hiaft
hug á, og verið með nefið niðri í
flestu því sem mér hefur þótt
fróðlegt. Mér hefur hvarvetna
■Verið rtekið opnum örmum, án
|>ess að ég hafi verið þar í sér-
gtökum erindagjörðum. Mér gafst
•iækifæri til að kynnast nokkr
tim Bandaríkjamönnum sem
yinna margskonar þjónustu-
■gtörf þar, og dvelja aðeins um
etyttri tíma. Svo virðist sem sum
Ir hafi lítinn áhuga á að vita
taeitt um fslendinga umfram það
Bem nauðsyn krefur, aðallega
vegna þess að þeir telja að fs-
lendingum sé fflestum meinilla
við þá, og hugsi sér að reka
vamariáðið burt við fyrstu hent
ugleika. Þetíta er þó ekki al-
menn skoðun og alls ekki meðal
yfirmanna og þeirra sem lengur
dve'lja.
Sú deild sem annast eftirlits-
flug við strendur landsins og
hefur þotur til umráða, vakti
sérlega athygli mína, Þar munu
vera samankomnir einhverjir fær
ustu flugmenn sem flugher
Bandaríkjanna hefur á að skipa.
Flugsveltin hefur tvö ár í röð
fengið verðtaun fyrir frábæra
frammistöðu, og er það einsdæmi
Flugmennirnir eru mjög önnum
• kafnir, þar sem varnariiðið
fækkaði mönnum ekki alls fyrir
löngu, að ósk íslendinga, eins
og flesta rekur minni til. Þar á
ofan hefur svo stóraukist flug
sovézkra sprengjuflugvéla, sem
fylgjast þarf með.
Tiltekinn fjöldi flugmanna
heldur sig dag og nótt í skála
áföstum fiugskýíLi, og bíða þeir
þess að verða kaMaðir til flugs.
Þeir eru klæddir búningi, lík-
ustum þeim sem froskmenn nota
og hefur hann að geyma öll
hugsanleg tæki, sem til hjálpar
gætu orðið. ef óvænt þyrfti að
eru þeir nokkuð þungir á sér,
sem varla er nema von með all-
an þennan útbúnað. Þeim er rétt
hjálparhönd við að troða sér nið
ur í vélarnar, en á meðan opn-
ast skýlisdyrnar. Eftir augna-
blik rýfur öskur í þotuhreyffli
þögnina og vélin er horfin.
Frá því aðvörun er gefin og
þar til vélin er á lofti, líða að-
eins fjórar til fimm mínútur,
enda höfð við það snör hand-
tök. Jafnframt eru svo þessar
sömu þotur til reiðu með jafn
stuttum fyrirvara til hvers kon-
ar þjónustu við flugvélar sem í
nauðum eru staddar í nágrenni
landsins, geti þær orðið að liði.
Talin er ástæða til að hafa af-
skipti af sovézkum sprengjufflug
vélum, þegar þær eru komnar
inn í fflugstjórnarsvæði íslands.
Með þeim er fytgst í ratsjám, og
eru þoturnar sendar frá Kefla-
vík til móts við þessar vélar,
til að sjá um að þær gerist ekki
of nærgöngular.
Fátt er vitað um þessar so-
vézku vé'lar, eða tilgang þeirra.
Þó má sjá af myndum að þær
hafa mjög fullkomin tæki til að
kanna hvers konar útvarps og
ratsjár sendingar. Þær hafa sam
band við sovézk herskip í
grennd við ísland og ennfremur
og aðrar flugvélar gera, (þar
með taldar vélar varnarliðsins)
og brjóta með því meginreglur
um fflug í íslenzka flugstjórnar-
svæðinu
EftiriitsfflUgvélar af annarri
tegund fylgj ast með ferðum so-
vézkra kafbáta í nágrenni lands
ins. Þær eru hægfleygari og
langfleygari, búnar mjög fu'll-
komnum ratsjártækjum, sem með
al annars má greina með kaf-
báta jafnt neðansjávar sem of-
an. Ein þessara véla er t.d. oft-
ast staðsett milli íslands og
Grænlands, og fylgist þar með
fflugvélar frá varnarliðinu hafi
tekið þátt £ leit að íslenzkum
bát eða flugvél, sem saknað er,
og er þá í flestum tilfellum um
áðurnefndar könnunarvélau: að
ræða. Ef þær verða einhvers
vísari, er samstundis send björg
unarvél á staðinn, sem alltaf er
höfð tit taks ef leit stendur yf-
ir. Með henni eru froskmenn
klyfjaðir björgunarbát og öðru
nauðsynlegu til björgunar. Þeir
varpa sér niður í fallhlíf, og veita
aðstoð þeim sem í nauðum eru
staddir. Að sjálfsögðu ber þeim
engin skylda til að annast slíkt,
en eru jafnan boðnir og búnir
ef til þeirra er leitað.
Myndir þær sem hér fylgja
með, eru teknar úr ef’tirlitsvél-
um varnarliðsins í sumar og
haust, og sýna glöggt að margt
hefur borið fyrir augu upp á
síðkastið. Ef vel er að gáð, má
sjá á fram- og afturþiifari her-
skipsins hreyfanlega skotpalla
Ein hinna langfleygu eftirlitsflugvéla varnarliðsins á flugi
Surtsey, þegar Syrtlingur gaus sem ákafast.
vi»
Ein af eftirlitsþotum varnarliðsins á leið frá Keflavík. Þær
geta flogið hraðar en hljóðið, eða með rúmlega 1800 km hraða
á klst.
alllri umferð á tillteknu svæði.
Um borð í þeim vinna til skipt-
is tólf manns og tekur hver ferð
alloft frá átta upp í tólf klukku
stundir, þar ti'l svo önnur vél
kemur og leysir þá af hólmi sem
fyrir var.
Einnig er höfð gát á sovézk-
um togurum og bátum, sérlega
ef þeir fara innfyrir landhelgi
íslands, eins og á dögunum þeg-
ar einn þeirra fór inn í Hval-
fjörð til að mála. Þá er Land-
helgisæzlunni gert viðvart, sem
á svo að sjá um frekari aðgerð-
ir.
Oft heyrum við þess getið að
Bandarísk eftirlitsvél fylgist með sovézkri sprengjuflugvél,
fyrir nýtízku eldflaugar. Að því
er mér er tjáð, eru þetta eld-
flaugar sem stýrt er frá skip-
inu allt þar til þær koma á
áfangastað. Um árangurinn þarf
vant að efast svo öflugar eru
þær að varnarliðið myndi ekki
fá að staðsetja slíkar flaugar
hér á landi.
Svo vikið sé aftur að flugi
sovézkra sprengjuflugvéla, hafa
þær að undanförnu verið aill-
tíðir gestir í nágrenni íslands,
af hvaða ástæðu sem það svo
er. Þetta má bezt sjá af því, að
árið 1966 var farið til móts við
sovézkar sprengjuflugvélar að
meðaltali þrisvar í mánuði, árið
1967 fimm sinnum í mánuði, en
árið 1968 hvorki meira ne minna
en 14 sinnum í mánuði, eða ná-
lega ANNAN HVERN DAG.
Veruleg aukning hefur einnig
orðið á ferðum sovézkra her-
skipa og kafbáta hér við land.
Um orsök þessarar skyndilegu
aukningar á ferðum Sovétmanna
hér við land er ekki viðað með
vissu, en hún hlýtur að verða
þeim mönnum umhugsunarefni,
sem hafa talið að hernaðarlegt
mikilvægi íslands væri brátt úr
sögunni.
Stefán Sæmundsson.
Sovézkur kafbátur búinn flugskeytum á siglingu undan strönd
um Islands.
lenda á sjó eða landi. Svo eitt-
hvað sé nefnt er þar innbyggð-
ur björgunarbátur, þrjú mismun
andi björgunarbelti, kjarngóð
fæða, prímus, handfæri, hnífar
og sagir, til margra hluta nyt-
samlegar, merkjaljósbyss, tvö
senditæki og svo að sjálfsögðu
falflhMf.
Þegar aðvörun er gefin um
nærveru óþekktar flugvélar
hlaupa flugmennirnir samstund
ds til flugvélanna, sem standa til
búnar í fíugskýlinu. Að vísu
suma sovézku togarana sem
stunda veiðar hér við land, en
sérstökum tækniaðferðum er
beitt til þess að þessi útvarps-
viðskipti nái ekki annarra eyr-
um.
Eitt er ámælisvert við fflug
þessara sovézku véla, öðru frem
ur, og það er hversu þær fljúga
innan um aðrar fflugvéfliar, sem
okkar flugstjórn heldur aðskild
um með ærinni fyrirhöfn. So-
vézku flugvélarnar óska ekki
heimildar fyrir sínu flugi, eins
Sovézkir togarar ásamt fylgdarskipi að veiðum við ísland.