Morgunblaðið - 17.06.1969, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚNÍ 1999
Þér eruð vorðsveit á vegum
ALLT frá því, að kempan
Egill Skallagrímsson kvað sig
frá helsorg og tryggði sér ævar
andi skáldhróður með Sona-
torreki, hefur skáldgáfan
reynzt íslendingum framar
flestu öðru sönn guðsgjöf og
iðkum henmair „bölva bætur“ og
„íþrótt vammi firð“. Húin og
systir hennar, frásagnalistin,
sköpuðu þær bókmenntir, sem
hafa mest og bezt frægt ís-
lenzku þjóðina vítt um hinn
menntaða heim — og urðu, ásamt
þeirri kveðskapar- og sagn-
hefð, sem var afsprengi þeirra,
— vemd íslenzkrar tungu,
þjóðlegs metnaðar og mann-
dómsanda á hinum myrku nauð
öldum og síðan grundvöll-
ur hraðfara og blómlegrar
menningarlegrar reisnar og í
fyllimg tímamis, alhli'ða sóknar
og sigra á brautu umbóta, auk-
ins frelsis og loks fullkomins
sjálfstæðis.
Skáldin hafa því verið „varð
sveiit á vegum“ þjóðarinniar í
þrautum hennar og þrenging-
um oft í fremstu sóknarröð, þeg
ar mest hefur á riðið, jafnt um
örvun sem varnað. Þessa þykir
vert að minnast á aldarfjórð-
ungsafmæli hins langþráða
lokasigurs í baráttunni fyrir
algeru fullveldi íslands. Hér
faira svo á eftir brot úr ís-
ienzkum ljóðuim frá ýmsum tím
um, strjálar myndir, sem gefa
nokkra hiugmynd um, hve
Teikningar eftir Haildór Pétursson
skáldin hafa dáð lamd sitt og
hve annt þau hafa látið sér um
íslenzka tungu og menningu
og veg og gengi þjóðar sinnar
í vörn og sókn — og einnig
nokkrar sem sýna, að þeim hef
uir jaifmain virzt, að hliuituir
þeirra væri meira metinn í orði
en á borði.
EGGERT ÓLAFSSON:
Koma munu laeknar
þeir er landsmanna
bæta geðbresti
bæta siðbresti,
landstjórn bæta,
byggja kunnustur
og veglegt bóka vit.
Skulu kaupferðir
í kjör fallast
og vaxa velmegun;
springa munu blómstur
á bæjartré,
göfgu mun þá fjölga fræi.
Þá munu lögkænir
að lögbergi
deila hvartki dóm;
ætlanarmenn,
orðsnillingar
hreinni tungu tala.
Ef þú étur ekki smér
eða það, sem matur er,
dugur allur drepst í þér,
danskur íslendingur.
Hafðu salt og hafrasaup,
eða hákarlskaup
herða tær og fingur.
Þótt mitt hjarta þryti á ný
og þorna loksins tæki,
hver veit, nema Island í
annað hjarta sæki.
BJARNI THORARENSEN:
Fjör kenni oss eldurinn,
frostið oss herði,
fjöll sýni torsóttum gæðum að ná;
bægi sem kerúb með sveipanda sverði
silfurblár Ægir oss kveifarskap frá.
En þú, sem undan ævistraumi,
flýtur sofandi að feigðarósi,
lastaðu ei laxinn, sem leitar móti
straumi sterklega og stiklar fossa.
BÓLU—HJALMAR:
Aldin móðir eðalborna,
ísland, konan heiðarlig,
eg í prýðifang þitt forna
fallast læt og kyssi þig,
skrípislæti skapanoma
skulu ei frá þér villa mig.
Þér á brjósti bam þitt iiggur,
blóðfjaðrimar sogið fær;
eg vil svarinn son þinn dyggur
samur vera í dag og gær,
en hver þér amar alls ótryggur
eitraður visni niður í tær.
Ef synir móður svíkja þjáða,
sverð víkinga mýkra er,
foreyðslunnar bölvan bráða
bylti þeim, sem mýgir þér,
himininn kveðjum heillaráða
og hræðumst ei, þótt kosti fjör.
Legg við, faðir, líknareyra,
leið oss einhvem hjálparstig;
en viljirðu ekki orð mín heyra,
eilíf náðin guðdómlig,
skal mitt hróp af heitum dreyra
himininn rjúfa kringum þig.
Föðurlandselska félaus ekki
greiðir guma ráð;
viljinn vopnlaus vart umbreytir
rúst í blómstra ríki ...
Miklu fá orkað í mannvina höndum
samlynd tryggðatök,
og hreinsaður vilji frá vana fornum,
heimsku og hindurvitnum.
Mikið sá vann, sem vonarísinn
braut með súmm sveita;
hægra mun síðan að halda þíðri heilla veiðivök.
SIGURÐUR BREIÐFJÖRÐ:
'Enn grær á vorri ættarjörð
atorka sönn hjá traustum hölum,
enn er glaðvært í grænum dölum,
hvar gæfusæl sér Ieikur hjörð;
enn sjáum lax og silungsfansa
í silfurelfum ljósum dansa,
fögur er sönglist fugla nóg
um f jörðu, ey jar dali og skóg .
Heill sér þér, kæra feðrafrón!
Fjöll þín í gegnum eilífð standi,
þó vötn og eldar veröld grandi,
þau gleðji þinna sona sjón.
Ginnunga upp úr gapi óholla
gráhærða réttu f jallakolla,
svo vér frá Gimli getum sjá,
hvar gamla island forðum lá.
JÓNAS IIALLGRÍMSSON:
Astkæra, ylhýra málið
og allri rödd fegra,
blíð sem að barni kvað móður
á brjósti svanhvítu,
móðurmálið mitt góða,
hið mjúka og ríka,
orð áttu enn eins og forðum
mér yndið að v-eita.
Veit þá enginn, að eyjan hvíta
á sér enn vor, ef fólkið þorir
guði að treysta, hlekki hrista,
hlýða réttu, góðs að bíða?
Fagur er dalur og fyllist skógi
og frjálsir menn, þegar aldir renna;
skáldið hnígur og margir í moldu
með honum búa, — en þessu trúið.
Vísindin efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljan hvessa,
vonina glæða, hugann hressa,
farsældum vef ja lýð og láð. ..
Hvað er langlífi? Lífsnautnin frjóva,
alefling andans og athöfn þörf;
margoft tvítugur meir hefur lifað
svefnugum segg, er sjötugur hjarði.
Sú er hin mikla blessun bezt
allra þeirra, er meira megna
en munninn fylla og sínu gegna,
að þegar þeir deyja, þá er hún mest.
Hver, sem vinnur landi og lýð,
treysta skal að öll hans iðja
allt hið góða nái styðja
þess fyrir hönd, er hóf hann stríð.
JÓN THORODDSEN:
Þó möndull tíma veröld velti
og varpi að oss nýrri hlið
og svalur vetur sumar elti
og sumarbirtu vetrar nið:
jörð æ lík er sjálfri sér, —
þar eru blettir blómi settir,
oss sem ber að una við.
En maður þér
ei ætlað er
rósar að lifa lífi,
því stattu fast,
þótt storma kast
stundum að kinn þér svífi.
GRÍMUR THOMSEN:
í átthagana andinn leitar,
þó ei sé loðið þar til beitar,
og forsælu þar finnur hjartað,
þó fátækt sé um skógarhögg.
Sá er beztur sálargróður,
sem að vex í skauti móður,
en rótarslitinn visnar vísir,
þó vökvist hlýrri morgundögg.
Verst er af öllu villan sú,
vonar og kærleikslaust
á engu hafa æðra trú,
en allt í heimi traust,
fyrir sálina að setja lás,
en safna magakeis,
og á vel tyrfðum bundinn bás
baula eftir töðumeis.
BENEDIKT SV. GRÖNDAL:
Hvar Ijóma skýin með himinfegri sjón?
Er heiðríkjan annars staðar meiri en um Frón?
Og hvar segja bárurnar betur því frá,
sem bar við um heiminn og gleymast ei má?
Þó framtak og dugnaður felist oss enn,
í fjalldölum búa og trúa því menn,
að enn komi tíð eftir eymdanna stund
og eitthvað flytji sólin í gulllegri mund.
Hér var ég fæddur, og hér skal mitt lík
hvíla í mold undir kistunnar brík,
hér bjuggu faðir og móðir og mey,
og mín er þessi jörð, hvort ég lifi eða dey.
PÁLL ÓLAFSSON:
Nú er ísafoldin frjáls,
fjöll og dalir, vötn og skógar
allt tekur nú eins til máls:
„Ógn .er gott að vera frjáls!*
Fellur eitt um annars háls
af unaði til lands og sjóar,
því nú er Isafoldin frjáls,
fjöll og dalir, vötn og skógar.