Morgunblaðið - 23.07.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUI'TBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUE 23. JÚX.Í 1909
JltttgtiitHftttfr
tlifcglefandi H.f. Árvalcuí, IReykJavlk.
Fxiamkrvaemdaatj óri Haraidur’ Sveinsson.
sRitstjóraf Sigurðiur Bjam'ason frá Yigur.
Matitliias Jdhaimesisten.
Fyjólfur Konráð Jónsson.
EiMjómarfuBitirði Þorbjöm Guðtoundsson.
Fréttaisíjóri Bjiörn Jólhann®oi&
Auglýsihigaatjóri Árni Garðar Kristin'sson.
Bitstjórn og afgreiðisla Aðalstræti 6. Sími lO-löð.
Auglýsingaa? Aðalstræti 6. Sími 212-4-60.
Askriftargjald kr. 150.00 á miánuði innanlands.
í lausaaöiu kr. 10.00 eintakið.
SIGUR TÆKNINNAR
nPækni nútímans hefur unn-
*- ið sinn glæstasta sigur.
Maðurinn hefur hafið ferð
sína út í geiminn. Fátt virð-
ist þessum goldrum 20. aldar-
innar yfirsterkara. Mörgum
óar jafnvel við afrekunum og
hvetja til þess að maðurinn
liti sér nær. En vísindin verða
aidrei bundin á kiafa. Vaxtar
. broddur þeirra stefnir út í
víðáttu geimsins. — Mögu-
leikamir eru óendaniegir.
Hinir jarðbundraari halda
því fram, að það fé, sem varið
er til geimvísinda sé á kostn-
að hirana verr settari jarðar-
búa. Þessi staðhæfing er
hæpin. Enginn getur sagt
fyrir um, hvort geimferðaféð
yrði notað til góðs í maran-
heimi. Skattlagning, sem fjár
veitingar til geimvísinda
byggjast á, er aldrei tiltakan-
lega vinsæl, þótt stórveldin
telji sig nú knúin til fjáröfl-
uraar með þeim hætti.
Hámark tæknimnar eru
geimvísindin. Þegar hafa þau
leitt af sér marga nytsama
uppgötvunina til góðs fyrir
allt mannkyn. Hér í heimi
, eru ófyrirsjáanleg vandamál
á sviði fólksfjölgunar og
margar af hráefnalindum
jarðar verða í náinni fram-
tíð að þrotum komnar. Mað-
urinn verður því að líta út
fyrir eiginn bæjarhól. Landa-
fundimir skiptu á sínum
tíma sköpum fyrir siðmenn-
inguna. Hvemig hefði mann-
kyni nú reitt af, ef þau
Ferdínand og ísabella hefðu
talið fé sínu betur varið til
„velferðarmála“ heldur en til
styrktar sæfararaum Kristófer
Kólumbusi?
Menn skyldu aldrei glejrma
, þeirri staðreynd, að þau vís-
indi, sem beinast inn á við,
em dæmd til glötunar. Stór-
veldi til forna féllu af völd-
um innri uppdráttarsýki í
menningu og vísindum. Mis-
heppnuð góðgerðarsjónarmið
gætu því orðið vaxtarbroddi
vísindanna að fjörtjóni til
óbætanlegs skaða fyrir allt
mannkyn.
ENDURSKOÐUN
F kjölfar hinnar fyrstu tungl-
ferðar hlýtur að fylgja
.. endurskoðun á mörgum ríkj-
andi skoðuraum um uppruna
tungls og jarðar. Morgun-
blaðið spurði í gær nokkra
íslenzka vísindamenn, hvaða
ályktanir þeir drægju, að svo
komnu máli, af tunglferð-
inni.
Dr. Trausti Einarsson varð
fyrstur fyrir svörum og sagði
m.a.: — Korni í ljós að um
granítskorpu sé raunvemlega
að ræða (á tunglinu), þá er
það stórkostleg nýjung og
gefur geysimiklar upplýsing-
ar um ástand tunglsins í
frambernsku þess. En ég tel
þegar af öðrum ástæðum
sterkar líkur á því, að tungl-
ið hafi klofnað frá jörðinni,
meðan hún var í fljótandi
ástandi.
Dr. Sigurði Þórarinssyni
fórust m.a. orð á þessa leið:
— Menn höfðu búizt við bas-
alti. Að fundizt hafi súrar
bergtegundir bendir þá til
þess, að tunglið sé ekki svo
frábrugðið jörðinni. Menn
hafa og sjálfsagt búizt við
þykkara ryklagi, en þó hafði
verið kannað áður yfirborð-
ið með fjarstýrðri skóflu.
Ryklagið gæti svo verið ein-
hvers konar geimryk, sem
setzt hefur á tunglið. Þetta
kemur hins vegar allt í ljós,
þegar þeir félagar koma
heim.
Dr. Fáll Theodórsson sagði
m.a.: — Þótt vitað sé að þeir
(geimfaramir) séu með ým-
is svör í sýnishomum, verð-
ur ekki skorið úr um hug-
myndirnar um tunglið. Flest
ir gígamir hafa myndazt við
árekstur loftsteina, en spurn-
ingin um eldvirkni stendur
enn. Ekkert hefur komið
fram, sem gefur vísbendingu
í þá átt.
VÍSINDIN EFLA
ALLA DÁÐ
fjvaða lærdóm megum við
“ íslendingar helzt draga
af nýjustu stórviðburðum?
Enginn gæti geragið þess dul-
inn að seint verða smáþjóð-
imar liðtækar í þeim risa-
átökum vísindanna, sem nú
berast tíðindi af. En lítum
samt í eiginn barm og höfum
nokkurn lærdóm af.
Tæknin hefur nú sannað
manniraum, að ekkert mark
er sett of hátt, ef aðeins er
fé og tími fyrir hendi. íslend-
ingar geta vissulega ekki bú-
izt við því að valda neinum
meiriháttar straumhvörfum
í vísindarannsóknum, þótt
hafa megi í huga að nokkrir
frábærir eirastaklingar hafi
sannarlega borið hróður
landsins víða. En getur ekki
tunglferðin orðið okkur
hvatning til aleflingar ís-
lenzkum vísindarannsóknum,
til nýtingar á íslenzkum auð-
lindum og styrktar atvinnu-
vegunum. Þjóðin gæti ekki
varið fé sínu á betri veg.
Ávöxturinn kæmi henni ailri
og ndðjum hennar til góðs.
||i 'AM líp urmi
\ii»v U1 fln un nciivii
Drottningar af borgaraættum
ÞRÁTT fyrir hnígnandi
gengi 'ko’nungdæmis í veröld-
inni hefur fóik ennþá álílka
gaiman af að tala um „kon-
unglegar persónur“ og hlusta
á magniaðar hney'kslisisögur.
„En doft frán den fine Varl-
den“ sem Ernst Rollf söng
um á velmaktarárum sínum
eftir fyrri heims’styrjöldina,
'kitlar enn ótrúlega margar
nasir, og sannaðist á ýmsum
þjóðum í fyrra, er nonsiki rík
iserfinginn opinberaði trúlof-
un sína. í Noregi hetfði gitft-
ing næstikiomandi konungs
þjóðarinnar vitanlega þótt
stórtfrétt, þó konuefnið hefði
verið konungsdóttir eða
furstadóttir. En atf því að það
er (kaupmannisdóttir, sem á
að verða kona rlkiserfingjans
urðu gífurtíðindi úr þessari
fregin. Noriskir blaðamenn
mega þó eiga það, að þeir
urðu eíkfki eiins „dolfallnir"
út af fregninni og ýmsir
startfsbræður þeirra í Dan-
mörku, Svílþjóð og gaspurs-
ifréttaritarar vestur í Amer-
í'ku. — En hins vegar hafa
norsku blöðin notað þetta til—
efni til að rifja upp gömul
tilfelli alf þessu tagi, og fer
hér á eftir aðalefni úr grein
eftir Per Otto Borgen, sem er
Skemmtileg, m.a. vegna þess
að upphaf heinnar er sótt til
Snorra Sturluisonar, sem efitóki
var lalkari blaðamaður en
hann var Skáld og söguritari.
„Ef við hvertfum til baka
að Haraldi hámfagra, nafn-
gjafa rílkiserfingjanis, sem við
teljuim okikar fyrsta einvalds
konung, sjáum við að hann
var líka ’kvænitur stúllku af
borgaraætt", segir Borgem.
— „Á langiri ævi átti hann
margar drottningar. ÍFlestar
þeirra voru háættaðar, svo
seim konungsdæturnar Gyða,
Ragnhildur og Ásthildur. En
það var hin borgaralega
drottning hans — Snæfiríður
Svásadóttir — sem ól honum
Sigurð hrísa, og varð þannig
ættmóðir allra Noregsfkon-
unga frá 'Haraldi harðráða til
Ólafis konungs IV, en með
honum varð ætt Haraldis hár-
íagra í karllegg aldauða ár-
ið 1387. En séu afikomendur í
kvenlegg taldir, kemuir það
fram að Haraldur ríkiserf-
ingi er 35. maðuir frá Snæ-
fríði, fyrstu drottmingu Nor-
egs af bongaraætt.
Ekfki voru þær allar gæí-
ar „borgaralegu drottning-
arnar“. Þegar Ólafur
Tryggvason ihafði látið drepa
Járnslkeggja Ásbjamartson á
Yrjuim, hinn ríka Þrænda-
bónda, vegna þess að hann
vildi efklki talka krisfcna trú,
urðu sættir milli Ólatfis og
manna Járnslkeggja, og til
þess að festa vináttuna gerði
Ólafur Guðrúnu JárnSkeggja
dóttur drottningu sína. Engin
hefur verið Skemur drottning
en Guðrún Járnsfkeggjadóttir,
en írá því segir Snorri bezt:
„Ólafir konungur gerði
stefnulag frændum Járn-
skeggja og bauð þeirn bætur,
en þax váru til svara tmargir
götfgir menrn; Járnskeggi átti
dóttur, er Guðrún er nefnd;
kom þat at lykðuim í sátfcmál
þeira, at Ólatfr konungr
Skyldi fá Guðrúnar. En er
brullaupsstefina sú kom, þá
gengu þau í eina rekfkju,
Ólafr kionungr oik Guðrún.
Ein iná fyrstu nótt, er þau lágu
bæði samt, þegar kon-
ungr var sofnaðr, þá brá
hoin knífi og vill leggja
á honum. En er kon-
ungr varð þessa varr, tók
hann kníífinn frá henni ok
stóð upp á hvílunni ok gefck
til manma sinna Ok segir,
hvat orðit hafði. Tólk Guðrún
þá olk fclæði sín ok allir þeir
menn, er henni höfðu þann-
ug fylgt. Fóru þau í brott
leið sína ok kom Guðrún ekki
síðan í sama reiklkju Ólafi
konungi“.
Eystainin Haraldlsson vair
Sonja Haraldsen.
hins veglar heppnari í vali er
hanm Ikivænitist „bongainall'e@ri“
dTotfcniinigu, er haran ríkti 1142
—1157. Hamn kvænitiist Rögniu,
dóbtuir mia/nmis sem hét Nikiu-
'M'S miási. Heppinm vair Mtoa
Hákom Hálkianiainsön ('gamilli),
sem kvænlt'ist áirið 1225 Mar-
gréti Skúladóttu'r (jairllis), en
hún varð síiðlasta drotitnimig
Noregs atf miartíksri æfct. Mar-
igrét 'stfóð jialfiniato við hlið Há-
komair miammis isiínis í hinini rauma
llegu deilu hanis við Stoúla hier-
iíoga Bárðamsar^ tenigdatföðlnr
Simm.
i— Nú fcemiur a@ Damiafcom-
urtgaárumium og áriin/u 1615, er
KriStj'ám fconiuinigur IV. favæmit-
ist Kristíniu, dót'tiuir Lúðvífcs
Mumks ilainidisstjóra. Að viisiu
öðlaðist húin aifdred drotftndmlg-
artign, ein í staðinm ód hún
Kriistjáni tíu böm.
Hins vegar vairð Anma
Sophie, dótfcir Korw-'áðs Rievenit
lows stóirkarusliainia, drofcbninig
Friðrifkls IV, 19 ána gömiull. Em
alf því að fyrri drofctiniing Frið-
rikis kónigs vair enm ' í ifiullu
fjöri, vairð Anmia að giifbast
fcónigi „til vinistri hamidar", em
það var lögheligaður siðiur
(fcvik'væná's í þá daiga, og fcom-
ungar notfærðu sér hann
óspart. En svo haigamfl'e'ga vilfdi
tfffl að Louise, fyrtrti drattnimig-
im, dó árið 1721. Daigimm elftdr
úfllför hertniar héfllt Friðrilk kom-
ungur á tný brúðkaiup sitt og
Önrtu Sopihie — em miú tiill
hægri (toanldiar — og 39. maí
þraimimaði bamm í fariarbroddi
ráðhlerma sinirua oig útliemidra
sendiherra inn í svefnher-
bergi heminiar og tífllkyinrtti:
„Hér mieð lýsum vér yðiur
drottnirtgu Damimietrfkiur og
Noreigs. Þess'a fcóróniu gefum
vér yðar hátign atf heiltu
ihjahta og óskium yðuir til
lufcku og blessunar með
hana“. Og svo setti hann kór-
óhuna á Önnu Sophie Revent-
low.
Þetfca 'var miæsfcsíðaSba Ertoipftið
í sögu Nomegs sem kirýirud var
Noregsdirofctninig komiai, sem
e'kki var af kfoniurtglsætt.
En síðaist gerðiisft þebfca í
Sbdklkfhióílimfi 21. ágúst 1(829, er
Desinae Ollairy, siiltoauipmiainms-
dóttir tGrfá Marseilflie, var Ikirýnid
dirottnliinig SiVíþj'óðar og Nor-
egs. Áriið 1798 ibaifði hiúo —
efltir sbu'fct trúlofiumiarstamid
með Napóleon er síðar varð
'keisari — gifzt Jean Baptiste
Bermiadloltifce, einlum alf Ihlars-
höflðinigjium Napoleoins. Hianm
viar fcjömiinm rilkfeiertfinigi Siví'a
1®10, og 181® vairð hianm fcon-
uinigur Svía og Nlorðmianma
umidir mialflminiu Oairll XIV.
Johani. Og rtú var frainiska
nafninu Desiree breytt í
Desideria, sem er þungflíama-
flegra 'nafln. En bæði möfniin
samisvaira ídlemzikia omaflniimu
Ósk.
Á síiðaif áraifcuigium hafa
margir þjóðhöfðingar og rílkis
ertfingjar koisið sér konu úr
Ibomgarasibétt. Þó var það ifcæp-
flaga taflið að .,talkia niiður fyriir
sig“ er Geomge VII. kivæmitiiist
flaflði Blizalbatlh Bowes-Lyon
1923, því að hún — sem nú
'geiniguir uinidir miaifniiniu „dlrottmi-
lim|garimió'ðiirin“ — var dlólfctíir
jarlsins af Strafchmore. En
hún var saimlt ifyrstia drofctmiinig
Enlgflanidiniga í 276 ár, sem
eltoki var (toontumigsætfcar. Walflis
Simpson, fcona Játvarðs
VIII., sam niú beiltiir Ihiertiogi
af Windisor, var hins vegar
imljlög svo „Ibioinganafliag" oig í
þoikltoafbót hafflði búm ’slkiiflið 'við
tvo mieinm. (Þass vagnia þófcti
þiað ,^klar,|uinigfleglt bmeykisltís-
mláil“ er Jáfcviarðiuir alfsalaði
sér torúintuininli tíll þass 'alð iá að
eilga Wallliis. emida taliaðd emstoa
kvenlfóltoið mlair /um þeminiam
latlburð '0n uim það seim igerðist
£ heiimisstyrj'ölidilnjnii, seim bóflst
tfláum áriuim síðiar.) — Leopofld
III. B>ellgakiciniuin|guir, sem miiisst
balfiði tooniu sflnia, Ástiriíði Svía-
prircsassiu, 1 'bílSlysi, tovæmitlist
laffcuir Liflianie Biaiels, Sfcúllklu af
Iboirigaraætt, an afldinei vatnð
bún drOttnliinig, því aið Leo-
pdld máiSBfci Ikiomumigdlóm —
kannislki meðfram vegna kvon
tfamgs sínis.
Loiuds Moiniaoo-Æiuirisiti eigniað
iislt ddtfcuir á æstouiánum síinluim,
og þó Ihiamin yrði 77 áma án
þess að tovortgaisit varð þessi
lauistaflleilksdóttir bainig p'rims-
essia og mfóiðiir Rafaie.ris flursltia
III., sem mú rlíkiiir í Monaco
og er tovæntur Gnacie KelHiy,
amieinílkianigkiri auðsmiaminsdióitt-
ur oig ikivilkimiyindiadýrlliinigli. —
Börm þeiinra eriu rilkiseirlfínigj-
ar í Mioinaoo.
Hér í niágranmaflömdluwuim er
þebfca elkltoi jiafin auiðvielt. Þeg-
ar sæmskflr og dainisteir prlimsair
hafa gifzt borgarfólki hafa
þair onðlið talð afisiala sér pninsa
titlluim og métifci til ríteisemfíðten
Af þessiu leiðir 'a@ rtú erm að-
eins fcveir rík'iserfiiiagjiair tfiifl. í
Svíþjóð: Carl Gustaf krón-
priing oig Bentil priimis. len þeir
eim báðir ótoværtbir. — Þagar
Margarethe ríkisenfingi Dana
giflfcist í tfyrma var igarð uradam-
telkiniimig firiá nagfliummá: Miar-
ignefchie béflit ifcigm sinmii og enflða
rébfci þó hiúm igiifltiiist. Maður
benmiar, Heniri Labordle de
Mompezat, ier að vísu igneiiíi, em
uippirluinii þess igneilfialbflóðs þyk-
ir nolkkuð vafasaimur.
ClaiU|S Von Aimistoemg, ©igiin-
miaður boflflemisikia rikiisemfinigj-
ains Bieaifcnix priinisessu, er 'dkkd
af tfúrsfcaæfct, em samit gebur
Willeim sonur þeirra orðið
Hoflflanidskioinluinigur eir slíiumidir
líða. Komrtmgarinilr í Jondiain. oig
Sitókiim ©nu Ibáðliir Itovæmtiir
eniskiuim foorgaradætnuim og
soniur PensiaHsjalhiinis mieð
Framhald á bls. 5