Morgunblaðið - 21.01.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 1969
Hugleiöingar um fiskimál
er ekki svo langt síðan að við
þekktum lítið til rækjuveiða og
hagnýtingu hennar. En hún hef
ur nú verið og er talsvert búsílag
með því að skynsamlega hefur
verið að henni farið.
Þetta sem ég hefi minnzt á hér
að framan gæti orðið næstu kyn-
slóð og kynslóðum til gagns, ef
skynsamlega væri á málum hald-
ið. Og ekki mun af veita, því sú
kynslóð, sem í hugsunarleysi hef
ur spillt okkar ágætu fiskimið-
um, sem raun ber vitni, verður
ekki prísuð af næstu kynslóðum,,
ssem á að lifa við þessa örtröð,
ef ekkert er gert til bóta.
Fiskifræðingar, fiskimálastjóri
og aðrir, sem að okkar fiskimál-
um vinna verða að taka röggsam
legar á þessum málum, en gert
hefur verið hingað til. Verði það
ekki gert, má hamingjan vita
hvernig endirinn verður.
Hallgrímur Jónsson.
Eftir Hallgrím Jónsson trá Dynjanda
við ísafjarðardjúp, að víða þar
sem rækjuveiðar eru stundaðar,
að þegar þeim veiðum er lokið,
sem venjulega er í marzlok, þá
vantar verkefni fyrir þessa báta,
sem hafa ekki tök á að ná í fisk
út í hafsauga.
Sömuleiðiis verksmiðjurnar,
sem vinna rækjuna yfir vetrar-
mánuðina. Þar vantar verkefni
yfir sumartímann og væri því til
valið fyrir þær að fá skelfisk til
að vinna úr verðmæta vöru. Það
Getur ekki átt eftir að gerast
svipað með kúfiskinn, krækling-
inn og hörpudiskinn, ef rétt verð
ur á málum haldið frá upphafi?
Fiskimálastjóri þarf að taka
þetta mál upp, láta rannsaka til
hlítar markaðshorfur eða hvort
hægt mundi vera að skapa mark-
að fyrir vörur í einhverju formi
unnar úr skelfiski, því varla kem
ur annað til mála en vinna úr
þessum fiski, sem er mjög mikið
af hér.
Aðalsteinn Þorgeirsson
urálmu átti Aðalsteinn bústjóri
um 600 hesta af vélbundnu heyi,
sem ailt eyðilagðist bæði af eldi
og vatni.
Morgunblaðið hitti að máli
Lárus H. Blöndal, borgarskjála-
vörð, þar sem hann var að huga
að því, hvað nýtilegt væri af
skjöilum sem geymd voru að
Korpúlfsstöðum.
— Hérna voru geymd fylgi-
skjöl bæjarreikninga frá 1920—
1961, auk kvittanna og nótu-
bóka ýmissa bæjarfyrirtækja,
tjáði Lárus okkur. Kvaðst hann
álita að um helmingur þeirra
skjala, sem þarna voru geymd,
hefði ekki komizt í eitt herberg-
Bækur sögufélagsins eftir brunann.
herbergi, sem var austast í norð
urálmu, einnig þekjuna yfir
snyrtiherbergi. Innbú skemmdist
hins vegar mikið af vatni og
reyk.
Sögufélagið átti bækur í einu
herbergjamna og skemmdust þær
mikið. Taidi Björn Þorsteinsson
að þar hefðu farið verðmæti fyr-
ir um hálfa milljón króna.
Verðmæti þau sem voru á Korp
úlsstöðum munu hafa verið vá-
tryggð.
í gömlu hlöðunni niðri í norð-
ið, en þar voru einmitt elztu
fylgiskjölin geymd. Lárus sagði
ennfremur, að með tilliti til
sögullegs gildis, væru þessi skjöl
sem minnstur skaði væri í, hefði
eitthvað þurft að verða e'ldi að
bráð á annað borð, enda hefði
þeim verið valinn geymslustað-
ur að Korpúlfsstöðum með til-
liti til þessa. Öll þýðingarmeiri
skjöl væru geymd í húsakynn-
um borgarskjalasafnsins að
Skúlatúni 2.
I" FISKUR: Já, það er orð, sem
allir íslendingar kannast við. —
i Fiskur hefur verið helzta fæðu-
tegund mannsins frá alda öðlL
Það voru sægarpar, sem námu
þetta land, enda höfum við ís-
lendingar jafnan átt dugmikla
fiskimenn. En það mætti kann
ske segja að á stundum hafi veið
arnar verið sóttar meira af kappi
en forsjá og verður vikið nánar
að því síðar.
Ég hef alla tíð litið upp til
fiskimanna, enda hefi ég verið
fiskimaður sjálfur, því ég er nú
einn af fáum núlifandi árabáta-
formönnum, er sóttu sjó á litlum
skipum á tímabilinu 1920—1940,
sem eins og fleiri á þeim árum
stundaði jöfnum böndum land
og sjó.
Ég er þeirrar skoðunar að
hægt sé að vinna með náttúrunni
og hjálpa henni þar sem því verð
ur við komið. Allt síðan fiski-
fræðingar komu til okkar í fjör-
una eins og það var kallað fyrir
« 40 árum og söfnuðu fiskikvörn-
um og fleira í þágu vísindanna
hefi ég reynt að fylgjast með því
sem vísindamenn og fiskifræðing
ar hafa haft að segja um lifnað-
arhættti sjávardýra, háttalag
þeirra og göngur.
En nú þegar ég á gamalsaldri
geri dæmið upp, verður útkoman
sú hjá mér, að öll þessi fiskifræði
vísindi og tækni nútímans, hafi
meira verið beint í þá átt að
auka veiðarnar gera mönnum
auðveldara með að finna fiskinn
og drepa, heldur en hitt að
vernda nytjafiska okkar fyrir of
veiði og rányrkju.
Tæplega er við öðru að búast
ef fiskifræðingar hafa yfirleitt
þá trú, að ekkert sé hægt að
gera til hjálpar náttúrunni, það
sé raunar að kasta peningum í
sjóinn eins og fiskifræðingurinn
Jón Jónsson orðaði það á ráð-
stefnu, sem haldin var hér á ísa
firði sl. hauist, um fiskimál. Það
voru þessi ummæli fiskifræðings
• ins, sem mér þóttu furðuleg, og
hefur þá bóndinn komið upp í
mér, því bændur telja að hægt
sé að hjálpa náttúrunni og gera
það í öllu sínu starfi.
Eins og gefur að skilja var
minn sjómannsferill að mestu á
hinni svonefndu grunnislóð. Ég
íkynntist því á þeim árum hinum
árvissu og sterku fiskigöngum,
sem komu á hverju vori og fyllt j
hvern fjörð og vík hér á Vest-
fjörðum.
Þessar göngur voru vanalega á
ferðinni í ísafjarðardjúpi í apríl
—maí, en yfirleitt ekki í Jökul
firði fyrr en í júlí, og hélst svo
þessi fiskur þar oft firam um
áramót en gekk þá út á dýpra
vatn. En með aukinni veiðitækni
fer smám saman að draga úr
' þessum fiskigöngum unz að því
j kemur að þaer hætta með öllu
að koma og nú vita allir hvernig
komið er.
j Jökulfirðirnir, sem svo margir
i höfðu lifað af frá því að landið
toyggðist eru nú toúnir að vera í
j mörg ár algjörlega fisklausir.
Sömu sögu er að segja um gull
kistuna, ísafjarðardjúp, þar hef-
ur ekki verið um aðra veiði að
í ræða en rækjuna í mörg ár, og
; svo er um alla firði og víkur
: Vestfjarða. Yfirleitt er áistandið
; svo nú, að fiskur fyrirfinnst ekki
; nema sem sóttur sé með harð-
fylgi út í hafsauga eða 30 mílur
firá landi. Þetta er mikið áfall fyr
. ir vestfirskar byggðir og afleið-
ingarnar öllum kunnar, því þó
talað sé um iðnað og nýjar at-
vinnugreinar, þá verður það
lengst af undirstaðan undir at-
vinnulífinu hér og víðar, það sem
okkar ágætu sjómenn flytja að
landi.
Getur ekki J. J. fallizt á það,
að þetssi þróun hafi orðið af
xnannavöldum, að hér hafi mað-
urinn gripið frammí fyrir nátt-
úrunni í hennar mikla starfi til
viðhalds öllu lifL
Og hefði það ekki verið að
hjálpa náttúrunni ef komið hefði
verið í veg fyrir hið gegndarlausa
dráp á fiskinum um hrygningar
tímann, eins og átt hefur sér stað
undanfarna áratugi? Það liggur
svoleiðis í augum uppi að það
átti að friða hrygningarsvæðin
mikinn hluta ársins. Það var
fiskifræðinganna að segja til um
hvar helztu gotstöðvarnar eru
Hallgrímur Jónsson.
hér við land. Það er varla að
maður geti hugsað til þess kinn-
roðalaust, hvernig við íslending
ar höfum hagað okkur í þessum
málum undanfarið. Það þarf
ekki að lýsa því, það er öllum
landsmönnum kunnugt hversu
mikill viðbjóður var að sjá með-
ferðina á þessum blessuðum fiski
oft og tíðum. Það hlaut að koma
að því að afleiðingarnar kæmu í
ljós á fleiru en einu sviði. Þessi
fiskur liggur nú í haugum víða
um land, sem óseljanleg vara, en
það sem seít hefur verið er fallið
í verði.
Ég hygg að hér hafi ráðið og
ráði enn, of mikið hugsunarleysi,
og fiskifræðingarnir hafi ekki
verið nógu vel á verði. En er þá
ekkert hægt að gera til að vega
upp á móti því tjóni, sem orðið
er? Er ekkert í ríki náttúrunnar,
sem ennþá er ónumið og sem
við mennimir höfum ekki ennþá
komið auga á- Ég hygg að svo
geti verið.
Það hefur verið talað um fiski
rækt. En er það ekki tómt mál
um að tala úr því að einn okkar
helzti fiskifræðingur telur það
sama og að kasta peningum í sjó
inn að 'hjálpa náttúrunni?
En mig langar samt til að minn
ast á hugmynd, sem kom fram í
blaðagrein fyrir nokkrum árum,
sem var á þá leið að hægt mundi
vera að taka hrogn og svil úr
fiski um hrygningartímann og
sleppa þeim í firði og flóa, sem
hefðu verið fiskaslóðir, en væru
nú fisklaus. Mér leizt vel á þessa
hugmynd enda ekki fiskifræðing
ur og sj álfisagt mörg ljón á veg-
inum, sem lærðir menn sjá en
aðrir ekki.
Þá vel ég fara örfáum orðum
um þá fiskitegund, sem ekki hef-
ur yfirgefið Vestfirðina og á ég
þar við skelfiskinn, sem liggur
hér í stórum stíl.
Það er sannað að skelfiskur er
mannamatur og heiminn vantar
mat og kemur til með að vanta
meiri mat.
Er þá ekki kominn tími til að
farið sé að athuga um hvort ekki
er hægt að hagnýta þesisd auð-
æfi, sem hér liggja óhreyfð og
gera úr þeim útflutningsvöru?
Allt er hey í harðindum. Væri
það nú ekki einmitt nú, þörf fyrir
að hagnýta öll landsins gæði og
nota til þess vísindin og tæknina,
þannig að úr þeim verði verðmæt
vara.
Skelfiskurinn er yfirleitt uppi í
landsteinum og því tilvalið fyr-
ir okkar minnstu toáta að fást
við hann, og það er einmitt sú
stærð foáta, sem verst hefur orðið
úti í þessari óheillaþróum, sem
að framan getur.
Nú stendur einmitt svo á hér
Korpúlfsstaffir eftir brunann.
- BRUNINN
Framhald af hls. 28
mjög að verja aðra hluta bygg
ingarinnar svo eldurinn
breiddist ekki meira út en
raun ber vitni. Þessi mikla
bygging er reist á árunum
rétt fyrir 1930 og mjög vel
gerð, svo búast má við að það
sem skemmdist í eldinum
verði endurbyggt.
Slökkviliðið í Reykjavík fékk
tilkynningu um eldinn kl. 18.00
á laugardagskvöldið og var kom
ið á staðinn kl. 18.22.
Þá lagði eld upp úr norður-
álmu hússins, sem er í þremur
meginálmum frá austri til vest-
urs og með fjórum tengiálmum.
Einnig lagði eld upp úr norð-
austur tengiáíhnu, þar sem hún
tengist við norðurá'lmu. Þarna
var hHuti af skjalasafni borg-
arinnar til húsa svo og íbúð,
þar sem bjó Sigurður Halldórs-
son með konu sinni og fjórum
börnum.
Slökkviliðið hófst handa um
að ná í vatn tii slökkvistarfs-
ins og var það sótt í Korpu,
sem rennur í 350 m fjarlægð frá
húsinu. Voru settar fjórar höf-
uðlagnir úr ánni, en brjóta
þurfti ís til að koma lögnunum
fyrir og gekk það greiðlega.
Megináherzla var lögð á að
verja suðurhluta byggingarinn-
ar, en þar var íbúð ábúanda
Korpúlsstaða, Aðalsteins Þor-
geirssonar, einrdg aðrar geyms'l
ur Árbæjarsafns og .enn nokk-
uð af skjölum Reykjavíkurborg
ar í íbúð í suðvestur tengiálmu.
Alls eru fimm íbúðir í hinni
miklu byggingu.
Búið var að ráða niðurlögum
eldsins milli kl. 22 og 23 á laug-
ardagskvöld, enda var veður
sæmilegt, norðaustan gola og
rigningarsuddi, en lægði er á
kvöldið leið. Eftir það var unnið
að því að slökkva í gömlum loft-
rásastokkum í byggingunni, en
mikið er af þeim víða um húsið,
og var því lokið um kl. 1.00
eftir miðnætti. Eftir það var sett
vakt 8 brunavarða, með dælu-
bíl, sjúkrabíl og dælu í ánni.
Þeim var síðan smátt og smátt
fækkað á sunnudag og hættu
tveir hinir síðustu kl. 8 á sunnu
dagskvöld.
Talið er fullvíst að kviknað
hafi í út frá rafmagni en mik-
ið skammhlaup varð í húsinu.
Símasambandslaust var við húsið
er eldurinn kom upp og varð
því að fara niður að Grafar-
holti til að ná sambandi við
slökkviliðið.
Fréttamaður blaðsins átti tal
við Aðaistein Þorgeirsson bú-
Stjóra á Korpúlfsstöðum og
spurði hann hvernig þetta hefði
’atvilkazt. Hann sagði að eldur-
inn hefði komið upp milli kl. 5
og 6 á laugardag og sat fjöl-
skylda hans yfir síðdegiskaffi
er perur og Ijósakúpill í eldhúsi
sprungu með miklum gný og
varð þegar rafmagnslaust. Brá
Aðalsteinn þá við og fór niður
í kjállara til að skrúfa laus
stofnöryggin fyrir húsið.
Skömmu síðar kom Sigurður Hall
dórsson, sem bjó í Norðurálmu
hússins, og sagði að þar fynd-
ist reykjarlykt og eldur mundi
vera kominn upp á gamla hlöðu
Lárus H. Blöndal skjalavörður.
loftinu. Þegar átti að hringja á
slökkviliðið, var símasambands-
laust og hafði að undanförnu
verið ólag á símanum í veður-
ofsanum í s.l. viku. Aðalsteinn
sendi þá dóttur sína, er fór nið-
ur að Grafarholti, og þar var
gert aðvart um eldinn. Enginn
eldur komst að ráði í íbúð Sig-
urðar Halldórssonar en þar
varð að rjúfa þekju yfir svefn-