Morgunblaðið - 17.06.1969, Side 2
2
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚNÍ 1%9
Hrafnseyri
við Arnarfjörð
fæðingarstaður Jóns Sigurðssonar
Hallgrímui Sveinsson, umsjónarmaður, tók saman
Upphaf byggðar á Eyri.
f Landnámu segir svo: „Öm
hét maðr ágætr. Hanm var
frændi Geirmundar heljar-
skinns. Hann fór af Rogalandi
fyrir ofríki Haralds kommgs.
Hanm nam land í Amarfirði
svo vítt sem hanm vildi. Hann
sat um veturirun á Tjaldanesi,
því at þar gekk eigi sól af uim
skammdegi.
Án rauðfeldr, sonr Gríms
loðinkinma ór Hrafnistu ok
sonr Helgu, dóttur Ánar bog-
sveigis, varð missátr við Har-
ald konrumig hinn hárfagra ok
fór því ór landi í vestrvíking.
Hanm herjaði á írland ok fekk
þar Grélaðar, dóttur Bjartmars
jarls. Þau fóru til fslamds ok
kómu í Amarfjörð vetri siðar
en Öm. Án var inm fyrsta vetr
í Dufansdal. Þar þótti Grélöðu
illa ilmat ór jörðu.
Öm spurði til Hámundar
heljarskinms, frænda síns,
norðr í Eyjafirði, ok fýstist
hanm þangat. Því seldi hamm
Áni rauðfeld lönd öll milli
Langaness og Stapa. Án gerði
bú á Eyri. Þar þótti Grélödu
hunamgsilmr ór grasi."
Jörðin Hrafnaeyri er á norð
urströnd Amarfjarðar og er
nokkurn veginm miðsveitis í
Auðkúluhreppi, sem er í Vest-
ur-ísafjarðarsýslu Til norðurs
frá Hrafnseyri gengur dalur
nokfeur all stór og heitir
Hrafrkseyrardalur. Um dalþenn
an renmiur Hrafnseyrará, sem
ekki er mjög stórt vatnsfall.
Svo háttar til þar sem Hrafns-
eyrará remmir til sjávar, að
þar hefur myndazt eyri sitt
hvorum megin árinnar. Á inmri
eyrinmi hefur bærinm sennilega
staðið í öndverðu og femgið þar
af nafn sitt, en slíkar nafri-
giftir em algengar á Vestfjörð
um.
Samkvæmt áður ritaðri frá-
sögn Landnámu hafa þau Án
og Grélöð verið hinir fyrstu
ábúendur á Eyri. Ekki er vit-
að hvar bær þeirra hefur stað-
ið, en þess má geta, að niður á
eyrinmi eru tóttarbrot nokkur,
Grelutóttir. Hvort þetta eru
leifamar af bæ þeirra Ánar
verður ekki fullyrt.
Mjög lítið vita menn nú uim
þessa frumbyggja Eyrar fram
yfir það sem hér hefur verið
sagt. Þjóðsagan segir, að Án
sé heygður uppi á Ánarmúla,
um fimm hundruð metra háum
klettanúp sem gnæfir yfir
landareign Hrafnseyrar. Þetta
er þó alveg ósannað mál.
Án og Grélöð búa á Eyri á
fyrri hluta tíundu aldar.
Hrafn Sveinbjamarson.
Lítið vita menm nú um þá
sem bjuggu á Eyri fyrstu tvær
til þrjár aldimar eftir að Án
og Grélöð leið. Þó eru nokkr-
ir nefndir, en verða ekki nafn-
greindir hér. Á ofanverðri
tólftu öld og fyrstu árum þeirr
ar þrettándu, býr á Eyri Hrafn
Sveinbjarnaraon, mildur höfð-
ingi og frægur í íslandssögunmi
fyrir höfðingsskap sinn. Er
Hrafn nafnkemmdasti höfðingi
sem setið hefur á Eyri. Ber
þar margt til, em einfcum þo það,
hve hanm bar af samtímamónm-
um sínrum á Sturlumsgaöld fyr-
ir friðsemdar sakir. Versta
fjandmanni sínuim, Þorvaldi
Vatnsfirðing, gaf hanm upp
sakir hvað eftir anmað, en svo
lauk þeirra Skiptum að Þor-
valdur náði Hrafni á sitt vald
og lét vega hamn. Er þarflaust
að rekja þá sögu hér, svo kunn
sem hún er.
Læknir mun Hrafn hafa ver-
ið frábær og hefur verið leitt
rökum að því, að hanm hafi
verið einhver færasti læknír í
Norðurálfu á sinmi tíð. Slíkt
hið sama voru einmig faðir
hans og afi nafrnkemvdir lækn-
ar.
Ekki er bunmugt um húsa-
skipun og armað sem því við-
kemur í tíð Hrafns. Húsakynmi
hafa þar vegleg verið á þeirr-
ar tíðar mæli'kvarða og margs
hefúr þurft við, því búið var
stórt og margir voru nauðleit-
armenmimir, auk anmarra gesta.
Að sjálfsögðu munu margir
sjúkliragar hafa dvalið hjá
Hrafni, sumir laragtímum saman
eftir erfiða uppskurði sem
harrn framikvæmdi. Er raumar
ekki ósemnilegt að á Hrafnseyri
hafi verið eitthvert fyrsta
sjúkrahús á íslandi, þó í anm-
arri mynd hafi verið en nú tíðk-
ast.
Virki lét Hrafn gera um bæ
sinm úr grjóti. Ekki sér þess
nú stað. Hinsvegar sést vel
móta fyrir hafskipanausti hans
niður við sjó, svokölluðu
Hrafnsnausti. Segja munnmæl-
irt, að þar hafi Hrafn ráðið
hafskipi til hlunns. Má þetta til
sanns vegar færa, þar sem
Hrafn fór nokkrar utanferðir,
meðal aranars til að kymna sér
lækningar.
Þegar hér er komið sögunni,
hefur orðið sú breyting á höf-
uðbólinru, að bærinm hefur verið
fluttur úr stað og stendur nú í
hvammi þeim sem verður rétt
fyrir iranan Hrafnseyrará, kipp
kom frá upphaflega bæjarstæð-
irau. Ástæðan fyrir flutningn-
um hefur senmilega verið
ágarigur árirarvar.
Hvammnjr þessi takmar'kast af
svokölluðu Gvendamholti að ut
an en Bæli að innaraverðu. Báð
ar þessar miShæðir gera það að
verkum að skjólgott er í hvamm
inum. Niður af Bælinu verður
Æskumynd af Jóni Sigurðssyni
allbrött brekka, nefnd Bælis-
brekka. Rétt fyrir neðan brekk
umia hefuir bærinn staðið allt
fram á þemraan dag, með litl-
um breytingum. Er þama fag-
urt og ákjósamlegt bæjarstæði.
Þegar tímar liðu fóru menn
að kenma hina foru Eyri við
Hrafn, og kölluðu Hrafnseyri.
Hefur það þótt vel við eiga
að kenma staðinm við frægasta
höfðiragja sem þar hefur setið.
Hrafnseyri verður prestsetur.
Ættmenni Hrafns Sveinbjam-
arsonar eiga og sitja Hrafns-
eyri allt fram að 1418. Þá hef-
ur Guðmundur Arason á Reyk
hólum eignazt jörðiraa eftir móð-
ur sína, og fær haraa í hendur
stjúpmóður simmi, Þorgerði Ól-
afsdóttur. Hemraar fólk á síð-
am jörðina allt þar til hún er
gerð að prestssetri, laust eftir
aldamótin 1500.
Gerðist það með þeim hætti að
ríkur höfðiragi sem þá bjó á
staðraum, Jón Dan Bjömsson,
laurasoraur Bjöms Þorleifssom-
ar hirðstjóra, gaf jörðimia, ásamt
ýrrasu fylgifé, til þess að þar
mætti ætíð verða prestssetur.
Átti kona hams, Kristín Sumar-
liðadóttir, góðan þátt í því með
horaum að svo varð. Hefur stað-
uriran verið prestssetur frá
þeim tíma og allt fram á þemm-
an dag, þótt eraginm sitji þar
nú presturinm.
Fyrsti prestur, sem sögur
fara af á Hrafraseyri, er Mark-
ús Sveinhj amarsom, bróðir
Hrafns. Er ‘haran þar heimilis-
prestur, likt og algengt var á
stórbýlum á þeim tímum. Eftir
hans dag vomu ýmsir heimilis-
prestar á Hrafnseyri og er lítið
um þá vitað. Frá byrjxm sext-
ándu aldar, er staðurimm er
gerður að föstu prestsBetri og
til ársins 1961, að seinasti prest
uriran fór þaðam, hafa alls 25
prestar setið staðinm. Frá ár-
inu 1941, þegar séra Böðvar
Bjarnasom lét af preatsákap eft
ir 40 ára þjómiuistu á Hrafns-
eyri, hefur Hrafraseyrarpresta-
kall ýmist verið þjómað af prest
I
um sem setið hafa á Hrafraseyri,
eða þeir hafa setið í nœrliggj-
aradi köllum, og svo er nú í
dag, að brauðirau er þjónað frá
Þingeyri. Verður ekki arrnað
sagt, en að staðurinm hafi sett
raokkuð niður fyrir þær sakir,
að þar er nú prestlaust.
Hrafraseyrarprestakall er nú
fámerant orðið og byggð í Auð-
kúluhreppi hefur dregizt mjög
saman hin seirani árin, svo sem
víða aranarsstaðar í afskekktum
sveitum Vestfjarða. Er nú ekiki
útlit fyrir að á Hrafnseyri sitji
prestur nœstu árin, enda var
prestakallið eitt af þeim sem
sameina átti öðrurn, í lagafrum-
varpi því sem lagt var fyrir Al-
þiragi fyrir tveimur árum, um
breytiragar á prestaköllum og
fleira, em að vísu hefur verið
hljótt um það mál að umdam-
förmiu.
Um ýmis söguleg atriði í
grein þessari hefur einikum ver
ið stuðzt við bók séra Böðvams
Bjarraasonar, Hrafnseyri, sem
út kom árið 1961 hjá Menming-
arsjóði og Ólafur Þ. Kristjáns-
son bjó til prentumar.
Ætla má, að kirkja hafi ver-
ið byggð á Hrafnseyri þegar á
elleftu öld. Þó emu ekki um
það öruggar heimildir, em þeg-
ar kemur fram á fyrri hluta
tólftu aldar, má heita víst, að
kirkja hafi þar verið byggð. Var
hún helguð Maríu og Pétri post
ula.
Núverandi kirkja á staðnum
er frá árirau 1886, byggð úr
timbri, og klædd utam með
bárujárm. Stendur hún fyrir
raeðan Bælishrekku sem áður er
raefnd, rétt við gamla bæjar-
stæðið, og er kirkjugarðurinn
umíhverfis haraa. Er nú bæði
kirkja og kirkjugarður hror-
legt orðið, og hefur ekki verið
haldið við sem skyldi. Ör-
Skamimt neðan til við kirkjura
eru merkilegar fomleifar. Er
það rúst af kirkjugarði og
kirkju, talið vera frá Sturl-
uragaöld. Við þá kirkju hefur