Morgunblaðið - 21.01.1969, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 1909.
15
HVADA BÆKUR LESA ÞEIR 1 ÚTLÖNDUM?
Ítalía
Ignazio Silone,
rithöfundur
' íér berast oft eintök af bók-
um einkum skáldsögum, en ég
les fáar þeirra og sendi þær yfir
le á bókasafnið í heimatoorg
m ni. Bókaverðir tjá mér, að
fáéstir lesendur komist lengra
en i fyrstu blaðsíðurnar.
En stöku sinnum les ég skáld
sögur eða verk, sem akkur er
í. Af þeim, sem ég las á árinu,
gazi mér bezt að Ballo Angelico
eftir Arrigo Benedetti. Ég hef
mæiur á Benedetti, vegna þess
að hann fylgir ekki þeim hvim
leiða sið margra starfsbræðra
sinna að unga út einni bók á
ár hann gefur sér tíma til að
sinna hverri bók. Auk þess fell
ur mér stíll hans vel í geð,
vegna þess að hann er svo ger-
ólíkur mínum stíl — og senni-
lega einmitt þess vegna. Mér
er og í minni önnur bók eftir
Benedetti Le Donne Fanta-
stiche, sem kom út árið 1942.
Þegar ég las hana, fannst mér
furðulegt, að ungur ítalskur
maður gæti, í miðri hringiðu
styrjaldarinnar, sökkt :sér niður
í jafn næma og snjalla lýsingu
á konum. Lýsing hans var prúð
m-nnleg og laus við gróft og
óhefla’ð orðbragð, sem súðar hef
ur átt mjög upp á pall-
borðið hjá ýmsum lesendum. í
nýiu skáldsögunni er fyrir-
mynd Benedettis að aðalsögu-
heiiunni, tónskáldið Giacomo
Puccini, en barn að aldri þekkti
Benedetti Puccini og heyrði
hann segja frá. Að sjálfsögðu er
farið mjög frjálslega með efni-
viðinn, enda skiptir það ekki
meginmáli. Sem bókmenntaverk
má segja, að þetta sé spegil-
mynd af höfundinum frekar en
af persónum hans.
Renato Chiotto,
blaðamaður og
rithöfundur
Þegar skáldsagnahöfundur
skapar persónur sínar og þann
heim, sem þær hrærast í, stend
ur hann frammi fyrir þeim
vanda að gefa þeim trúverðug
nöfn. Þau nöfn, sem hann gef-
ur persónum sínum í upphafi
— erfiðast af öllu er þó að
skíra börn — geta orðið rit-
höfundinum ótrúlegur fjötur
um fót lengi framan af, ef ekki
I. CREIN
ÞAÐ er ekki ný bóla, að Islendingar telji sig miðpunkt
heimsins í bókmenntum og listum, og bókaþjóð erum
við alræmd, þar sem viðtekin venja er að miða við
fjölda þeirra bóka, sem eru gefnar út árlega, en ekkr
innihaldið. Þýddar bækur eru yfirleitt í miklum meiri-
hluta og val margra útgefenda þekkja flestir: lækna-
bækur ríða húsum svo undir tekur. Nú bregður svo
við að fleiri bækur eru gefnar út í útlöndum en lækna-
bækurnar einar, þótt hljótt fari á Islandi. Fyrir áraf
mótin síðustu leitaði brezka blaðið The Sunday Times
til þekktra bókmenntamanna, rithöfunda og blaða-
manna í ýmsum löndum og bað þá segja álit sitt á því,
hvaða bækur þeim hefðu þótt merkastar þeirra, sem
hefðu verið gefnar út í löndum þeirra á árinu 1968.
tekst nógu vel til. Finni höf-
undur persónum sínum hag-
stæð nöfn kann ]íka svo að fara,
að þær taki af honum ráðin og
framrás sögunnar verði ekki,
nema að litlu leyti á valdi hans.
Luigi Malerba, hefur fundið
einkar jákvæða lausn í einni
ánægjulegustu bók, Salto Mort-
ale, sem ég las á árinu 1968.
Sú lausn felst einfaldlega í því,
að allar karlpersónur bókarinn
ar bera eftirnafnið Giuseppe.
Og fyrra nafn aðal-Giuseppans í
bókinni er að sjálfsögðu Giu-
seppe. Eina kvenpersóna bókar
innar ber hinar ýmsu út-
gáfur af nafninu Rosa, svo sem
Rosalba, Rosella, Rosanna, Ros-
ina og svo framvegis.
Giuseppe Giuseppe talar lát-
laust alla bókina á enda, aðal-
lega við sjálfan sig, þar sem
hann er með þeim ósköpum
gerður að hann getur ekki lesið
né hugsað nema upphátt. Sag-
an gerist einhvers staðéu- í út-
jaðri Rómaborgar, þar sem
varla verður þverfótað fyrir út
varpsstöðvum, rafmagnsleiðsl-
um og sjónvarpsloftnetum og
þar finnst maður myrtur —
sem vitanlega heitir líka Giu-
seppe. Giuseppe Giuseppe setur
nú sjálfan sig í stöðu rannsókn
armannsins og einnig í stöðu
hins grunaða. Hann yfirheyrir
heilan herskara af Giuseppum,
en endar jafnan á sama veg —
með því að beina grun að sjálf-
um sér.
Malerba skrifar líflegan og
Solzhenitsyn
fjörlegan stíl og forðast öll
brögð sem eru freistandi fyrir
þjálfaðan atvinnurithöfund. —
Salto Mortale er skemmtileg
bók og menníngarleg, og hún er
einnig sannfærandi grátsöngur
um ill örlög mannkynsins.
Vestur Þýzkaland
Helmut Scheffel,
gagnrýnandi við
Frankfurter Allge-
meine Zeitung
Þegar ég var beðihn að velja
athyglisverðustu bækur ársins
í Vestur Þýzkalandi, komst ég
óneitanlega í nokkra klípu. Því
miður gerist það æ sjaldgæfara
að maður geti með góðri sam-
vizku nefnt allt að þremur bók
um, sem má telja til bók-
menntaviðburða.
Á árinu komu ekki út skáld-
verk eftir höíunda eins og
Giinther Grass, Martin Walser,
Max Frisch eða Heinrich Böll.
En nokkrar eftirtektarverðar
bækur komu frá hendi efni-
legra rithöfunda af yngri kyn-
slóðinni og ber að nefna Die
Palepte eftir Hubert Fichte,
sem gefur hinum almenna les-
anda forvitnilega innsýn í líf
Kawabata
og talsmáta svonefndra hippa.
Eftir Peter O. Chotjewitz kom
út bókin Die Insel —Erzahlung
auf dem Baerenauge, skemmti
saga, vel skrifuð og vekur von-
ir um, að höfundurinn sé til
alls vís, ef hann vill það við
hafa. Einnig vil ég geta um
Keiner weiss mehr eftir Rolf
Dieter Brinkman.
Um ljóðabækur er fátt
eitt að segja. Ýmsir halda
áfram tilraunakveðskap sínum
með mjög misjöfnum árangri
og yfirleitt lítt minnisstæðum.
Paul Celan gaf út ljóðaibókina
Fadensonne, og yrkir enn í
hefðbundnum stíl. Ernst Jandl
sendi frá sér Sprechblasen, þar
sem hann leikur sér skemmti-
lega að orðum og hugmyndum.
Upplausn og ókyrrð, sem hef-
ur sett svip sinn á ýmis þjóðfé
lög á síðustu árum, er skýrð að
nokkru í bókum þeirra Daniel
Cohn Bendit og Rudi Dutsohke.
Sýnu betri þeim er bók eftir
Karl Markus Michel, Die
Spraehlose Intelligenz, en í
henni kannar höfundur, þýzku
menntamannastéttina á vísinda
legan, gagnrýnislegan og sögu-
legan hátt.
Petra Kipphoff,
gagnrýnandi við
Die Zeit, Hamborg
Umræður um bókmenntir
hafa aldrei snúizt einvörðungu
um bækur og um þessar mund-
ir virðast þær raunar snúast
um flest annað. Miklar og heit-
ar rökræður hafa til dæmis
spunnizt um, hvort taka skuli
upp þjóðnýtingu á útgáfufyrir-
tækjum og bækur viðkomandi
útgáfufyrirtækja hafa nær horf
ið í skuggann.
Gabriele Wohman, 3'6 ára
gömul, er enginn nýgræðingur
á ritvellinum en smásagnasafn
hennar Rural Party, má hik-
laust telja veigamesta verk
hennar fram að þessu. All-
ar sögurnar, tuttugu og ein að
tölu, snúast um það eitt, sem
virðist vekja áhuga skáldkon-
unnar: hið atburðasnauða og til
þrif.alausa hversdagslíf eigin-
mannsins og eiginkonunnar,
Lenin
vina þeirra, barnsins og
foreldra, móður og dóttur. Ga-
briele Wohman hefur auga fyr
ir því, sem öðrum er nær ó-
greinanlegt: vonleysið og ang-
istin undir hinu, að því er virð
ist, slétta og fellda yfirborði, og
hún lýsir ástríðulaust en þó
ekki án samúðar, því sem þar
gerist.
Þá vil ég minnast á Wolf
Biermann, sem í beztu ljóðum
sínum kemst nálægt snilld Hein
rioh Heine, hvað vit og skáld-
gáfu af guðs náð snertir, en er
jarðbundinn á borð við Brecht.
Hann er búsettur í Austur-
Berlín, en verk hans eru
aðeins gefin út í Vestur-
Berlín. Hann er sann-
færður kommúnisti, en flokks-
leiðtogunum í Austur-Berlín
gezt efcki að öllu leyti hæðn-
istónninn í sumum kvæðum
hans og því var hann rekinn úr
flökknum. Hið nýja verk hans
With Marx — and Angels’
(Engels) Tounges er heimildar
rit um Þýzkaland ársins 1968 —
og reyndar mikiu meira en það.
Japan
Nobutoshi
Hagihara, bók-
menntarýnir og
sagnfrœðingur
Mér virðist þetta ár fremur
hafa einkennzt af bókmenntaat
burðum en bókmenntum. Þar
á ég við, að harla fátt gerðist
í bókmenntaheiminum í Japan,
en hins vegar urðu tveir at-
burðir, beinlínis bókmenntum
tengdir.
Hinn fyrri var, að Yasunari
Kawabata hlaut bókmennta-
verðlaun Nóbels, og vakti það
að sjálfsögðu óblandinn fögnuð
japönsku þjóðarinnar. Aðeins
einn Asíubúi hefur áður feng-
?ð Nóbelsverðlaunin, indverska
■skáldið og heimspekingurinn
Tagore.
Hinn atburðurinn var, að
Minako Oba, japönsk frú, sem
er búsett í Alaska, hlaut Aku-
tagwa verðlaunin, sem veitt
eru ritihöfundum, sem ekki hafa
áður getið sér teljandi orð. Vart
getur meiri andstæður en þau
Kawabata og Minako Oba. Sá
fyrrnefndi hefur sökkt sér nið-
ur í að skrifa um japönsk þjóð-
areinkenni og kafað dýpi
japanskrar þjóðarsálar. Yfir
skrifum og hugmyndum um
frú Oba er heimsborgara-
legri bragur. Skáldsaga hennar
Sanbiki No Kani eða Three
Crabs vakti eftirtekt og umræð
ur frekar en ánægju og lof.
Ekki vil ég taka svo djúpt í
árinni — eins og ýmsir gerðu.
þegar bókin kom út — og segja,
að sagan sé sneydd öllu bók-
menntagildi. Mér persónulega
þótti sagan forvitnileg. í sög-
unni er fjallað um innantómt
og tilbreytingarlaust líf
hversdagslegra, miðaldra, jap-
anskra hjóna, sem eru búsett er
lendis. Sögusviðið er hvorki
London né New York, heldur
drungaleg smáborg í Alaska,
þar sem bridge-parti virð-
ast vera eina dægrastytting
in. Japanska eiginkonan er þó
ekki haldin spilafíkn að neinu
ráði og einn góðan veðurdag
stígur hún upp í strætisvagn og
fer með honum — að því er
virðist fyrir hreina tilviljun —
í úthverfi borgarinnar. Þar hitt
ir hún af tilviljun líka „gaijin“
(á japönsku þýðir það útlend-
ingur), hefur engar vöflur á og
sefur hjá honum þá sömu nótt.
Það er allt og sumt, Sagan er
mjög ópersónuleg, en þrungin
lífsleiða eða þreytu, mjög ó-
japönsk í hugsun og tilfinning-
um.
Slíkir atburðir sem ég hef
minnzt á duga ekki til að gera
árið minnisstætt bókmenntaár.
Samt sem áður eru þetta við-
burðir, sem sjálfsagt er að geta
Franxh. á bls. 16