Morgunblaðið - 03.07.1969, Blaðsíða 13

MÖRGUN’BLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3, JÚLÍ 1969
13
IONSK
RAFLIS
SÝNTNG sú, sem undanfarið hef-
ur staðið yfir í anddyri Norræna
hússins á dansfkri gratflist, er um
margt mjög eftirtektarverð. Hún
kynnir ofekur brautryðjendur og
forustumenn í dansfcri graflist,
sem lögðu grundvöllinn að þeim
eftirtektarverða og þó óvenju-
lega slkilningi, sem irdlkir innan
danstorar graflistar, að aðalatrið-
ið sé hin listræna úffærsla og
hin ótvíræða sérstaða listgreinar
innar innan myndlistarinnar.
I>eir hafa ekiki tekið hana sem
meðal til handlhægrar fjöldafram
leiðslu á eftirmyndum (kópíum)
málverka eða teikninga, heldur
sem sjálfstæða listgrein. Graf-
listin er í þeirra augum engin
vinnulkona málaralistarmnar.
Þeir mála efelki málverik og. segja
svo: Þessi mynd er tilvalin til
útfæralu í graflist, heldur útfæra
þeir grafÍBttoa mynd og segja svo
e.t.v. þegar ég laulk þessum
áfanga, birtust mér tíu nýir graf
ískir möguleikar í viðbót, sem ég
þarf að vinna úr. Þá er einnig
talað uim grafísk eigindi mál-
verfea.
Svo undarlegt sem það nú er,
þá rikir lítill ágreiningur um
þetta atriði milli eldri og yngri
kynslóða graflistamanna þar-
lendis. Eru þeir því sfeemmtilega
lausir við þá áráttu víða, að aðal
atriðið -sé að vera sem nútíma-
legaistur, hvað sem það kostar
og hvaða hjálparimeðöl sem
notuð séu í því augnaimiði, sem
þó feunna að eiga lítið sikylt við
upprunalegan slkilning á graf-
list. í dag sjáuim við iðulega f.ram
úrskarandi myndir útfærðar í
igraflist, 'sem eiga þó elklkert skylt
við listgreinina, og erfitt er að
átta sig á, í hvað tækni séu út-
færðar. Yerkin eru þá aftir frá-
bæra málara eða mótunarlista-
menn, en enga graflistamenn
(grafíkera). Það má jafnan sjá
hjá hinurn rismiklu pensónuleik-
um þesearar listgreinar í langri
fjarlægð, í hvaða tækni myndin
hefur verið útfærð. Þá eru menn
farnir að nota l'jósimyndatækn-
ina óspart sem talkmairik í þjón-
usitu þeösarar lístgreinar, sem
hefur gefið rislitlum lisitamönn-
uim möguleika á furðugóðum yf-
irborðsárangri, en verður ekki
að eftirminnilegri list nema í
höndum meistaranna og blekfcir
furðumarga. Til áréttinigar eru
menn gjarnan kallaðir gamal-
dags, sem eklki vilja viðurkenna
þennan sfcilning að öðru leyti en
sem eitt m.eðal af miörgum í átt
til árangurs. Það mun óhætt að
siegja, með hliðsjón af þeasu, að
dönsk graflist sé etoki sérlega
skemmtileg fyrir augað, þar sem
hún hasilar sér völl á svo íhald-
söm'Uim grundvelli og tatomarkar
þannig möguleika aína. En á
móti vega hin hreinu og verð-
mætu 'grafísku eigindi, sem
myndirnar prýða í svo rSkum
mæli og sem hrífur þá, sem
sfcynja dýpt þessarar listgrein-
ar. Það er lærdóimisrífet fyrir þá,
sem hérlendis setja hverja sýn-
inguna upp á fætur annarri á
náttúrulausu landslagi, að virða
fyrir sér vinnubrögð þessarra
listamanna. Hvernig manneskj-
an og landslagið er notað til list-
rænnar útfærslu, og hve bairátt-
an við viðfangsefnin kemur hér
ljóslega fram. Afslkræming
mannsims, leit hans að haldfestu,
Aksel Jörgensen (1883—1957):
Sjálfsmynd 1953.
þjáning hans og reisn. Fegurð
konufanma. Eitt andlit í fjöldan-
um og svo öll hin skynrænu
fyrirbæri tilverunnar. Þetta eru
myndir sannra tilfinninga, rétt
urinn sjálifur, en ekki dúfeurinn
eða servíettan, sem eru fallegri
fyrir augað, en höfða ekki til
bragðlautoanna. Svo vita flestir,
að falleg katoa getur verið vond
á bragðið.
Arið 1920 stofnaði Aksel Jörg-
ensen grafísfean sfeóla við lista-
hásfeólann í Höfn og l'agði þar
með grundvöllinn að þróun
dansfcrar graflistar til þess, sem
hún er í dag, því að segja má,
að svo til hver einasti graflistar-
maður damsfeur, sem skarað hef-
uir fram úr flrá þeim tíma, hafi
gengið í þann Skóla. Slkóli þessi
hafði einnig víðtælk áhrif á þró-
un teiknilistarinnar í Danimörfeu,
en eins og vitað er, þá eru Danir
friamúriskarandi á því sviði, og
ýmsir hafa hlotið heimsfrægð.
Húsafeynni graflíska skólans voru
hin minnstu við l’istalhás/kólann
og aðstæður sízt fullkomnar, en
þó er nú viðurkennt, þegar litið
er til bafea, að þesisi slkóli sfcilaði
af sér hvað ríkasta árangrinum.
Jörgensen var framúrsikarandi
kennari í graflist, og var það þó
bara hjáveirfc frá störfum hans
sem prófessors við málaraskól-
ann, þar sem eftirtekjan varð
mun rýrari. Hann lagði áherzlu
á að rækta einstaklinga, en
hengdi nemendur eína eklki alla
á sama snagann Ukt og minini
postuluim hættir til, og hann
ihirti eikfci um, þótt það kostaði
margfalt lengri og hæggengnari
leið að markinu. Axel Jörgensen
var hættur öllum kennslustörf-
um, er ég stundaði nám við skól-
ann veturinn ’55-’56, en heim-
sótti fyrri nemendur siína iðu-
lega, og þá kynntist ég hinum
mikla eldmóði og áhuga, er ein-
toenndi persónuleika hanis, er
hann útákýrði fyrri tíma meist-
ara. Það nægir að líta á sjálfs-
mynd hans hér á siíðunni til að
sannfærast um, að hér var eng-
inn meðalmaður á ferð. Frá
henni geislar reisn og þróttur í
óvenjulega listrænum búningi,
þar sem enguim blandast hugur
um, að hér er slkorið í tré. Ég
ber mifcla virðingu fyrir Jörgen-
sen, þótt list hans falli mér eklki
sérlega í geð í heild. Aðrir af
eldri kynslóð listamanna á þess-
ari sýningu eru þeir Holger J.
Jensen, S. Hjort Nieisen og Povl
Christensen, sem koimu fram um
1930. Hinn fyrstnefndi tók við
skólanum af Jörgensen, þegar
hann hætti kennslu. Ég þekki
etoki nerna að litlu leyti verk
hans, þótt hann hafi verið kenn-
ari minn um tíma, því að hann
veiktist um ihaustið og var frá
kennslu, það sem eftir var vetrar.
Verk hans á þessari sýningu
hrffa mig eltóki, en gildi hanis fyr-
ir þróun danslkrar graflistar mun
ótvírætt. S. Hjorth Niels-en þekfci
ég miklu betur bæði pensónulega
og list hans, þar sem við unnum
oft saman á grafíáka vertostæð-
inu. Myndir hans á þesisari sýn-
ingu eru eitt bezta eif ekfci al-
bezta framlagið. Hann skilur
einkennilega vel möguleilka
feitra lína, sem honum tetost að
gæða sértoennilegu og mjög per-
sónulegu lífi. Povl Christensen
er einn frægasti bóikasfcreytinga-
maður Dana, og miörg bófeakápan
gæðist lífi, er hann vinnur hana.
Hann vinmur af ótrúlegri þekk-
ingu á möguleilkum tréristunnar,
og tækni hanis er hrein og tær.
Rétt er að nefna um leið Sigurd
Vasegaard, sem helgaði bóka-
dkreytingum mest af lífsrverki
sínu, vann af leiikni (virtu-
soitet), sem minnti á gaimlar kop
anstungur. Hann fann sér m.a.
stöðugt yhkisefni í Völuspá. Á
stríðsárunum komiu fram lista-
menn líkt og Palle Nielsen, Dan
Sterup Hansen og Jane Muus.
Nielsen er núverandi forstöðu-
maður skólaras, sem stöðugt færir
út kvíarnar. Hann vinmur af
snilld í samræmdri túlkun

Dan Sterup-Hansen f. 1918: Mynd.
S. Hjorth Nielsen, f. 1901:
Andlit.
frásagnar og myndar, þar
sem tæknin leikur í höndum
hans sem lifandi meðal tjáningar
innar. Ynkisefini hans eru köld og
oft íráhrindandi, en hér er
engu að síður á ferð frábær
listamaður. Sterup Hansen er at-
hyglisverður fyrir viðleitni sína
til að samræma figúrur flatar-
málslegri rúm'sfeipan og nær oft
einfaldri og steriferi lausin. Jane
Muus er eina konan í þessum
hópi, hún sæfeir yrkisefni í bók-
menntir og er mjög lýriisfe og
mannleg í tréskurði sínuim.
Svend Wiig Hansen, sem er
noklkru yngri en hin áðurneifndu
er mjög fær grafíiker, sem er
næstum ofsafenginn í túlkiun
sinni á leitandi verum. Hann
vinnur hratt og hiklaust í and-
stöðu við t.d. Palle Nielsen, sem
hann er einna sfcyldastur and-
lega. Af hinum yngri hreifst ég
mest af Knud Hansen fyrir hin-
ar tilfininingarífcu málmstungur
(raderingar) hans, sem eru í ætt
við ýmislegt, sem gert er í nú-
tímal'ist.
Ég hefði viljað hafa þesisa sýn-
ingu annars staðar en í anddyri
Norræna hússins að þvi ólöstuðu.
Margar myndanna nutu Sín ekfci
nógu vel og enga yfirsýn var að
fá. Sýningin er eltóki yfirgrips-
mikil, og ég sakna margs, sem
ég tel hafa átt erindi á sIBkt sanv
safn, en burt séð frá því, þá er
að sýningunni mifcill fengur,
sem þafeka ber fyrir.
Bragi Ásgeirsson.
Palle Nielsen f. 1920: Mynd.
Níu hestamannafélög
efna til Skógarhólamóts
Meiri þátttaka en nokkru sinni fyrr
UM NÆSTU helgi verður hið
árlega hestamannamót 1 Skógar
hólurn á Þingvölluim, en að því
standa 9 hestamannaifélög. Er
ákaflega milkil þátttaka í kapp
reiðum og góðhestatoeppni, sferáð
ix 127 hestar, þar af 27 skeið-
hestar og 18 hestar í 800 metra
hlaupið. Hestamenn munu irfða
til Þingvalla í stórhópum úr ná
grannasveitum. Hestamannafé-
lagið í Keflavíik tefcur þátt í mót
inu í fyrsta sinn og Ikoma hesta
menn úr Keflavík ríðandi. Einn-
ig ikemiur t.d. stór hópur úr Borg
arfirði.
Aðstaða á staðnum hefur verið
miikið bætt. Skógarhólanefnd hef
ur t.d. látið leggja 3 tom langa
vatnsleiðslu og þar með bætt úr
vatnssfcorti, sem oft hefur verið
þarna. Einnig er verið að reisa
500 hnaitoka geymslu og kostað
hefur verið 80—100 þús. tor. á
svæðið í áburði svo það megi líta
vel út. Einnig hefur bílastæð-
um verið komið upp, svo hægt
vehður að aka inn á svæðið.
Á laugardaggkvöld kl. 20 verða
undanrásir og þá verða einnig
sýndir góðhestar. En mótið hetfst
kl. 2 eftir hádegi á sunnudag
með hópreið hestamanna. Albert
Jóhannsson, formaður Lands-
sambands hestaimanna setur mót
ið, en síðan verður helgistund
með sr. Haulki GuðjónssynL Þá
hefst góðheetalkeppni, dómum
lýst og veitt verðlaun, en 3 hest
ar fá heiðursverðlaun, gullpen-
ing. Lcltos fara fram úrslit í hlaup
um og allir sfceiðhestar keppa
aftur.
Sú nýbreytni verður í góð-
hestakeppninni, að bæði keppa
allhliða góðhestar og í annan
stað klárhestar með tölti. Hvert
hinna 9 þátttökufélaga má senda
3 hesta.
Óverajumargir akeiðhestar
keppa eða 27 alls. f þeim hópi
eru Hrollur, Óíeigur frá Svigna
slkarði, Logi Jónis í Varmadal og
2 nýir sfeeiðhestar frá Laugar-
vatni. Á 300 m spretti keppa 20
hestar, t.d. Gula-Gletta, Neisti
og Komimi, sem sigraði í fyrra
og margir óþetóktir hestar. Og á
800 m spretti verða 18 hastar,
þar á meðal Vinur, sem sigraði
á kappreiðum Fáks, Reýkur, Lýs
ingur og Blafekur úr BorgarnesL
sem í vor reyndist vel á 300 m
sprettinum.
Níu hestamannafélög standa
að mótinu. Þau eru Andvari í
Garðahreppi, Fákur í Reykjavík,
Gustur í Kópavogi, Hörður á
Kjalarnesi, Ljúfur úr Hveragerði,
Logi í Biakupstungum, Máni úr
Keflavík, Sörli úr Hafnarfirði og
Trausti í Laugardal, Grímisnesi
og Þingvallaisveit. Mótsstjóri er
Gunnar Tryggvason, en vallar-
stjóri Gísli Jónsson í ArnaiiholtL
Mannsævi,
Fdrviðri
í oðsigi
komin út
hjá Heimskringlu
MANNSÆVI, Fárviðri í aðisigi,
eftir Konstantín Pástovskí, er ný
lega toamim út hjá Heimsfcirfinigliu
í Menzlkrí þýðimigu Halldóns Sbef
ánissonar. Er þetta framhald sam
nefnds ritvertos eftir sama höf-
und, sem áður hefiur komið út
og beitir: Mannsævi, I: Bemsltoa
og skólaár.
Manmsævi, Fárviðrí í aðsigi,
gerðist í Rússlandi á síðusbu ár-
um toeisaratímanis og fjallar hiöf
undur þar um aðdraganda bylt-
ingarinnar. Konisbantin Pástovsilcí
vair tvítuguir þegar fynri heims-
styrjöldin hófst, 1914. Vair hanm
um þær mundir stúdent við nám
í ‘heimaborg sinni, KænugairðL
Síöar vairð hann hermiaðuir í fynri
heimsstyrjöldinini um Skeið.