Morgunblaðið - 15.05.1969, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 15. MAÍ 1969
19
- RÆÐA BJARNA
Framhald af bls. 14
bæta ska'bkaföllin, sem við þeg-
ar höfðum orðið fyrir. Sá léttir
á atvinmuvegunum nægði hvergi
nærri, þegctf- á reyndi, og getan
til aukinna kaupgreiðslu eða
launatrygginga var ekki fyrir
hendi af því að hin ytri, okkur
óviðráðanlegu atvik snerust
þjóðinni áfram í öhag. Þess
vegna er það eitt í samræmi við
marz-sam'kormilagið, að taka einm
ig nú tillit til allra aðstæðna.
Þegar afstaða verkalýðsfélag-
anna er skoðuð hlutlaust verð-
ur hún heldur naumast skilin
nema frá þessu sjónanmiði. Samn
inigar hafa raunar gengið erfið-
lega. Þar kemur margt til. Vandi
sjálfs úrlausnarefnisins og
tregða til að taka á sig ábyrgð
af óhjákvæmilegri kjaraskerð-
ingu. Inntoyrðis klofninigur og
togstreyta magna þessa erfið-
leika, einis og von er þegar eng
inn- trúir hiraum. Sá glundroði er
ærið vandamál út af fyrir sig.
En þrátt fyrir alla tregðu og
togstreitu, stóryrði og hótanir
um verkföll, ásamt takmörkuð-
um verkföllum og verkbönnum,
hefur tekizt að halda svo á, að
vertíðinni, mesta aflatíma ársinis
hefur að mestu verið bjargað.
Það hefði ekki tekizt, ef skiln-
in'gur og góðvild hefði ekki und
ir niðri ráðið meira en af yfir-
borði mætti ætla. Og vil ég hér
skjóta því inn, að þrátt fyrir
ihálfyrði mín í upphafi um stöð-
ugleika Hannibals Valdemars-
sonar, þá met ég mjög mikils hið
að flestu leyti góða samstarf,
sem ég hefi átt við hann og aðra
verkalýðsforingja eftir að ég tók
við núverandi embætti mínu.
Margháttað samstarf við þá síð-
ustu á-rin hefur leitt til þess, að
ég skil sjónarmið þeirra og erf-
iðleika milklu betur en áður.
Annað mál er, að ólíkur sjón-
arhóll skapar ólík sjónarmið og
þar af leiðandi Skoðanir og er
ekki urn það að fást.
Mér er vel ljóst, að ríkis-
stjórnin 'hefur verið sökuð um
afskiptaleysi og oft hefur verið
haft á orði, að hún ætti að sker
ast í leikimn, lögfesta eitthvað,
sem enginn hefur þó gert sér
grein fyrir, hvað vera skyldi og
banna vehkföll. Við höfum metið
hitt meira að bjarga raunveru-
legum verðmiætum en hafa i
frammi hetjuskap í orði. Að sjálf
sögðu höfum við látlau/st unnið
að sáttum, eftir því sem aðilar,
sáttanefnd og sjálfir við höfum
talið mega að gagni koma. En ó-
tímabær lagaboð eru, eins og
reynsla hefur nógsamlega sýnt,
til þess löguð að hafa þveröfug
áhrif við það, sem ætlað var.
Enda hefur með varúð og lempni
á alla vegu tekizt það, sem fáir
trúðu fyrir fram og of margir
hafa á móti unnið, að nó á þess-
ari vertíð meiri verðmætum á
land en oft ella.
ENDURSKOÐUN VINNU-
LÖGGJAFARINNAR
Hvernig sem þessum deilum
lýktar, þá verður ekki hjá því
komist að endui'skoða vinmulög-
gjöfina. Hún er nú orðin manns
aldursgömiul, sett 1938, og því
eðlilegt, að menn sjái nú mangt
betur en við þá fruimsmíði. Rík-
isstjórnin ákvað og á sl. vori
hinn 9. maí að efna til slíkrar
end'iirskoðunar. Ýmisleg atvik
hafa orðið til þess, að enn hef-
ur ekki úr þessu orðið, fremiur
en fyrri tilraunum t.d. á dögum
vinstri stjórnari.nnar í sömu átt.
Erfitt er að sjá, hvernig með
rökum er hægt að snúast gegn
þeirri breytingu, að svo veiga-
mikil ákvörðun sem um verkfall
eða verkbann megi ekki boða
nema eftir samþykkt við allsherj
aratkvæðagreiðslu, en tiltekinn
lágmar'kahluti félagsmanna taka
þátt í svo og að lengri fyrir-
vara þurfi til boðunar því líkra
aðgerða en aðeins eina viku. Þá
sýnist og að minna megi e'kki
krefjast en kröfur aðila séu sett
ar fram áður en þessar ákvarð-
anir eru teknar. Vandasamara
verður að finma hæfilegar regl-
ur til að tryggja, að litill hópur
eða félag fárra starfsmanna geti
eíkki stöðvað víðtseka starf
rætkslu og þar með svift fjölda
manna vinnu eða leitt til þess að
svo verði t.d. með víðtæfcum gagn
ráðstöfunum vinnuveitenda.
Eins er á daginn komin hættan
af því að velja úr einstök lyfc-
ilfyrirtæfci, þar sem stöðvun get
ur leitt til raunverulegrar alls-
herjarstöðvunar áðuir en yfir
lýkur. þótt slíkt sé ekki látið
uppi. Þá er og mjög til athug-
unar að lögfesta heimild sátta-
semjara eða ríkisstjórnar til að
fresta vinnustöðvun tiltekinn
tíma svo að öllum aðilum gefist
nægur kostur á x ró og nœði án
óhæfilegs þrýstings að íhuga alla
málavexti. Eins og ég segi, þá
er hætt við, að sumar af þess-
um hugmyndum mæti harðri and
stöðu — jafnvel sanngjamra
manna — þó að erfitt sýnist fyr
ir raunverulega lýðræðissinna
að snúast gegn öðrum.
En þótt hér sé um að ræða
þarfar lagabreytingar, skyldu
menn hafa í huga að festa ekfci of
miklar vonir við þær eða áranig-
ur þeirra, a.m.k. í fyrstu. Ein-
beittir forystumenn koma vilja
sínum oftast fram í slíkum deil-
um og þess vegna veltur mest á
því að Skapa skilning og samn-
in'gsvilja á milli aðila. Verkfalls-
og verkbannsréttur er talinn á
meðal sjálfsagðra mannréttinda í
lýðfrjálsum löndu/m í andstöðu
við það, sem hjá eimræðismönn-
um gildir, samanber gremju so-
vét-manna gegn lítilsháttar vlsi
verkfalla í Tékkóslóvakíu á sl.
sumri. Enigu að síður vegn-
ar frjálsum þjóðum því betur
sem beim lánast fremur að forð-
ast verfcföll. Þýzkir verkalýðs-
sinnar segja berum orðum, að
hinn ótrúlegi hraðfara bati á
þýzkum efnahag síðustu áratugi
stafi ekki síst af því, að þar í
landi hafi að mestu tefcizt að forð
ast verfcföll frá stríðslokuim 1945
gagnstætt því, sem var á milli-
stríðsárunum. Sami er dómuir
sænSkra jafnaðarmanna um á-
stæðu til velfar.naðar Svía hin
síðari ár.
Það er áreiðanlega ekki síst
í vitund um þessa reynslu skoð-
anabræðra sinna, sem Wilson for
sætisráðherra Breta reynir nú
að fá setta löggjöf til að sporna
gegn verfcfallsfaraldrinium þar í
landi, faraldri, sem meira en
flest annað á sök á örðugleik-
um Breta. Enn er ekki sýnt,
hvernig sú tilraun tekst. f bili
virðist svo sem Wilson hafi orð-
ið að láta undan síga, en aðrir
telja svo mifcið við liggja, að eitt
helzta málgagn brezkra fhalds-
manna gerði s.l. sunmudag til-
lögu um myndum samstjórnar
tveggja stóru flok'kanna í Bret-
landi til að koma fram skaplegri
löggjöf um þessi efni. Hvað sem
úr því verður er óumdeilanlegt,
að í nútíma þjóðfélöguim hafa
verkföll reynist tvíeggjað vopn
sem bitnað 'hefur á allri þjóð-
arheildimni, verkalýð ekki síður
en öðrum. Afnámi þeirra verður
hinsvegar ekki náð nema með
mikilli þolimmæði og auknimgu á
skilninigi stétta á milli og vit-
und um það, að öll erurn við í
sarna bát. Valdboðin ein hi'ökkva
skamimt hér sem ella á meðal
frjálsra manna, ef skilninginn
skortir. Þess végna þarf hanm
öllu öðru fremur eflingar við.
- r
— Utvarpsumræður
Framhald af bls. 13
ekki í ein»u vetfarugi — menm
yrðu að leggja hart að sér og
stefna Framsóknarflokfcsins að
koma til. Þá myndi fliljiótlt birta
til í efnahagsmálum þjóðarinn-
ar.
Gylfi Þ. Gíslason, menntamála
ráðherra ræddi an.nars vegar um
hinn mifcla vanda, er áfall
tveggja sl. ára hefur dkapað og
'hins vegar um það, sem framumd
an væri.
Hamn rifjaði upp hinm mikla
þátt, er uppbygging sjávarútvegs
ins hefði átt í sókn þjóðarinn-
ar til bættra lífskjara á þessari
öld, — frá því við vorum fátæfc-
uist þjóð á Vesturlöndum til þess
við öðluðuimst sjálfstæði og lífts-
kjörin komust upp í það að vera
svipuð því sem gerist i Vestur-
Evrópu.
Aukin framleiðni sjávarútvegs
ins hefur ráðið hér úrslitum.
Þó hefur hún orðið skrýk’kjótt
eðli sínu samfcvæmt eins og skýr
ast hefur komið í ljós á urndan-
förnum árum, er gjaldeyristekj-
urnar uxu uim 66% á árunuim
1963—1966, en hröpuðu síðan nið
ur um nærfellt sömu upphæð á
næstu tveim áruai
Til þess að mæta þeissum áföll-
um var gripið til tveggja genigis-
feilinga, aninars vegar til þess
að draga úr eftirispurn eftir er-
lendum gjaldeyri, en hins vegar
til þess að hleypa nýju fjöri í
útflutni.ngsatvinnuvegina. Var
hér gripið ti 'lsömu ráða og gramm
þjóðir okkar í Eniglandi og
Finnil'landi gerðu þótt erfiðlleik-
arnir þar hefðu eklki verið í
sajma mæli og hér á laindi.
Slíkar ráðstafanir hljóta
ávaMt að valda kjaraiskerð-
in.gu, Hjá því er ekfci hægt að
komast. Þegar saman fer afla-
brestur og verðfalil sj'ávarafurða,
jafnigildir það kjarasberðinigu.
Síðan ræddi ráðherramn xxim
það, hvernig við ættum að skapa
því fólfci, sem nú bætist á vinnu-
markaðinin, trygga atvinmu, jafn-
framt því sem við höldxxm á-
fraim að bæta 'lífskjörin. Taldi
hann, að því marki væri ekki
hægt að ná nema með þvi að j
koma upp útfliutningsiðnaði, en
slí'kur iðnaður veirður að geta
sen.t afurðir siímar tollfrjálisf á
erlendan marfcað. Það er sú stað j
reynd, sem gerir aðild okkar að
toilabandalagi að því fraimtíðair-
máli, sem er kjarni ísienzikrar
efna'hags- og stjórnimálastefnu
næstu áratugi.
Jón Þorsteinsson (A) sagði
að á þessu þinigi yrði nýtt frv.
um Stjórnarráðið að lagum og
í því væri gert ráð fyrir, að
hvert ráðunieyti gæti eiiruuingis
heyrt undir eiinn ráðlhierra, en
ekki fleiri einis og nú er. Sagði
ræðumaður, a'ð nota ætti þetta
taekifæri til þess að endurskipu-
leggja ríkisstjórnina, svo að hún
. gæti á fersfcari 'háltlt tefcizt á við
við'fangsefni næstu missera.
Þá varpaði þingmaðurinn fram
þeirri spurningu, hvort stjórnar-
andstaðan hefði staðið sig betur
gagnvart þeim erfiðleifaum, sem
að hafa steðjað. Hamn sa-gði að
Framsóknarflokkurinn virtist nú
reyna að marka sér skýrari
stefnu en áður en sarnt væri tor
v'eilt að átta sig á henni, ve-gna
þess, að hún væri sett fram með
almennuim orðum og flokkurimn
lýsti því jafnan yfir að vanda-
málin væru afleiðxng rangrar
stjórnarstefnu.
Loks drap Jón Þorsteinisson á
vininustöðvanir í ár og sl. ár og
minnti á frv. sitt um breytimgar
á vinnulöggjöfinni.
Magnús Kjartansson (K) sagði
að við yrðum að tryggja að þjóð
artekjur okkar, einar mestu í
heimi, kæmu til sfcila í kaup-
gjaldi verkafólfcs. Verkalýðsihreyf
ingin verður að taka upp mlklu
stærri markmið í baráttu sirnni,
sagði rœðumaður.
Yfir þúsundum fjölskyldna
grúfir nú sú hætta, að missa
heimili sín vegaa þess að Skert
kaup stendur ekki undir greiðslu
afborgana. Hinn 1. maí sl. féllu
í gjalddaga afborganir af lánuim
Húsnæðismálastjórnar og í Breið
holti einu geta á þriðja hundrað
fjölskyldur ekki staðið í skilum.
Félagsmálaráðherra 'hefur lofað
að etaki verði gengið að þessu
fólki en aðrir eiga einnig kröfu
til hins sama.
Á hundmðum ailþýðuheimila
sjá menn einnig fram á a'ð vonir
uim framh.aldsmennitun eru að
br’est'a, mennfcunin er að verða
forréttindi hinna ríkiu og í hei!-
brigðismtáliuim er mangt vanree'kt
séin.'tafc'k'ga geðsj úfcidlóimar og
kvensjútedc'mar. Dánanfcala af
völdium ðe'gikrabba er þrefalllt
hærri hér en í Svíþjóð ag imeg-
uim við blygðast ofctoar fyrir það.
Alut þetta og mangit íOeira sagði
Magnú'S Kjarbansson að væru
st'jórnmiál, sem snertu iwern ein-
asta landeimann.
Steingrímur Pálsson (K) sagði
að með Vestfjarðaáætlun hefði
verið farið sem leyniplaigg, en
það hefði átt að g.efa toeima-
mön.num tækifæri til þess að
fjallla um hana. Það hefði hins
vagar ekki veri'ð gert. Nú er
verið að vinna að þeim þætti
Vestfjarðaáætlunár, sam fjallar
um atvinnumálin og eru miklar
vonir bundniar við hann. Hins
vegar eru stórir hlutar Vest-
fjarða, sem ekki komast inn í
þennan þátt, svo sem hluti af
N-ísafjarðarsýslu, Barðastranda-
sýslu og Strandasýslu.
Þá vék Steingrí'mur Pálsson að
því ,að við þyrftuim að nýta bet-
ur sjávaraflann, hætta að meta
hann í tonnium heldur í verð-
mætum hvers tonrxs. Lítið hefur
þokað í þessa átt, sag'ði ræðu-
maður, þótt margar hugmyndir
hafi komið fram frá heimamönn-
um.
Halldór E. Sigurðsson (F)
sagði m.a., að það væri réttlæt-
anlegt á krepputímum að reka
ríkissjóð með halla ef með því
væri spýtt nýju blóði í atvinnu-
lífið og þannig komið í veg fyrn'
stöðnun, en þar yrði framsýni
og stórhugur að ráða ferðinni.
Þessu hefði hins vegar ekki ver-
ið til að dreifa hjá núverandi
ríkisstjórn. Þess vegna væri halla
rekstur ríkissjóðs forkastanleg-
ur, enda færi hann fyrst og
fremst í það að standa undir út-
þenslu ríkisbáknsins, en framlög
til opinberra framfcvæmda hefðiu
minnkað. Hvatti hanm því næst
til sparnaðar, hagsýnd og aðhalds
í rífcisx ekstrinum og sagði, að
ekki væri að undra, þótt erfið-
lega gengi að stemma stigu við
skatfcsvikum, er svo væri um
ríkisfyrirtæki eins og nú hefði
komið á daginn nxeð Sements-
verksmiðjuina.
Þá gerði hann vegasjóð að um-
talsefni og taldi, að fé til vega-
framkvæmda hefði verið of
niaumlega sfcammtað af núver-
andi ríkisstjórn, sem hefði teki'ð
við góðum arfi. Frammistaða
Framsóknar fyrr á tímum í vega
málunum hefði verið þrekvirki,
en hins vegar blasti þörfin nú
hvarvetna við.
Jónas Jónasson (F) sagði, að
hér á landi þyrfti nýja men.n
með nýjar aðferðir, er settu sér
tafcmark, er þeir stefindu að mieð
vaindlega gerðum áætluinuim. —
Síðam veik hanm að kjörum
bænda. Taldi toann, að 'þeir væru
nú fjær því að ná tekjum við-
miðunaristéttanina ein rnofckru
sinmi, en'da næmi tímafcaup þeirra
kr. 27.40. Slíkt væri engxxnri boð-
ið nema bæmduim.
Ekki taldi hann, að þessi lé-
lega afkoma stafaði aif léleigu ár-
fer'ði nema að 'hluta til. Það
sýndi sig að skuldaaukningin hjá
landbúnaðinum, sem væri geig-
vænleg, ætti sér efcki síður stað
í þeim héruðum þar sem harð-
indanna gætti ekki. Taldi hann,
að bændur og samvinnufélög
skorti svo rekstrarfé, að engu
væri líkara en ganga ætti að
félögunum dauðum en bændum
eignalausum. Hér yrði að söðla
um og t.d. væri tvímælal. rétt
að greiða niður ábur'ðinn, enda
væri það tij hags fyrir neytend-
ur. Það þarf að taka upp nýja
stefnu í landbúnaðinum, sagði
þingmaðurinn. Það þarf að taka
upp skipulag í stað skipulags-
leysis og glundroða. Lanidbún-
aðurinn verður að toomast úr
úlfakreppu þröngra markáða.
Eggert Þorsteinsson, sjávar-
útvegmálaráöhera, hóf mál sitt
með því að rekja málfliutninig
sijórnarandstæðiniga, en enigu
væri Mikara en þeir ynrnu sfkipu-
l>ega að því að mála ástandið
eims svörtuim litum og kostur
væri, en leyndu hinu, sem bet-
ur horfði. Þanmig hefðu stóru
fyrirsagnirnar ekki verið sparað-
ar, þegar frá aifcvinmuleysi eða
atvinniustöðvun væri Skýrt. Hitt
þættu affcur minni tíðindi í þeim
herbúðum, þótt vel aiflaðist, sem
þó hefur ávallt verið talið tiíL
mestu og beztu frétta hér á
landi. Þá benti hann og á þá
milklu mótsögn, sem í því fælist,
er stjórnarandstæð'inigar annars
vegar væru með þjóðermiishjal á
vöruixji, en gyllbu (hiinis vegar
hvers konar atvinmiufilboð er-
lendis frá.
Saigði hann að allur mláiltilbún-
aður ..tjórnarandstæðinga miðað-
i.st við það eitt að koma stjórn-
inni fiá og hilkuðu þeir eklki við
að taka hin viðkvæimuiatu mál
eins cig heVtoriigðismiá’ún upp o.g
reyna að slá sig þannjg ti'l ridd-
ara. En aillit kæmi þó fyrir elkki.
Næst vék ráðherrann að at-
vinmutryggingasjóði og þeimri
mifciu þýðingu sem sjóðurinn
hefði haílt á undanförnuim árum
ti'l aiivinnujöfnunar í landinu,
þó’tt hann hafi efcki reynzt nógu
siteifcur til að forða atvinnu'leysi,
er áiíálllið reið yfir.
Þá sagði ráðherrann, að á
næsta sumri mundi svipuð að-
stoð og þjónxxsta verða veitt síld
arflotanum og á sl. ári og minnt
ist á frumvarp um verðjöfnum-
arsjóð sjávarútvegsirus, sem að
því miðaði að minnka sveifluir
af völduin aflabrests eða verð-
falls sjávarafurða.
Loks sagði hann, að á yfir-
standandi ári yrði meira fé var-
ið til haf- og fiskiranmsófcna en
nokkru sinini og gat þess m.a.,
að á sumri komanda yrði hald-
ið uppi skipulagðri leit að loðniu
fyrir Norðurlandi.
Eldur í Skógrækt ríkisins
Hveragerði, 14. mai.
UM FJÖGUR-leytið í daig sáu
Hvergerðingar að eldur var kom
inn upp í Skógrækt r'íkisins að
Reykjum í ölfusi. Slökkviliðið
kom á staðinn, en gat ekki notað
vatnsdælur, þar s’em efckert vatn
var að flá, og einnig var erfitt
um vik að fara með slöngur upp
Reykjafjallið.
Þar sem byrjað hafði að loga
er dálítið af stórum trjám, en
álitið er að Þau haifi ekki orðið
fyrir skemmdu'm. Eldurinn
breiddist Skjóbt út, em Hvengerð-
ingar þustu að með öll tiltæk
slökkviálhölid, svo sem poka,
teppi og skóflur, og tókst að
slökkva el-dinn áður en hann
komst á svæði, þar sem trjiám
hafðt verið plantað.
Það er talið fullvíst, að eld-
urinn hafi kviknað út frá fikti
unglinga með sígarrettur.
— Georg.
AUGLYSINGAR
SÍMI 22*4*80