Morgunblaðið - 02.09.1969, Blaðsíða 5

MORiGUTSTBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. SE3PTEMB.BR H9&9
5
Á laingrd sög’u sinini hefur
LuxembuTg bæði notið þess og
goldið að vena í hjarta Evrópu.
Fyrr á tím'Uim á blómasikeiði
evrópsikra keisara og konunga
róðu duttliuin©air þeirra því oft,
hver voru örlög laindisiinB. Nú
á tírruum efraahagstheii da og víð-
tækirar samviminu þjóðia í milli
ihefur Luxemiburg notið letgu
simniar til efniahagsiegrar fram-
þróuintnar.
Sigfre-ðiur, greifi af Arderane,
er talimn stofniandi Luxemburg
ar, ef svo má að orði komast.
Árið 963 reísfli bainn ®ér kastala
á kletti, sem sfaagar fram yfír
Alz-ette áma. Umthverfis faastal-
anin reis bær, síðair virtei og sáð-
ast en efaki sízt miðaldia ríki.
Höfulðfooing Luxemiburgar steind
ur nú þar sem kaistali Sig-
freðuris var. Ætt Sigfreðurs
dafna-ði og af hemni spruttu
keisarar, koouinigar og drottn-
ingar Evrópu. En ósamlyndi
þeirra hafði síðar áhrif á Lux-
em-burg. Árið 1443 lagði h-ertog-
iran af Búngu-nd það undir sig.
Laut lamdið Búrgunduim, Spáni.
Ausituirríki og Fraklkiandi fraim
til ársins 1815, þegar því var
veitt sjálfstæði sem stórhertoga
dæmi í koniungsisaimibandi við
Hollatnid sam-kvæmt Vímairisiamn-
iniguinium.
Á ráðístefnu stórvelda
Evrópu í London árið 1839
vonu núveramdi landamæiri stór
hertogadæmisi-nis Luxemburgar
á-kveðin. Spann-ar landið yfir
2586 ferkílómetria. Það á landa-
mæri að þremur löndum: Frakk
liaodi, Belgíu og Þýzkalandi.
Sömu stórveldi hittust aftur í
London árið 1867 og tóteu þá
á si-g áby ngð á sjálfstæði Lux-
emburigar og eilífu hlut.leysi
landsinis. Þetta var gert í
sku-gga ágreininigs milli Þýzfaa-
land-s og Frafaklainidis. Lan-dið
var eiran um skeið í komtun'gs-
samibaindi við Holland. ViHhjálm
ur III, kommguir HoTlainds, var
siðasti hollenzki þjóðhöfðing-
imn sem bar niafribóti'nia: Stór-
hertogi Luxemiburgar. Ha-nn
lézt árið 1890 og eiigiraaðist enig-
ain karlerfiinigja. Þá tóku
ákvæði sáttmála frá 1783 gildi.
Þa,r sagði, að létist konuingur
HolTamds án þess að hafa eign-
azt karl-erfi-niga, skyldi stórher-
toga-'niafnbótin ganiga í ertðdx
tál Weilburgtevísiar Nassau-ætt
arininiar. Hertogi-nn Adolf af
Nasisaiu-Weil'burg varð því stár-
hertogi Luxemburgar og ætt-
faðir allna síðari þjóðhöfð'ingj-a
landsiinis. Jean, núvenaindd stór-
hertogi Tandsiins, tó!k við vöid-
um ánið 19-64 af móður sinim
Ohairlotte, stórherfagay'nju, sem
vék úr sæti fyr-ir syná sínum
eftir 45 ára stjórmarferil. Hún
lifir en-n,
Á þessard öld hefur Luxem-
bung verið hemumið af Þjóð-
varjurn bæði í fyrri og
seinni heimsBtyrjöldininii. Reynsl
an sýndd, að hl.utleysisyfirlýs-
ingarnar frá 19. öld máttu sán
ekki milkils, þegar til tók. Ár-
ið 1948 féll Luxem-burig frá
hllutleysisstefniu sinmi og v-arð
eitt af stofnrtkjum Atlantshafs
banidal'agsinis árið 1949. Luxam-
burg hef-ur eigin her, sem lýt-
ur saimieiginlegrii herstjórn
NATO komd til stríðs.
STJÓRNARFAR
Stjáruiarstonáin., sem nú er
grundvöllur stjórroskipuniar
Luxemburgar, var upphaflega
sett áiúð 186-8, en hefur sætt
ýmisum breytinigum síðan. Hún
eæ ítarl-eg og hefur að geym-a
121 grein. Stórthertogimn hefur
saimfcvæmt hemnii ámóta hlut-
venk og völd og t.d. forseti fs-
lamds eða aðrir þjóðhöfðinigj'ar,
þar sem þinignæði ríikir.
Fulltrú'aþing er löggj-afhm
Fulltrúar eriu kosnir til 5 ára
setu á þinig-iniu. Við kjör þeirra
gildir Tistafriamiboð og hlutfall's
PIERRE WERNER,
iorsætisróðherro Luxemburgar
Pierre Werner fæddist ár
ið 1913. Hann lauk lögfræði
prófi frá háskól-anum í
París og lagði stund á lög-
fræðistörf ,þar til hann hóf
stamf hjá Bian'que Gónérale
de Luxembourg. Þair starf-
aði hann á tímum seinni
heimsstyrjaldarinnar og
sendi þá útlagastjórn Lux-
emburgar í London með
leynd skýrslur um fjárhags
lega stöðu landsins.
Árið 1944 þegar ríkis-
stjórn lamdsins kom frá
London, eftir að nazistar
höfðu verið hraktir þaðan,
var Weroeir ráðinin til
starfa hjá fjármálaráðuneyt-
inu. Hann fjallaði einkum
um málefni banka. Árið
1953 lézt þáveram/di forsœt-
is- og fjármálaráðheirra Lux
embuirgar og var Wenn-er
skipaður í fjármálaráðherra
embættið.
í þingkosningum, sem
fram fóru 1954 bauð hann
siig fram á lista Kirisitiiliega
sósíalistaflokksins. Hann
náði kjöri og hefur ætíð síð
an átt sœti í níkiisstjóm-
um laods síms. Honuirn var
falin stjó'rniarmynidun 1959
og hefur síðan gegnt em-
bætti forsætisráðherra,
enda þótt stjómarskipti
hafi átt sér stað. Pierre
Wemer hefur og jafn-
an gegnt embætti fjármála-
ráðherra, hann var um tíma
utanríkisráðherra og her
málaráðherma. Ríkisstjórn
þá, sem nú situr, myndaði
hairun í íebrúar sl. eftir þinig-
kosningar, sem fóru fram sl.
haust.
Pierre Werner hefur ritað
margar greinar og tekið þátt
í fjölda alþjóðlegra ráð-
stefna einkum um fjármál
og efnahagsmál Evrópu.
Hann hefur verið sæmdur
heiðursmerkjum margra
Pierre Wemer, forsætisráð
herra Luxemburgar.
landa bæði í Evrópu og ut
an hennar.
Piiertre Werinisr kvæmtisl
Henriette Pescatore ári?
1939. Þau eiga 5 börn, þrj;
syni og tvær dætur.
heiti oig flest opinber pllögg eru
á frömsku. Dagblöð eru sfcrifuð
á þýzku. En á götum úti er tal-
að mál, sem ógeminigur er að
skdlj'a, luxemiburígska.
Luxeimburgska er mállýzkia
af þýzkum rótum, sem hefur
orðið fyrir miklum frönsteum á-
hrifum. Eftir seinini heimissityrj-
öldima voru gerðar tilriaunir til
að gera luxemburigsiku að rit-
málii, en þær tókust etofai. Málið
Skortir flest iiáfleygari hugtök
og niýtur sin ekki neima í dag-
leguim umræðum. Almieranit má
sagja, að frarasfaan sé mál
memnitam-ainoa, em þýzkan allrar
alþýðu. Þettia má m.-a. miairfaa af
opiiniberom til'kyninimguim. Þanm
ig eru þau opimber göigtn, sem
ætluð eru til takmarkaðiriar út-
breiðisilu, skrdfuð á frömisku, em
þau, sem ætluð eru öllum al-
meininiimgi til eftirbreytni, eriu
sterifuð á báðum málunium eða
aðeins á þýzku.
í Luxemibung er efcki full-
komiran hásfcóli, aðeins vísir að
honium. Afla ibúar lamdsims sér
æðri meinmtuiraar í niágraruraa-
lönduinium. Luxemibuirigstei'r stúd
eratar bafla með séir laindssam-
tök.
EFNAHAGURINN
Stáliðiniaðurinin er hornsteim'n
efnaihaigslífs Luxemburgar. Ár-
ið 1929 var Luxemiburg sjöumda
■stærsta stál-framleiðsluland
heimis. Eftir seiminii heimsstyrj-
öldima efldist stáliðmaður amm-
airra lamda og Luxemburg dróst
nokkuð aft'ur úr. Síðustu ár hef
ur stálframleiðsla liamdsiiras
niumið um 4.5 milljónium toraraa
árlega, eða um 13 tonnum á
hverm íbúa þess. Um 70 prs. út
flu'tnimgs Luxemiburgiar byggist
á st áLfram'leiðsluirani.
Þessá einlhæfnd í atvirarauveg-
um Lamdsdms og útfLutnimgsiflram-
leiðssLu hefur haft í för með sór
raofakra efniahagsörðu'leika síð-
uistu ár. Rífaistj órmiirn setti árdð
1960 fraim áætlium, sem miðar að
því að víkka grumdvöll efna
hagslífsinis. Þar er gert ráð fyrir
aukirun'i fjárfestiingu í marg-
breytilegri iðnaði s.s. eins og
efm-aiðiraaði. H-efur erlendum fyr
irtæfcjum vemið gefið tækifæri
til slítorar fjárfestingar rraeð
hagstæðum kjörum. f kjölfar
þessara ráðstaflana hafa síðan
sprottið upp ný fyrirtæiki. Nú
hafa t.d. bandarí-sku fyrirtæk-
in Goodyear, Duporat de Nemo-
urs og Monisanto hafið relfcstur í
laindirau. Þá haf-a stjórmvöld
Elzti hluti höfuðborgar Luxemburgar.
kosninigar. Landirau er skipt í
fjögur kjördæimi. Fjöldi þimig-
manma miðast við það, að eiran
þinigmaðu-r sé fyrir hveirja 5500
íbú-ar. Sé efa'kd uminit að skipta
j-afmt eftir þeirri tölu teljast
4000 og fleiri jafnt og 5500.
Kosmiinigin er bein. Það er borg-
araleig skylda að raeyta atkvæð-
isréttar síns. Séu ekki færðar
fram lögl-egar ástæður fyrir
því, að kjósandi greiðir ekki at
kvæði, er hamin setetiaður o-g
hækfaa sektdmraar við ítrekaðar
fj-airviistir frá kjörstað.
íbúar Luxemþurga.r eru ná-
lagt 340 þúsium-d. Nú e-i-ga 56
menin sæti á fulltrúaþiiraginu.
Þeir skiptiast þammig mdlli
flóktea: Krisitileigi-siósialdsita-
ftokkurdmin 21, Sósíalíski-vertea
larad-s. Luxemburgairar rufu
þetta bandalag efti-r fyrri
heimisstyrjöldiinia. Ámið 1921 var
stof-raað til efinahagssamviranu
við Belgíiu og er hierarai haldið
áfram eiran í dag. Gjaldmdðlar
larada.mnia gilda t.d. jafnt í
hvoru þeirr-a sem er. Árið 1943
tók Luxeimtoung þátt í stofnUm
Benielux-bamdalagsi’ns ásarrat
Belgíu ag Hollllairadli.
SAMSKIPTI VIÐ AÐRA
Árið 1950 gerðist Luxemburg
aðili að sáttmálaraum, sem var
girumdvöllur Kola- ag stá-lsiaim-
steypumiraar. Höfuðstöðvar sam-
steypummiar varu settar upp í
Luxemburg ag voru þar í 12 ár.
Landið gerðist síðar aðili að
Rómarsáttmáilairauim, sem umdir-
ritaðuir var árið 1957 og er
grundvöllur Efnalhaigsbamda-
lags Evrópu. Hefur það tekið
virkan þátt uppbyggLragu
bandiaiiagsims og aðiagað efraa-
hagsletgia þróum síraa eftir kröf-
um þess. I Luxemtouirg er nú
aðsetur sam'eiginiegs dóm-
stóls efnahagsbaind'-alagsiamd-
arana og fjárfestiragiabantei
Evrópu. Talsverðrar gremju
gætti í Luxemibutrg, þegair höf-
Uðstöðvuim Efiraaihiagsbaindiailags-
iras, þar með Kola- og stálsam-
steypuinmar, var komið á fót í
Brussel.
Luxeimbumg e.r aðili flestma
mdk'ilvægra alþjóðasamtaka og
stofraamia í Evrópu og á alþjóð-
legum vettvaragi. Flest erlemd
ríki ha-fa stjórram-áiaisamband
við Luxemburg enda þótt
sendiheirrar þeirra séu ekki bú-
settir þa-r. í gildi er sammiragur
millá Hollands og Luxe-mburg-
ar, sam uindirritaðuir v-ar árið
1964, er gerir ráð fyrir því, að
hollemzkir sendimemin komi
fraim fyrir Luxemiburig og gæti
hagsmuinia landsims í þedm lönd-
um, þar sem efcki eru sendí-
herrar Luxembuirgar. Árið
1965 endurmýjiuð'u rí’kisstjórndr
Belgíu og Luxemb'urgar samm-
ing þesis efmis, að beLgisikir
ræðisme-nin komi fraim fyrir Lux
embumg, þar sem lamid.ið hefur
eniga ræðismeran.
Stórhertoginn af Luxemburg.
manmiaflokkurin.n 18, Frjálslyradi
flokkurimin 11, Kommún-Lsta-
floíkíkurdnm 6. Auk framaira-
greindra flokfaa starfar eirandg
þj’óðisameinimigarfloikfaiur, sem á
eragan þiragfulltrúa. Kosnimgar
fóru sð'ast fr-aim í Luxetmburg
hauistið 1968. Ríkisistjórmin er
samsteypustjóm, farsætisráð
herr-a er Pierr-e Werraar úr
flokfai kiristileigria-sésíalista, en
frjálslyradi flaktouriran á eininig
aðild iað stjórrainind.
MÁLIÐ
Ferðamiemin og aðrir, sem
heáimsækja Luxembumg, uradrast
yfirleitt mjög þaran nuglinig, er
virðist ríkjia í tumigumáli lands-
mianiraa. Rauraar ráða þrjú
turagumál rfkj-um á þessu litla
lamdisvæðd. Götumöfin, verzlairaa
la-gt si-g fram um að bantoar
settu upp bækistöðv-ar síraar í
l-aradirau og þar myndað'ist al-
memiraur alþjóðlegur fj-ámm-ag-ns-
marlkaðuir. Ferðamiemm hiafa og
mikil álhrif á efraabag Luxem-
burg-ar. Stjónnvöld þar bafa ó-
hitoað fylgt frjálslyndri stefmiu
í flugmiáluim. Kemiur það m.a.
fram gaginv-art Loftleiðum og
fluigi þedrra þaragað. Árdð 1967
fóru 325 þús. farþegiair um Lux-
em buirgflugvöll og 727 þús.
ferðaimeran gistu raæturlairagt
hótel og aðra gististaði lands-
iras.
Luxemburg hefur jafn-an
haft raáraa samvirarau við aðrar
þjóðir í efraalhagsmálium. Árið
1842 var stofraað til
„zollverein”, eins koraar tolla-
bandal'ags, milli þess og Þýzka-