Morgunblaðið - 03.04.1969, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRIL 1969
13
„Ég hefði átt að verða
bóndi en ekki. “
Meyvant á Eiði 75
DAG nokkum fyrir skömmu
er ég var á göngu vestur með
sjó á Seltjarnarnesi 'hitti ég
gamlan vin miran, Meyvant Sig
urðsson á Eiði. Eins og oft vi'll
verða er alltnákunnugir hittast
og hafa tíma til að spjalla sam
an litla stund, tókum við að
rifja upp ýmsar endurminning-
ar. Það leið ekki á löngu unz
talið barst að honum sjálfum
— ekki ýkja langt undan var
stórafmaeli hans, en 5. apríl
verður Meyvant 75 ára. Þegar
mér var bent á það, dró ég
það fyrst í efa, því utanum sig
er Meyvant miklu yngri mað-
ur.
Já blessaður vertu — manns
ævin er svo stutt að það er
eins og að taka í nefið. Og
veiztu hvað, á þessu vori eru
liðin 35 ár frá því að ég
keypti Eiði af Reykjavíkurbæ
og flutti hingað með konu mína
og 9 börn. Állt var hér þá með
öðrum hætti en í dag, sveitar
-bragur og Eiði í hugum bæjar-
búa langt fyrir utan bæinn. Já
þá var viðburður að sjá til
mannaferða eftir Grandaraum
hér, en nú er stanzlaus staum
ur bíla nótt sem dag hér rétt
undir gaflglugganum. En söm
er Esjan af hlaðinu og aldrei
mun ég verða svo gamall að
þreytast á því, stundum upp-
hátt, og stundum í hljóði að
dásama þá fjallasýn. Hér var
eiginlega allt rólegt þar til veg
urinn eftir Grandanum kom.
Þó við værum t.d. í nábýli við
brezkan bermáranakamp á stríðs
árunum og menn þaðan á verði
í skotbyrginu hér niður við sjó
inn urðum við þeirra furðulít-
ið vör. Mannaferðir í gamla
daga sem ég man sérstaklega
eftir var þegar Páll heitinn
Sveinsson menntaskólakennari
stundaði sín sjóböð hér í vík-
inni skammt fyrir austan. Um-
hverfið hér um slóðir var þá
allt með öðrum hætti en blasir
við okkur nú. Sjórinn var t.d
ekki búinn að brjóta svona
mikið af landinu. Ég man að
fyrst eftir að við komum hing-
að var að fara í sjóinn bæjar-
rúst hér í víkinni fyrir vest-
an Eiði þar sem heitir Kára-
vík. Þessi tóftarbrot eru með
öllu horfin fyrir löngu.
Þetta sem þú ka'llar sjóvarn
argarð hérna sjávarmegin veg-
arins sem niú er almennt kall
aður Ástarbraut eða Sólarlags
brautin, held ég að hafi verið
svonefndur Landlegugarður seg
ir Meyvant. Það tíðkaðist í
gamla daga, en hér á Nesinu
voru allmargir útvegsbændur,
að í landlegum unnu kallarn-
ir við grjótgarðahleðlu. Nei,
ég veit ekki hve gamall hann
er, en að mínum dómi er þessi
garður merkilegt mannvirki
hér í Reykjavíkurlandi, — þó
svo hann sé það ekki ef til vill
einhversstaðar annars staðar.
Þú hefur tekið eftir því, að
engu líkara er en að hver steinn
hafi verið valinn í hleðsluna.
Því miður fóru þeir með jarð-
ýtutönn á garðinn í fyrra og
skemmdu hann á kafla, en ég
tel að hiklaust ætti að kanna
hvort ekki sé rétt að gera ráð-
stafanir til að bjarga honum
undan miskunnarlausum jarð
ýtutönnum og þessiháttar sem
allt mola niður og eyðileggja,
sem á vegi þeirra verður þeg-
ar fara á að skipuleggja hlut-
ina.
Eins og ég sagði áðan var
ágangur sjávar ekki svipaður
ára 5. apríl
því sem nú er í gamla daga.
Hér á mínu heimili vorum við
fyrst eftir að við komum hing
að og framundir stríð, við salt
fiskþurrkun. Þar sem nú er
fjaran utan við Landlegúgarð-
inn. Þar var væn spilda og
svo stór að þar höfðum við fisk
inn í þrem allstórum stökkum
og meir að segja gat ég ekið
bíl inn á fiskreitinn og snúið
þar við. Nú orðið gengur sjór
inn fast upp að Landlegugarð
inum og stundum brýtur yfir
hann í áhlaðningi og þegar
veltibrim er hér framanvið.
Eiginlega byrjaði landið ekki
að fara verulega í sjóinn fyrr
en búið var að geru Örfiseyja
grandann veggþéttan. Þá jókst
frákastið frá honum og sjór-
inn leitaði þá upp hér með
miklu meiri þunga en áður.
Þó verið hafi skin og skúrir
í 'lífi okkar hér á Eiði eins og
annara heimila, stundum blásið
þunglega á móti t.d. á kreppu-
og erfiðleikatímum, hefur okk-
ur liðið vel hér á Eiði. Ég hefi
haft aðstöðu til að sinna mínum
hugðarefnum, bú;-kap, og i
gamla daga höfðum við kýr,
kindur, hænsni og enn
hef ég mikla ánægju af
að snudda kringum roil-
urnar mínar. Sennilega hefði
ég átt að vera bóndi en
ekki svona alltmugligt mann á
mölinni hér í Reykjavík. En
sleppum því.
Við vorum að tala um manna
ferðir áðan hér eftir Grandan-
um. Hér fyrir austan voru
Öskuhaugarnir eins og þú
mannst. Nú eru þeir líka komn
ir í sjóinn, en enn leita kallar-
nir að góðmálmi í fjörunni ef
verið hefur brim. Já mér kem-
ur í hug góðvinur minn um
langt árabil prófessor Alex-
ander heitinn Jóhannesson há-
skólarektor. Hann gekk iðulega
sér til hressingar hingað eftir
Grandanum og stoppaði þá hér
hjá okkur litla stund, fékk kaffi
stundum. Helzt vildi hann að
konan mín hefði ekkert fyrir
sér og kaus fremur að drekka
molasopa frammi í eldhúsi hjá
hemni meðan hann srtalldraði
við. Ég skal segja þér, að ekki
er minnsti vafi á því, að Alex-
ander heitinn er einn bezti son
ur þessa lar.-ls. S áðu háskóla-
hverfið. Hinn mikli stórhugul
hans var slíkur á þeim tíma,
að því var haldið fram í ræð-
um á Alþingi ef ég man rétt
að háskólabyggingin myndi
nægja okkur hvað plássstærð
snertir í 50 ár.
Hér í eldhúsinu hjá okkur
talaði Alexander um alla
heima og geyma Ég er ekki viss
um, að hapn hafi víða hér í
Reykjavík verið meira heima
hjá sér en einmitt hér í kot-
inu hjá okkur. Heimsóknir hans
hingað til okkar og samstarf
við hann, en hann bað mig að
annast verkstjórn við stand-
setningu háskólalóðarinnar hér
á árunum — eru meðal þess
ánægjulegasta og lengi býr mað
ur að kynnum við slíkan mann
en hann var allra manna fersk
astur í hugsun og stór í snið-
um.
— En hvað þá um þinn
gamla vin, séra Ólaf Ólafsson
fríkirkjuprest? Hann hefur al-
gjöra sérstöðu hjá mér, enda
sérstæður maður í þess orðs
beztu meirkingu. Hann var frá
bær ræðumaður, humoristi mik
ill og enn eru sagðar isögur af
honum og tilsvörum hans og
öll var framkoma séra Ólafs
slík að hann varð öillum ógleym
anlegur. Ég var keyrslumaður
hjá honum í fjöldamörg ár og
urðum við miklir vinir. Hér
skaut kona Meyvants, Elísabet
Jónsdóttir frá Fögrueyri í Fá-
skrúðsfirði, þessu inn í sam-
talið: Fyrstu 15—17 búskapar-
ár okkar var Meyvant ekki
heima eitt einasta aðfangadags-
kvöld eða gamlárskvöld, því
séra Ólafur þurfti aS messa hér
í bænum og suður í Hafnar-
firði.
Og við urðum að hafa hrað-
ann á, sem oftar, og ekki dugði
minna en að tveir hestar væru
fyrir vagninum og sleða á vetr
um — og við fórum á milli á
hálftíma í góðu færi. Stundum
ók séra Ólafur vagnínum, sem
var fallegur farkostur og þá
helzt ef hann t.d. brá sér aust
ur fyrir Fjall með konuna sína
Seinna þegar bílarnir komu til
sögunnar keypti séra Ólafur
blæjubíl.
Meyvanit, heldur þú að þessi
saga uim séra Ólaf sé rétt með
farin hjá mér, en ég minnist
þess að heyra föður minn segja
hana er ég var stráklingur: Séra
Ólafur /ar að koma frá jarðar
för Lárusar Pálssonar hómó-
pata. Hafði hann þá ekið fram-
úr kunniingja sínum, kastað á
hahn kveðju úr vagninum, um
leið og hann sagði: Nú er Lalli
Hómó genginn til kojs.
— Jú, þessi saga er held ég
alveg rétt með farin hjá þér.
Auk preststarfa sinna í frí-
kirkjunum var séra Ólafur líka
spítalapreiitur á Kleppi og oft
lágu leiðir okkar þangað.
I stofunni á Eiði stendur og
nær rétt uppundir loftið falleg
Stofuklukka, gjöf til Meyvants
frá séra Ólafi, en á liflum silf-
urskildi framan á henni má sjá
að 1927 var séra Ólafi gefin
kiukkan af söfnuðinum í Hafn
arfirði í tilefni af.
Já þó ég væri svo handgeng
inn séra Ólafi sem raun ber
vitni sagði Meyvawt, þá tókst
mér ekki að forða slysi í sam-
bandi við hann. Dag nokkurn,
nokkru áður en haran dó, kom
í ljós, að hann hafði breinnt all
ar sínar stólræður í miðstöð-
inni heima hjá sér í Miðstræti,
það var slæmt skal ég segja
þér, það var slys.
Margir menn á lifsleiðinni, seg
ir Meyvant, já sönnu nær
manngrúi, sem ég hef kynnzt
eða starfað með lengur eða
skemur en þessir tveir heiðurs
menn bera hæst í þeim hópi —
æði mislita hópi.
Við höídum áfram að rifja
upp endurminningarnar um
menn og atburði í Reykjavík.
Á því er enginn vafi, segi ég
við Meyvant, að ég get
ekkert átt við að skrifa allt
þetta sem þú hefur þó aðeins
drepið lauslega á, fari svo að
ég skrifi þetta samtal okkar í
blaðið. Það ætti einhver penna
fær maður að semja þína sögu
um alltmúgligt manninn á*
Eiði og Reykjavikurdaga hans.
■ Menn eins og Meyvant, sem
kunna skil á tugum og hundr-
uðum þeirra manna sem hér í
Reykjavík hafa háð sína lífs-
barúttu við misjafnar aðstæðúr
og kjör, á því tíma'bili í sögu
borgarinnar þegar hún reranur
sitt síðasta skeið á enda
sem lítill bær, tekur á
sig snið verðandi stórborg-
ar, verða ekki afgreidd-
ir í stuttu blaðasamtali, og allra
eízt minnisgóðir eins og Mey-
vant. Hann kann skil á Gvendi
Dullara og fleiri sæmdarmönn-
um á svipuðum breiddargráð-
um og hann kann skil á mikl-
um fjölda þeirra manna sem í
dag og liðnum áratugum hafa
á einn eða aranan hátt verið *
áberandi memn í bæjarlífinu.
Og þú hefur nefnt mér sér- .
staklega tvo gamla vini þína
sem þú metur mest þinna mörgu
vina látinna sem lifandi, —
hvaða dagur er þér minnis-
stæðastur?
Sá sem upplifði aldamóta
stemninguna við Austurvöll
með kertaluktirnar allt í kring
um völlinn, eins og ég upp-
lifði þá stund, gleymir þeim
degi aldrei.— En svona til að
nefna andstöðuna við þeranan
dag má nefna einhvern hiniraa
mörgu haustdaga 1918 er
Spánska veikin fór eins og logi
um akur hér í borginni.Þá var
ég ökumaður á nýjum bíl sem
hjálparnefndin hér í Reykjavík
bað mig að aka vegna nætur-
þjónustunnar. Þar kyrantist ég
líka miklum ágætismanni,
Magga Júl. Magraús lækni.
Ég man eitt kvöldið, eftir
að við höfðum komið á
fjölda heimila sársjúkra og <
deyjandi, að ég spurði sjálfan
mig eitthvað á þá leið hvort
hugsast gæti að dómsdagur væri
runninn upp. Mér fannst bar-
átta læknanna við þeranara
mannskæða sjúkdóm vera nærri
vonlaus og mér fannst þá eina
vonin fyrir mótstöðulítið fólk
ið kamfórudropar læknanna.
Og svo þegar helvítis gosið
hófst í fjallinu, þá var það
svart maður.
Framhald á bls. 30
Meyvant Sigurðsson við fallega landlegugarðinn. Ljósm. Mbl. Sveinn Þormóðsson.
Þarna vesturfrá við Káravík. — Til hægri handar sér á gamla
skotbyrgið, og þakleifamar yfir því. — í baksýn Eiði.