Morgunblaðið - 17.01.1969, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 1969
i
,JWaí“ 1000 br. lesta togari, kom til landsins 1960.
- L.I.U
Framhald af hls. 11.
innar um nýsköpun sjávarútvegs
ins.
Að öðru leyti varð fundurinn
stefnumarkandi að því leyti, að
bátaútvegsmenn létu nú meira að
sér kveða en áður, enda höfðu
félagsmál þeirra nú komizt á
fastari grundvöll en var, þegar
Landssambandið var stofnað,
þar sem útvegsmannafélög
höfðu verið stofnuð víða á land-
inu. Var það þó allt í góðu sam-
komulagi við togaraeigendur og
eigendur línuveiðaranna.
Á fundinum voru sambandinu
sett ný lög: Lög Landssambands
ísl. útvegsmanna. Jafnframt var
ákveðið að stofnuð skyldi Inn-
kaupadeild L.Í.Ú. í lögum sam-
bandsins var nú lögð enn auk-
in áherzla á að safna í samtök-
in öllum útvegsmönnum á land-
inu. f því sambandi var m.a.
ákveðið, að alstaðar, þar sem
við jrrði komið, skyldu útvegs-
menn stofna með sér félög, se.n
væru aðilar að sambandinu.
Jafnframt var þó leyft að ein-
stakir útvegsmenn gætu orðið
meðlimir, þar sem félagsstofnun
yrði ekki komið við. Hins vegar
var gengið út frá því, að togara-
eigendur (F.Í.B.) kæmi fram sem
ein heild í einu félagi án tillits
til þess, hvaðan togararnir væru
gerðir út.
Þá var það mark sett að vinna
að hagkvæmum lánakjörum, að
aukinni þekkingu þjóðarinnar á
þýðingu sjávarútvegsins, að far
sælli lausn kjarasamninga við
sjómenn og almennt að sam-
starfi við þau félög eða fyrir-
tæki, sem vinna að sama marki
og sambandið. Loks voru ákvæði
um, að sambandið veitti meðlim-
um sínum alla þá þjónustu, sem
gæti stuðlað að hag þeirrahvers
og eins og sameiginlega.
Varðandi aðild að samband-
inu samkvæmt þessum lögum er
það athyglisvert, að ákveðið var
að ekki aðeins bátaútvegsmenn
og togaraeigendur gætu orðið að
ilar, heldur og félög flutninga-
skipaeigenda og félög frystihúsa
og annarra verksmiðja.
Á þessum tímum var það mjög
ofarlega á baugi að sameina á-
tök allra þessara aðila til efl-
ingar sjávarútveginum. Þess
verður að gæta, að þessi fundur
var haldmn, er heimsstyrjöldin
síðari geisaði og erfitt var að
átta sig á hvað framtíðin bæri í
skauti. Það kom svo síðar í ljós,
að verkaskipting var heppilegri,
enda varð þróunýi sú, að innan
vébanda L.Í.Ú. urðu aðeins fiski-
skipaeigendur, þ.e. bátaeigend-
ur og togaraeigendur. Þessi þró-
un hefir þó engan veginn leitt
til þess, að leiðir þessara aðila
hafi skilið. Sameiginleg hagsmuna
mál eru mikilvæg, þótt ekki
verði komizt hjá eðlilegum samn
ingum um samskipti.
Stjómarkjör 1944. Starfsmenn.
í lögunum frá 1944 var ákveð-
ið, að stjórn sambandsins
skyldu skipa 9 menn. Skyldi for
maður kosinn sérstaklega, en að
auki 4 menn frá bátaútvegsmönn
um og 4 menn frá togaraeigend-
um. — Á aðalfundinum var
Sverrir Júlíusson kosinn formað-
ur sambandsins, enda fulltrúi
bátaútvegsmanna, og hefir verið
endurkjörinn síðan. Var það og
yfirlýstur vilji togaraeigenda, að
bátaútvegsmaður tæki við for-
ustu í sambandinu. Fyrsti vara-
formaður var kosinn Finnbogi
Guðmundsson, en hann var einn
helzti frumkvöðull þess, að báta-
útvegsmenn létu að sér kveða í
auknum mæli í Landssamband-
inu, enda kvað mjög að honum
um tillögugerð og málflutning á
þessum fundi. En 1947 var Loft-
ur Bjarnason fulltrúi togaraeig-
enda kosinn varaformaður og hef
ir verið það síðan. En auk þess-
ara þriggja manna voru 1944
kosnir í stjórn sambandsins: Ing
var Vilhjálmsson, Finnur Jóns-
son, Ólafur B. Björnsson, Ás-
geir G. Stefánsson, Kjartan
F.Í.B. fná 1950 til 1959.
Nýtt átak til eflingar sambands-
ins.
Á aðalfundinum 1944 kom
fram mikill áhugi á eflingu sam-
bandsins m.a. með því að safna
innan vébanda þess öllum út-
vegsmönnum á landinu, en á því
hafði greini'lega verið töluverð-
ur misbrestur. Má sjá það m.a.
af fjárhagsáætlun, sem gerð var
fyrir sambandið fyrir næsta ár.
Þykir í henni ekki varlegt að á-
ætla að meira en helmingur af
mótor- og línuveiðiskipum
muni á árinu 1945 greiða iðgjöld
til sambandsins, en hins vegar all-
ir togararnir og námu þá áætluð
sem allra flestir útvegsmenn
gerðust aðilar að sambandinu. —
Baldvin Þ. Kristjánsson var
fyrstur manna ráðinn til þessa
starfs og gekk hann fram í því
af miklum ötulleik, jafnframt því
sem hann gegndi ýmsum málum
á skrifstofu sambandsins, eftir
því sem til féllu. — Árangurinn
varð líka sá að lokum, að svo
til allir útvegsmenn landsins,
aðrir en eigendur opinna báta,
urðu meðlimir í Landssamband-
inu, langflestir í félagsdeildum í
heimshögum sínum.
Löngu síðar, eða á aðalfundi
sambandsins — framhaldsaðal-
fundi —, sem haldinn var 18.—
30. janúar 1963, var þessu skipu
lagi breytt í það horf, að ákveð-
ið var að stofna stærri félags-
heildir, að vísu misstórar, sem ná
jafnvel yfir heila landsfjórð-
unga, eins og Vestfirðingafjórð-
’i-ig, Norðlendingafjórðung ut-
an Þórshafnar og Austfirð-
ingafjróðung, að undanskildum
Djúpavogi og Hornafirði, sem
eru saman í félagi. Annarsstað-
ar þótti hentara að hafa annan
hátt á, t.d. er Snæfellsnes sér
um félag, einnig Suðumesin, en
sérstök félög eru t.d. í Vest-
mannaeyjum, þá Stokkseyri, Eyr
arbakka og Þorlákshöfn saman,
Hafnarfirði, Reykjavík og Kópa-
vogi saman, og á Akranesi, auk
þess er svo Félag ísl. botnvörpu-
skipaeigenda.
Alls eru nú sambandsfélögin

„Leifur Eiríksson" 92 br.lesta
frá 50—55 br. lestir.
Thors og Þorbergur Guðmunds-
son. í varastjórn voru kosnir
eftirtaldir menn: Þórður Ólafs-
son, Ólafur H. Jónsson, Ólafur
Tr. Einarsson, Oddur Helgason,
Jóhann Þ. Jósefsson, Beinteinn
Bjarnason, Óskar Jónsson og
Sturlaugur H. Böðvarsson.
Nýkjörinn formaður hafði á-
kveðið, þar sem honum þótti
stjórnin fremur fáskipuð í svo
umfangsmiklum samtökum, að
varamenn skyldu jafnan boðað-
ir á stjórnarfund auk aðalmanna,
og hélzt sú skipan síðan þar til
lögum sambandsins var breytt
1963 og fjölgað í stjórn sam-
bandsins í 15 menn.
Á fulltrúafundi sem var hald-
inn í desembermánuði 1945 vai
eftir ákvörðun aðalfundar, sem
haldinn var fyrr um sumariS
formlega gengið frá samþykktum
Innkaupadeildar L.Í.Ú. Fyrstu
stjórn hennar skipuðu Oddur
Helgason, formaður, Ólafur B.
Björnsson og Hafsteinn Bergþórs
son. Hefir hún ætíð siðan verið
útvegsmönnum mikil lyftistöng.
Jakob Hafstein, sem var fram-
kvæmdastjóri F.Í.B. þegar L.Í.Ú.
var stofnað, varð brátt jafnframt
framkvæmdastjóri þess en frá
stofnun og um nokkurra mánaða
skeið gegndi Haraldur Ágústs-
son, sem verið hafði starfsmaður
S.Í.F. framkvæmdastjórastarfi
bátadeildar sambandsins. Ste-
fán Wathne var ráðinn fram-
kvæmdastjóri Innkaupadeildar-
innar, þegar hún var sett á lagg-
irnar í desember 1945. Gengdu
þeir þessum störfum til 1950, er
áigurður H. Egilsson tók við
þeim og hefur gegnt þeim síð-
an að öðru leyti en því, að
Björn Thors var skrifstofustjóri
bátur smíðaður í Svíþjóð 1947. Flestir nýsköpunarbátamir vora
iðgjöld þeirra ríflegum helmingi
af árstekjum sambandsins. En í
áætluninni er gert ráð fyrir, að
ráðinn verði sérstakur erindreki
til sambandsins og honum ákveð-
in laun og áætlaður ferðakostn-
aður.
Var þetta að sjálfsögðu gert
í því skyni, að sambandið sjálft
beitti sér fyrir stofnun útvegs-
mannafélaga, þar sem þau vant-
aði, og beitti sér fyrir því, að
13, en jafnframt niðurfellt það
fyrirkomulag, að einstakir út-
vegsmenn geti verið aðilar að
sambandinu. Er nú mikil festa í
skipualgi sambanidsins.
Allt frá 1944 og fram til þess
að sambandslögunum var breytt
1963, hafði það skipulag hald-
izt, að stjórnina skipuðu 9 menn,
formaður kosnin sérstaklega, en
síðan skyldu bátaútvegsmenn
kjósa 4 aðalmenn í stjórn og
togaraeigendur aðra fjóra og
báðir aðilar jafnmarga vana-
menn. Stjórnin skyldi síðan
kjósa varaformann og ritara.
Eins og áður segir, var Sverr-
ir Júlíusson kosinn formaður
1944 og ætíð síðan, Finnbogi
Guðmundsson varaformaður
1944—1947, en Loftur Bjarna-
son fulltrúi togaraeigenda vara-
formaður 1947 og ætið endur-
kjörinn síðan, en Sveinn Bene-
diktsson hefir lengst af verið rit
ari .stjórnarinnar og er enn.
Fjárhagserfiðleikar bátaútvegsins
strax í heimsstyrjöldinni.
Eins og fyrr segir, var svo
komið fyrir bátaútgerðinni 1944,
þrátt fyrir allan uppgang í efna-
hagsmálum, sem af heimsstyrj-
öldinni leiddi, og þrátt fyrir á-
gæt aflabrögð, sem leiddu á-
reiðanlega af því að verulegu
leyti, að íslendingar sátu einir
að fiskimiðunum, þar sem aðal
fiskveiðiþjóðir hér við land er-
lendar aðallega Bretar og Þjóð-
verjar, urðu að hætta fiskveiðum
a.m.k. á fjarlægum miðum, að
hún var komin í mikla fjárhags-
örðugleika. Átti það rætur að
rekja til þess, að í upphafi styrj-
aldarinnar var bátaflotinn úr
sér genginn eftir hið langa
krepputímabil auk þess, sem bát
arnir voru litlir, langflestir und-
ir 35 brt. lestum og auk þess vél
vana og með gamlar, úr sér
gengnar vélar. Jafnframt þessu
hafði verðlag innanlands hækkað
óstjórnlega mikið og öll þjón-
usta við útgerðina á sama hátt,
auk þess sem erlendar nauðsyn-j
ar höfðu hækkað mjög mikið.
Fiskverðið, sem greitt var,
hrökk því ekki fyrir útgerðar-
kostnaði þrátt fyrir góðan afla.
Þetta leiddi einnig til þess, að
kjör bátasjómanna bötnuðu ekki
til samræmis við kjör annarra
launastétta. Aðalfundurinn 1944
skoraði á hlutasjómenn hvar sem
væri á landinu, að beita sér fyr-
ir því, að hagsmunafélög þeirra
styddu kröfu útvegsmanna um
hækkun afurðaverðsins og —
eða lækkun á tilkostnaði til hags
bóta fyrir báða aðila.
Að öðru leyti er ekki hér færi
á að rekja baráttusögu Lands-
sambandsins næstu árin, en að
þeim helztu í heild fram á þenn-
an dag verður reynt að víkja síð
ar í stuttu máli.
Nýsköpun sjávarútvegsins, aukin
bjartsýni.
Það sem nú vakti mönnum
bjartsýni, var ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar um stórfel'lda ný-
sköpun í sjávarútveginum, jafn-
framt því að sást hilla undir lok
heimsstyrjaldarinnar. Nýsköpun
in beindist fyrst og fremst að
smíði mikils fjölda fiskibáta,
flestra 55 br. lesta, en einnig
álitlegs fjölda báta 80—100 brt.
lesta. Þá skyldu keyptir 32 tog-
arar stærri en áður höfðu
Framhald á bls. 19
„Eldborg" 560 lesta fiskibátur smíðaður 1967.