Morgunblaðið - 01.08.1969, Blaðsíða 14

14
MORGUNBL.AÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. ÁGÚST 1069
Stefán Pálsson, tannlæknir
Minning
Stefán Pálsson tannlæknir
andaðist í Landspítalanum þ.
25. júlí, og verður útför hana
frá Dómikirkjunni í dag. Vinum
hans var kunniuigt, að hannhafði
lengi átt við vanheilsu að stríða,
þó að sjálfur gerði hann eklki
mikið úr því. Fregnin um lát
Ihana kom óvænt, það var svo erf
itt að trúa því að þessi sívák-
andi og áhugasami maður hefði
nú kvatt í hinzta sinn, og það
er þungt að verða að sætta sig
við staðreyndina.
Stefán var á bezta aldri þeg-
ar hanin lézt, aðeins 54 ára.
Hann var fæddur í Búðardal 13.
júní 1915. Foreldrar hans voru
Páll Ólaífsson, fraimlkvstj. í
Reykjavík og um eitt skeið ræð-
ismaður íslandis í Færeyjum, og
kona hans, Hildur Stefánsdótt-
ir. Stefán var elztur 5 systkina.
Þau voru Ingihjörg, gift Pétri
Bggerz sendiherra, Þorbjörg,
gift Andrési Ásmundssyni, lækni,
Ólöf myndihöggvari, gift Siguirði
Bjarnasyni ritstjóra og dr. Jens
miannfræðinigur. Stefán varð stú
dent frá menntaákólanum í
Reykjavík árið 1935, og næsta
vetur stundaði hann nám við
lætomadeild Háskóla fslands.
Síðan lá leið hana til
Kaupmannaihafnar. Hann lauk
prófi frá Danmarfes Tandlæge-
höjskole árið 1941. Hann starf-
aði í Kauprmannafhöfn frá 1941—
1945, er hann fluttist ásamt fjöl-
gkyldu sinmi heim til íslands með
fyrstu ferð Esju eftir styrjöld-
ina. Auk þess sem hann vann á
tannlæknimgastofu, stundaði
hann tannlæknimgar við fangelsi
í Kaupmannahöfn, Köbenhavns
Arresfbus á Blegdamisvejen.
Komst hann þar í kynni við
fólk, sem hafði skrikað fótur á
hinni Ihálu braut borgarlegs lífs,
og mun sú kynning hafa veitf
Ihonum gott tæikifæri til að skoða
mannlífið frá öllum hliðum og
styrkt hann í trúnni á húman-
ismann, sem var veigamesti þátt
urinn í lífsskoðun hans.
Eftir að Stefán fluttist heim
setti hann upp tannlækninga-
stofu hér í Reykjavík, fyrstu ár
in í Austurstræti,' en siðan í húsi
sínu við Stýrimannastg 14. Aulk
þess fór hann tannlækninga-
ferðalog út um land og skóla-
tannlæknir var hann í mörg ár.
Kynni okkar Stefáns hófust í
Kaupmannalhöfn árið 1941. Við
höfðum hitzt á landamótum, en
þetta ár kom hann til okfear
hjóna í íbúð Okkar á Austurbrú
í fyrsta sinn. Síðan hélzt með
olkkur vinátta, sem aldrei bar
slkiugga á. Ég hafði verið lengi bú
settur í Höfn og fylgdist ekki
vel með því sem gerðist heima á
Fróni, en Stefán bætti fljótt úr
því. Hann fylgdist óvenjulega
vel með almennum málum, og
Biboðanir hans á þeim voru byggð
ar á þekkingu ag sanngirni.
Þó að tannlækningar yrðu að-
alstarf Stefánis og hann nyti mik
illa vinsælda meðal stéttar-
bræðra sinna og sjúklinga fyr-
ir Hpurð og greiðvikni, fór þvi
fjarri að það tæki hug hans all-
an. Stefám var óvenjulega fjöl-
haefur, hann hafði Hfandi ábuiga
6 landsmálum og tó(k nokkurn
þátt í þeim í ræðu og riti. Hann
var víðlesinn í fagU'rbókmenmt-
um og kynnti sér flest sem út
bom í þeirri grein. En aðaláhuga
mál hans var sagan. Ég hef fá-
ium kynnzt sem stóðu honum á
eporði í þeirri grein. Þegar hann
ræddi um löngu liðna atburði
flagumnar, var eins og hann lifði
með þeirn, þeir urðu að saimtíð
1 Ihuga þeirra sem hann ræddi
við. Hamn kom oft að óvöru með
þvi að varpa nýju ljósi ákiln-
ings á uimdeild atriði, svo að
manni fannst að svona og ekki
öðruvísi hefði þetta hlotið að
vera. Stefán var ritfær vel og
hefði án efa auðgað sagnfræði-
bðkmenntir okkar að verðmæt-
um ritgerðum, ef honum hefði
gefizt tóm til þess frá daglegum
störfum. Bókasafn átti Stefán
mikið og gott af gömlum og nýj-
um ritum, íslenzkum og erlend-
um.
Þessi fátæklegu orð eiga ekki
að vera lýsirag á Stefáni, því að
til þess er ég ekki fær. Marani
leið vel í návist hans, því að
haran var ræðinn og skemmtileg-
ur og tal hans var oft krydd-
að þægilegri kímni. Þegar hann
lét Skoðun sína í Ijós opinber-
lega gerði hann það hispurslaust
og án útúrdúra. Framkoma hans
öll var hrein og bein við hverja
sem var að eiga. Og eitt var það,
sem var mjög ríkt í fari hans
— tryggðin. Sá er þetta ritar
getur aldrei fullþakkað þeim
hjónum, Stefáni og Guðnýju,
tryggð þeirra á örðugum tíma-
mótum, slílk vinátta er dýrmæt-
ari en allt annað, því að hún
veitir marani nýjan styrk og nýja
von.
Stefán kvæntist árið 1942
Guðnýju Níelsdóttuir frá Borg-
arnesi. Þau eignuðust þrjú barn,
Pál Ólaf, fliuigmann, kvæntan
Halldóru Viktorsdóttur, Soffíu,
gifta Georg Ólafssyni, er stund-
ar nám við háskólann, og Hildi,
gifta Guðjóni Ólafssyni kenn-
ara.
Þau hjónin voru óvenjulega
samhent og þegar maður var
gestur á heimili þeirra, mætti
maðuir þeirri hlýju, sem ekki er
hægt að lýsa með orðum, en finn
ur því betur sem kynnin verða
lengri.
Það sem mér er efst í buga á
þessum degi er þakklæti. Þakk-
Iæti fyrir áratuiga vináttu og
þakklæti fyrir margar góðar
stundir á heimili Stefáns og Guð-
nýjar, sem við hjónin rautum
bæði í Kaupmaranahöfn og hér
heima. Slík kynni gleymast ekki
þó að leiðir skiljiist um siran.
Að lokum sendum við feðg-
arnir Guðnýju, börraunium, syst-
kiraum Stéfáns og öldruðum for-
eldrum haras innilegustu samúð-
arkveðjur.
Jón Bjömsson.
MEÐ Stefáni PálsSyni, tann-
lækni, er genginm góður drengur
og gáfaður. Hæverska hans var
milkil og þesis vegna var okkur
starifsifélögum hans ekki ætíðH
Ijóst hve þung barátta hans var
við langvinn veikindi.
Leiðir okkar Stefáns lágu
fyrst saman einn vetur í Mennta
slkólanum við Laekjargötu, þá
var oft róstiusamt í fríimínútum
og ekki á allra færi að ryðja sér
braut um ganga og tröppur. Einn
haustdag festist í huga mér
mynd af Stefáni, sem lýsir hon-
um vel. Þorleifur H. Bjarnason
kenndi þá mannlkynissögu og var
á leið til kennslustafu, en tor-
fært var um ólgusjó vígreifra
beriserkja. Þá slógu brirag um
þennan virðulega öldung nokíkr-
ir piltar undir forystu Stefáns
og leiddu hann til stoifu.
Þessi mynd slkýrðist og dýpk-
aði þegar leiðir olklkar lágu aft-
ur saman á Tannlaéknasikólanum
í Kaupmannahöfn. Frá þeim ár-
um á ég honum margt að þakika,
hann var ætíð reiðubúinn að
styðja sinn yragra starfsbróður
með ráðum og dáð. Hann átti
rífca fcímnigáfu, sagði vel frá,
var hafsjór af fróðleilk og naut
eín vel á góðra vina fundum.
Sagrafræðiþekfking hans var mik-
il og alhliða. Án efa var hann
lífclegur til afreka í sagnfræði,
hefði hann helgað sig henni heill
og ósikiptur.
f Tanralæ/knafélagi íslands var
hann góður félagi. Bftir hann
liggja drög að riti um íslenzka
tannlælkna, tanhlæfcnatal.
Kæri vinur, Stefán. Ég þakfca
þér margar góðar stundir í borg-
inni við sundið. Áistviraum þín-
um votta ég innilega samúð.
Hallur Hallsson.
Nú táka raðir viraa minraa að
þynnast. Dauðinn er etóríhöggur
og lætur sfcammt höggva á mill-
um. Stefán tannlæknir Pálsson,
fornvinur minn, er fallinn í val-
inn.
'Hann dó fyrir aldur fram, því
að hann var aðeiras 54 ára er
hann lézt. Helfregnin kom eins
og reiðanslag yfir mig. Var mér
þó vel kunmugt, að hann lá
þungt haldinn, en grunaði sízt
að svo akjót yrðu umskiptin.
Þegar ég renni hugaraum aft-
ur í tíimann til löngu liðinna
stunda og rifja upp hin gömlu
kynni ofekar — nær hálfan
fimmta tug ára — er bjart yifir
minningunni. Það var alltaf
bjart um Stefán.
Ég minnist þess, er ég sá hann
fyirst, hve bjart var yfir þessum
fríða og mannvænlega sveini,
hve glatt var yfir honum.
Og þessi meðfæddi glaðleiki
aflaði honum margra vina, ent-
ist horaum til hinztu stundar og
veitti 'honum stynk til að bera
að lolkuim þjáningar þungra sjúk
dómsára.
Á námsárunum í Kaupmanna-
hötfn kvæntumst við báðir og
stofnuðum heimili. Vorum við
nágrannar, og hófst þá sú vin-
átta með fjölskyldum ofcfcar,
sem varað hefur æ síðan og
aldrei hefir borið sfcugga á. Stef-
án var mikill lánsmaður í einka-
lífi siínu. Hann kvæntisf hinni
ágætuistu konu, Guðnýju Níels-
dóttur, sem reyndist honum sú
stoð og stytta, eem aldrei brást,
og börnin þeirra þrjú eru hvert
öðru mannvænjegra. Hann var
mikill náirrastmaður á skólaárum
sínum, en þó var ein námsgrein,
sem horaum var hugstæðust, en
það var saga.
Þótt hann væri góður tann-
læfcnir hygg ég að hann hefði
orðið betri, sem sagnfræðiragur, ef
hann hefði gengið þá námsbraut,
því hainn var bæði skarpskyggn
og gagnrýninn og minnið fágæt-
lega traust. Var því ei furða að
honuim væri sagnifræðileg við-
fangsefni jafnan hugleikin og að
hann ræddi þau títt í hópi góðra
vina.
Stefán var bókamaður miíkill í
orðsins beztu merfciragu, lais
miikið og átti prýðilega vandað
hófcasaifn.. Bar þar mest á sagn-
fræðiritum og ljóðabófcum, en
af hvoru tveggju átti hann mik-
ið og gott eafn, og tiil bókanna
varð bonum tíðleitað að lofcnu
þreytandi dagsverki og fann þar
hugsvölura, því hann var slmelkik-
maður á mál og unni mjög ís-
lenzkri tungu og fomri menn-
ingu.
Nú þegar þesisi góði drengur er
allur, verður okfcur hjónunum
efst í huga trygglyndi haras og
mannlkostir og þær mörgu yndis-
stundir, sem við höfum átt með
honum og hans góðu konu á liðn
um árum. Þeim minningafjár-
sjóði fær hvorki rnölur né ryð
grandað.
Að korau haras og börnurn og
öllum ættingjum er þungur
harmur kveðinn við frálfalll hans,
og við hjónin sendum þeim öll-
um innilegar samúðairfcveðjur í
þeirra miklu sorg.
En Stefán vin minn fel ég
houm í hendur, er sólina hefir
skapað.
Óskar Magnússon
frá Tungunesi.
Stefán Pálsson var fæddur í
Búðardal þ. 13. júní 1915. For-
eldi ar 'hans eru Páll Ólafsson
prests í Hjarðarholti í Dölum Ól-
afssonar og koraa hans Hildur
Stefárasdóttir prests á Auðkúlu
Jónssoraar.
Stefán flutti með foreldrum
síraum til Reykjavífcur 1916, ein
faðir haras varð þar framfcvæmda
stjóri og síðar stórkaupmaður.
Stefán tók stúdentspróf í Reykja
vífc 1935. Eftir stúdentspróf var
Stefán um eins árs slkeið við
nám í læfcnisfræði í Háskóla fs-
lands, en fór síðan til Kaup-
manraahafnar til náms í tainra-
lækniragum og lauk þar kandi-
datsprófi 1941. Þegar Stefán
lauk námi var síðari heimsistyrj-
öldin í algleymingi. Það varð
því hans hlutskipti eins og
mar'gra annara fslendiraga í
• Kaupmiannahöfn að dvelja þar
til stríðslofca. Á þeim árum (þ.e.
’41—’45) stundaði Stefán tann-
lækningar í ~ Kaiupmaraniahöfn,
en kom heim alkominn ásamt
fjölskyldu sinni með fyrstu ferð
í byrjun júH 1945.
Árið 1942 (24. jora.) steig
Stefán heillaspor, en það ár
kvæntist hann eftirlifandi korau
sinni Guðnýju Kristrúnu Níels-
dóttur Guðraasonar frá Vals-
hamri á Mýrum, greindri og dug
mikilli konu, sem bann mat mik-
ils. Þau áttu glæsilegt hekniH á
Stýriimianraaistíg 14, en þamigað
lögðu miargir leið sína.
Ég kyraratist Stefánd Pálssyni
fyrst við heimkomu hans 1945,
en eftirlifandi konu hans, sem
er fóstursystir mín, þekkti ég
frá bamæshu. Það var því mik-
ill gleðidagur í lífi mínu og
margra annarra ættiragja og vina
að taka á móti þeim í hópi 300
fslendiraga, sem komu með Esju
til Reykjavíkur þ. 9. júli ’45. En
það, sem mér er þó ríkast íhuiga,
þegar ég skrifa þessar fáu lín-
ur, er hvernig hann og hans
ágæta kona reyndust mér, þegar
fyrri konan mín lézt og þau
tóku í fóstur litla dóttur mína
uim Skeið og genigu henrai í föð-
ur og móður stað, en hún var
hjá þeim að meira eða minna
leyti til fjögurra ára aldurs. Mér
er því aðeins þakfclæti efst í
buga, þegar ég lít til bafca og
kveð minn trygga vin og vel-
uranara Stefán Pálsson. Það er
eklki ofsagt, þó að ég láti þau
orð falla að fáir menn hafi
reynzt mér betri og velviljaðri.
Eins og að líkum lætur var ég
nákunnuigur Stefáni og hans
heimnili. Stefán var fjölfróður
lærdómsmaður, sérst'aklega í ís-
lenzfcum bókmenntum og fslands
sögu. Það var gaman og fróð-
legt að ræða við haran um þessi
efni. Það var eins og hann kynni
svör við öllum spurningum, ef
leitað var til haras. Hann hefði
getað orðið frábær vísinda-
rraaður í íslenzkum bókmenntum
og sögu, ef hann hefði farið inn
á þá náiimsbraut, mdnnið var gott
og diómgreind í bezta lagi.
Haran átti mikið og gott bófea-
safn, sem hann laigði mikla rækt
við. Stefán Pálsson var ekki
einn þeirra manraa, sem safna
bókum til þess að ná ákveðnum
metrafjölda í hillum. Hann
safraaði bókuim sér til sfcemmt-
unar og fróðleitos. Sá, sem lítur
í bófcasafn Stefáns Pálssoraar á
Stýriimaranastíg 14, sér undireins
að það ihefucr verið eign bóka-
vinar og lærdómsiraanns.
Stefán Pálsson var mannvin-
ur í þess orðs bezta skilningi
og hroki og yfirlæti var honuim
fjarri skapi. Hann stóð ávallt
m>eð þeiim, sem miður máttu sín
í þjóðfélagirau og vildi þeirra
hag betri. Hann var ákveðinn í
akoðuruum og gat verið hvass-
yrtur við þá, sem honum fannst
„lítilla sanda og lítilla sæva“.
Stefán átti við mikið heilsu-
leysi að stríða hin síðari ár, en
kjarkur hans og æðru/leysi var
óbugað allt til síðustu stunda.
Aldrei minntist haran á veik-
indi sín, 'hversu sárþjáður sem
hann var. Kárlmennskan var hon
um í blóð borin.
Börn þeirra hjóna Stefáns og
Guðnýjar eru: Páll Ólafur flug-
maður, kvæntur Halldóru Yikt-
orsdóttur flugfreyju, Soffía,
kennari, gift Geong Ólafssyni
viðSkiptafræðinema og Hildur,
sem er við nám í hjúkrun, gift
Guðjóni Ólafssynd kennara.
Að lokum vil ég þafcka Stef-
áni Pálssyni og hans fjölskyldu
aUt elskulegt á liðnum árum og
óska honum Guðs blessunar í
æðri veröld.
Magnús Sveinsson.
Síðastliðinn föstudag var mér
sagt andlát Stefáns Pálssonar
mágs míms, Þetta kom mér efclki
á óvart því að hann hafði legið
sárþjáður á Landspítalanum
undanfarið.
Seinaist þegair ég sat hjá hon-
um rnátti hann varia mæla. En
það sem haran sagði speglaði þá
hlýju og það þafcklæti sam var
svo rí'kur partur af skaphöfn
hans. Þessa stund sat hjá honum
dóttir hans. Það var falleg sjón
að sjá þann kærleik sem faðir og
dóttir báru hvort til annars.
Það eir ékfci varadalaust að vera
foreldri á þessum flófcnu tímum,
sem við lifum nú, og það er efcki
öllum foreldrum gefið að vinna
hylli barna sinna. En Stefán átti
hylli og traust barna sinina.
Stefán nam tannlæfcningar i
Kaupmannahöfn og starfaði þar
sem tanralæknir um tíma. Þar
kynntist hann Guðnýju Níels-
dóttur, þeiirri fcorau, sem hann
hefur síðan unraað alla tíð.
Dúna, eins og Stefán nefndi
hana jafnan, bjó horaum það
heimili sem veitti honum öryggi
og þann baWhjarl sem góð heim-
ili gefa. Hjónaband Stefáns og
Dúnu var lifandi hjónaband.
Þar var sífellt verið að auðga
andann, lesið og rökrætt. Oft
las annað þeirra og hitt hlustaðL
Þannig bundust hugir þeiirra og
björtu sterikari böndum ár frá
ári. Stefán hafði mi'kirara áhuga
á sögu. Fyrir ncfckrum árum tók
Stefán þátt í fceppni sem rílkis-
útvarpið efndi til um sögulegt
efni. Kom þá í ljós að hann bjó
yfir áfcaflega mifcilli þelkkingu
á þessu sviðL
Stefán og Dúna eignuðust 3
mannvænleg börn, Pál flug-
mann, Sioflfíu og HiML báðar
giftar konur hér í borg.
Stefára var fríður maður og
spengilega vaxinn. En fyrir mörg
um árum merfcti og breytti
sjúlkdómuT líkama hans á einum
séladhring. Bkki æðraðist Stefán,
og aldrei fcvartaði hann. Hanra
var alltaif glaður og reiifur rétt
eiras og ekfcert væri að.
Við andlát Stefáras hefuir Dúna
efcki aðeins misst manninra sinn,
heldur samtímis góðan vin og
félaga.
Margar fallegar endurminn-
iragar úr ástríikri sambúð þeirra
hjóna er sá fjársjóðux, sem eng-
inn getur tefcið frá henni.
Við Ingibjörg sendum Dúnu og
öllutm öðrum vinum og vanda-
mönnum, innilegar samuðar-
kveðjur á þessum viðfcvæmu
timamótuim.
Pétur Eggera.
Kupmjamnahöfn 29. júllí 1969.
BFÉR og spjöld, sem féiflu imm
uim brófriifuina á últihuirðiraini
ofckaæ, hötfðu uim svo larngt sfceið
verið óbriigðulir og (kæirlkiommir
boðbenair góðna frétta atf ætt-
inigjum og vinum heima á Frórai,
að við rnggðlum edÐki að ofcfc-
uir rmioriguiniiim, sem ofldcu
bairdt símiskeiytið. í amKivairaflieyai
ofckar töldium við, að þairna hlyittu
að veraa svo góðar fréttiir á feirð-
imini, að þær hefðu ekíki þolaö
seinagainig verajulegs bréifs. Við
okkuir blödliu fjöguir yfiriætÍB-
laius orð: Stefán dó í daig. Amdar-
tak störðum við agradafa og sfltíiin
imgsvama einis og við værurn orð-
in ólæs á þuwgbæir tíðindi.
Á samri stundu vairð ofckutr þó
roeð beisklega svipflegum hug-
hvörfum Ijóst, að Steflán Pálason
tamnllækmir, tengdatfaðdr soraar
ofekar, væri lá'tina AmdvaraflauB