Morgunblaðið - 06.09.1969, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. SEPT. 1960
Landbúnaðarstefnan leiðir til framfara
Rœða Ingólfs Jónssonar, ráðherra á aðal
tundi Stéttasambands bœnda
UM J?AÐ verður ekki deilt
að þetta sumar sem nú er
næstum liðið, hefur verið
landbúnaðinum erfitt. Það
sem sjaldan hefir gerzt áð-
ur er staðreynd nú, að ó-
þurrkar og léleg grasspretta
hafa fylgzt að. Þetta er nokk
uð misjafnt yfir landið, en
yfirleitt má telja að heyfeng-
ur verði með minna móti og
mjög misjafn að gæðum.
Er þetta fjórða árið seim verð-
ur að telja óhagstætt fyrir land-
búnaðinn vegna erfiðs tíðarfars.
Yfirleitt hafa menn verið sam-
mála um að árið 1965 hafi bsend-
ur fengið í sinm hlut góðar takj-
ur og ekki minna en aðrar stétt-
ir í þjóðfélaginu. En þá var
mikil atvinna um land allt og at-
vinnutekjur í bezta lagi. Tó(k
inokkur ár að fá leiðréttingu
bændum til handa í afurðaverði
og öðru sem bætti þeirra kjör.
Ef árferði hefði verið í meðal-
lagi, eða ekiki lakara en það
var 1960—65, er enginn vafi á,
að kjör baenda væru nú góð og
batnandi. Árferðið hefir óum-
deilanlega mjög mikil áhrif á
reíkstursútíkomu búanna.
f seinni tíð hefur bændastétt-
in vegna árferðisins orðið að
greiða þungan skatt sem einn
bóndi nýlega nefndi „kulda-
skatt“.
Vorin hafa verið köld, sumur-
in stutt og vetunnir langir. Hey-
skapur hefir oftast verið í minna
lagi og fóðurbætiskaiup langt um
fram það sem hefði orðið í sæmi
legu árferði. Áburðarkaupin
hafa einnig verið meiri, heldur
en í venjulegu tíðarfiari.
Á sl. vori var áburðarsalan
um 58 þúsund tonn. Er það að-
eins minna en 1968 en 4,5%
mieira en 1967. Grasbresturinn er
ekki vegna þess að bændur hafi
eklki borið á túnin eins og venju
lega. Nú er talið að kal og arfa
vöxtur sé víða og vita menn
ekfci með vissu um orsakir fyrir
því. Öruggt er að ástæðurnar
eru margar og samverkandi, en
kuldinn vegur vitanlega mest í
þeirri orsafcakeðju. Undanfarin
ár hefir mikið verið unnið að
ýmiss konar rannsóknum á sviði
landbúnaðarins og ekki sízt að
hvers konar rannsóknum á sviði
jarðræktar.
Rannsóiknastofnun landbúnað-
arins hefir sérfræðinga sem
starfa að þessum málum. Búnað
arfélag fslands hefir ráðunauta
á þessiu sviði eins og ýmsum
öðrum, sem landbúnaðinn varða.
NEFND KANNAR KALIÐ
Á þessu sumri var skipuð sjö
manna samstarfsnefnd til þess
að vinna að því á hvern hátt
megi forða tjóni af kali og gras
bresti í framtíðinni. í því ákyni
mun nefndin safna gögnum sem
fyrir liggja um kal og kalrann-
sóknir í landinu. Hún mun gera
tillögur um varr.ir gegn kali og
grasbresti af völdum kals. Nefnd
in mun einnig athuga á hverm
hátt heppilegt sé að endurrækta
skemmd tún þar sem ka-1 er fyr
ir hendi og arfavöxtur er ríkj-
andi.
f nefndinni eiga sæti jarðrækt
arsérfræðingur Rannsófcnastofn-
unar landbúnaðarins og Búnað-
arfélags íslands, en formaður
nefndarinnar er Pákni Einarsson,
fyrrverandi landnámsstjóri.
Á Hvanneyri hafa farið fram
ýmiss konar rannsóbnir og ýms-
ar tilraunir gerðar þar í gras-
ræfct.
Á þessu sumri kom til landsins
á vegum Gísla Sigurbjörnssonar,
forstjóra, þý2kur prófessor í
jarðrækt og dvaldi hann með
mánu samþykki á Hvanneyri um
mánaðartíma við ýmiss konaT
rannisóknir á sviði grasræktar.
Starfaði hann með Magnúsi Ósk
arsisyni að þessum málum. Áður
en prófessorinn fór af landi burt
afhenti hann mér álitsgerð og yf
irlit um þær rannsóknir sem
hann vann að. Verður þetta álit
tekið til athugunar af sérfróð-
um mönnum og er ekki óliklegt
að af ályktunuim pirófessorsins
megi nofcfcuð læra og að gagn
megi af þeim verða.
Enn er of ffljótt að fullyrða nokk
uð um hversu mikið fóður miuni
vanta til þess að bændur geti
haldið bústofni eínum. Flestir
munu slátra öllum dilkum að
þessu sinni og öllum lélegri
nautgripum. Má vera að það
nægi fflestum með þvi að drýgja
heyin með miklum fóðurbætis-
kaupum. Mun það reyna mjög
á greiðslugetu bænda, mikil fóð
urbætiskaup til viðbótar áburð
arkaupum, sem ekki komu að
fullu gagni að þessu sirnni.
Menn velta því þess vegna fyr
ir sér hvort mögulegt sé með
séristökuim aðgerðum að gera
þeirn sem verst eru settir fært að
festa kaup á nægilegum fóður-
bæti á komandi vetri og hvaða
ráð önnur séu fyrir hendi. Verð
ur það athugað eftir föngum.
Eins og áður var netfnt, hafði
hagur bænda batnað mjög á fyrri
hluta þessa áratugs og hefði sá
bati getað haldið áfram að ó-
breyttu tíðarfari. Batinn Vcir í
því fólginn að afurðaverðið var
hækkað til samræmis við kaup
þeirra stétta sem tekjur bænda
eiga að miðast við lögum sam-
kvæmt. Hann var einnig fólginn
í því, að bændur stæfcfcuðu búin
í samræmi við auikna ræktun,
sem aldrei hefur verið meiri en
á þessum tíma.
Túnin hafa stæfckað um nærri
hekning á 10 árum. Hefur það
örugglega átt stóran þátt í að
halda framleiðslunni uppi þrátt
fyrir kuldatíð og versnandi ár-
ferði.
Vélvæðing og ýmisleg hagræð
ing í búrekistrinum, hefir og gef
ið landbúnaðinum aufcinn við-
námisþrótt og gert hann færari
að standa undir „kuldaskattin-
um“, og þeim erfiðleikum sem
óhagstætt tíðaríar Veldur land-
búnaðinum.
EFNAHAGUR BÆNDA
Á sl. vetri var lokið við ítar-
lega athugun á efnahag bænda.
Var gerð ræfcileg úttekt á að-
stöðu bændastéttarinnar og eign
ir og slkuldir tilfærðar. Þá var
einnig gerð rækileg athugun á
bústærð og tekjum bænda yfir-
leitt. f l’jós fcom, að bændur eru
mjög misjafnlega settir efnalega.
Það kemur einnig fram að að-
staðan er mjög misjöfn eftir sýsl
um og landshlutuim. Skýnslan
ber með sér, að bændur hafa yf-
irleitt efnazt og að hagur meiri-
hl'uta bænda er allgóður. Meðal-
skuldir bænda yfir allt landið
reyndust vera 262 þús. fcrónur.
77,7% af bændum skulduðu
minna en ársbrúttótekjur og er
talið að þeir séu yfirleitt sæmi
lega settir efnalega. 22,3%
bænda skulda meira en einis árs
brúttótekjuT og eru þeir vitan-
lega misjafnlega settir, sérstak-
lega þeir sem sku'lda meira en
tvöfaldar brúttóáxistékjur. 3,4%
bænda eða 160 talsins eru sam-
kvæirnt skýrslunni taldir það illa
settir efnalega að vafasamt er
talið, hvort þeir geti eða eigi að
halda búskap áfram. Þannig hef
ir það alltaf verið að einstakir
menn dragast aftur úx af ýmisum
ástæðum. Getur þar margt kom
ið til, svo sem óheppni og heilsu
leysi, en einnig kemur það oft
fyrir að menn eru ekfci till þess
fallnir að vinna að því, sem þeir
hafa lagt fyrir sig og væru því
betur settir við önnur störtf.
í ljós kemur að bændastéttin
skuldar minna og er rnuin betur
sett efnalega en margir höfðu
haldið. Uppgjör 118 búreiikninga
1968 staðfestir þá sfcoðun að af
koma bænda var efcfci slæm
þrátt fyrir áföll vegna árferðis-
ins. Nauðsynlegt er að gera sér
raumhæfa grein fyrir vandamál-
um landbúnaðarims. En bændum
er efcfci greiði gerður með því
að talað sé um þá eins og þeir
séu ósjáltfbjarga menn eims og
stundum er gert.
Skýrsla um vanskil í veðdeild
og af gemgislánum. í ákýrsluna
vantar yfirlit um slkil bænda
við StOfnlánadeild landbúnað-
arins en þar er um margfalt
hær.ri lán að ræða en í veðdeild
inni, eða gengislán.
Á síðasta Alþingi voru sam-
þykikt lög sem heimila að breyta
lausaskuldum bænda í föst lán.
Búnaðarbankinn hefir nú lokið
undirbúningi að fraimkvæmd
þessara laga. Reglugerð var gef-
in út sem kveður á um hvernig
lögin sfculi framkvæmd. Búnað-
arbamkinn mun gefa út sérstak-
an flofck bankavaxtabréfa til 20
ára vegna þassara iaga. Yextir
af bréfunum verða 8,5%. Áns-
greiðsla af lánunum verður ná-
lægt 10%% og eru vextir og atf-
borganir þessara lána svipuð því
sem vextir og kostmaður er atf
víxlum. Verða þetta að telj-
ast sæmileg kjör og mikið
unnið við það fyrir bænd-
ur að koima lausaskuldum sín-
um þannig fyrir að árlegir vext-
ir og afborganir verði ékki meiri
en sem nernur víxilvöxtum og
framlengingarikostnaði. Er sjálf-
sagt að bændur noti það tæki-
færi sem hér býðst til þesis að
bæta sinn hag. Framfcvæmdin
verður með sama hætti og 1962.
Gafst það vel, bréfin seldust eins
og ráð var fyrir gert. Tiil þess
að bændur geti staðið undir
„skuldaskattinum", og fengið
teikjur í samræmi við launahækk
un annarra stétta hetfir afurða
verðið verið hætókað verulega.
Hjá því varð eklki komizt og
munu allir sanngjarnir menn
telja það sjállfsagt og eðlilegt.
VERÐBRE YTING AR
Um áramótin 1967—68 var
grundva'llarverð á mjólfc kr. 9,10
pr. líter en nú er mjólfcurlíter-
inn í verðlagsgrundvellinum fcr.
12,05. Hæfckun er kr. 2,95 pr. lít-
er eða 32,36%. Með síðustiu hækfc
un á mjólfcurverði, sem bráð-
lega gengur í gildi, mun grund-
vallarverð pr. mjóllkurlítra verða
um kr. 12,50. Um áramótin 1967
—68 var dilkakjöt í verðgrund-
vellinum kr. 64,50 en er nú kr.
83,25. Hæfcfcun pr. kg. er kr.
18,75 eða 29,07%. Ull og gærur
hafa hækkað talsvert á þessum
tíma einis og kunmugt er, en út
í það verður efcfci nánar farið
að þessu sinni.
Verðlag á rekstrarvörum hef-
ur að sjálfsögðu hæklkað vegna
gengisbreytingarinnar en þó að
ýmsu leyti minna en sem nemur
þeirri hæfckun sem orðið hefir á
framleiðsluvörunum. Má þar til
nefna fóðurbætir sem nú mun
yfirleitt kosta um kr. 8,50—9,00
pr. kg. Áður þótti gott etf bónd-
inn gat fengið 1 kg. af fóður-
bætti fyrir það verð sem fékfcst
fyyrir 1 líter af mjölk.
Verð á áburði hækkaði mifcið
á sl. vori eða um nærri 35%.
Áburðarnotkunin varð eigi að
siður mjög mikil að þesisu sinni,
eins og áður hefir verið að vik-
ið .
Hefir verið tekið til'lit til hækk
unar á áburðarverðinu með
breytingu á afurðaverðiniu. Aug
ljóst er að nofcfcur vandi er fyrir
hendi í sambandi við mjóikur-
framleiðsluna. Getur svo farið
að á komandi vetri verði ertfitt
að fullnægja mjólkurþörtfinni á
aðalmarifcaðsisvæðinu. Vonandi
rætist úr því, án þess að grípa
þurfi til allt of fcostnaðarsamra
aðgerða.
Víst er að enginn þanf nú að
hafa áhyggjur af offramleiðslu
á mjólk eða af of mik'lum mjólk-
urvönum í landinu.
Kjötsalan hefir ekiki gengið
eins vel og æskilegt er. Dillka-
kjötið er talið vera í háu verði
og sagt er að salan hafi dregizt
saman aí þeim ástæðum. En
það eru fleiri ástæður fyrir
minnkandi sölu á dilkakjöti,,
þ.e. breyttar venjur margra í
matarkaupum. Áður var lítið
notað af svinakjöti í landinu, nú
er fr'amleiðsla á svínakjöti milk-
il og hefir það verið selt í sam-
keppni við dillkakjötið. Fyrir fá
úm árum var lítið notað af fugla
kjöti hérlendis, en nú er kjúkl-
ingaframleiðsla mjög mifcil og
segja margir að eftinspurnin fari
stöðugt vaxandi eftir þetssari
fæðu, þótt fullyrt sé að hún sé
mun dýrari en dillkakjötið.
Dilkakjötið er flutt á erlendan
markað fyrir af lágt verð.
Útflutniragsbæturnar sem eru
nærri 300 millj. á verðlagsár-
inu, hrötókva eklki til og var því
ákveðið að taka fcr. 5 atf hverju
kg. kjöts í verðjöfnunargjald,
seim haldið er eftir aí grundvall
arverðinu.
tflutningur á því verðlagsári
sem er að ljúka mun vera um
5.500 tonn og er það meira en
nokifcru sinni fyr.r. Talið er að etf
ísland gengur í EFTA muni bet-
ur ganga með sölu á dilkakjöti.
Br líklegt að svo muni verða, en
ákvörðun um það hvort fsland
verður með í þessum samtökum
hefiur ekki enn verið tekin. Er
nú unnið að allsherjarathugun á
því máli og það vegið og metið,
sem mælir með því að ganga í
samtökin og einnig það, sem
gæti haft neikvæð áhrif.
ÁHRIF NIÐURGREIÐSLA
TTL LÆKKUNAR
Þegar talað er um minnkandi
sölu á búvöru vegna þes's að hún
er í háu verði, verður mönnum
tíðrætt um nauðsyn þess að
lælklka framleiðslukostnaðinn og
gera ráðstafanir til læfckunar á
útsöluverði vörunnar með þeiim
hætti. En þetta er ekki eins auð-
velt og aft hefir verið haldið
tfraim. Talað hefur verið um að
með því að greiða niður verð á
áburði, myndi útsöluverð á
mjólk og kjöti geta lælkkað það
mikið, að það hefði veruleg á-
hrif á neyzluna.
Hagstotfan hefir reilknað út
hvaða áhrif niðurgreiðsla á á-
burði hefir á útsöluverð á mjólk
og kjöti. Væri áburðurinm greidd
ur niður og læfckaður í verði um
30%, seim elklki væri til hagsæld-
ar fyrir landbúnaðinn til fram-
búðar, mundi útsöluverð á mjólk
læfcka um 3,6% og útsöluverð á
kjöti um 4,8%. Efcki er líklegt
að lætókun sem þessu nemur hafi
miikiil áhritf til söluaulkningar á
þesisum vörum. Þá heifir verið
talað um að vextirnir hefðu mik
il áhrif í þessu sambandi. Væru
vextir af stofnlánum læfkkaðir
um 2% mundi útsöluverð á
mjóik geta lækkað um 0,6% og
á kjöti um 0,8%. Væru tollar af
landbúnaðarvélum afnumdir svo
seirn dráttarvélum, heyvinnuvél-
um o.fl. tæfcjuim, mundi mjólkur
verð geta læfckað um 0,04% og
fcjöt um 0,05%. Þannig hatfa þess
ir tollar sama sem engin álhritf
á útsöluverðið, enda hafa tollar
á búvélum verið lækkaðir stór-
lega á síðustu árum. Á fóður-
bæti er enginn tollur svo efcki er
auðvelt að læfcka hann verulega
frá því sem nú er. Það er auð-
sfcilið mál ef menn villja gera
sér rétta grein fyrir staðreyndun
um, að lækfcun refcstrarvara og
vaxta 'hefir minni áhritf á út-
söluverð afurðanna heldur en
margir halda að óathuguðu máli.
Kaupgjaldsliðurinn, vinnslu-
Ingólfur Jónsson ráðherra í ræðustól. T.v. Gunnar Guðbjartsson, form. Stéttarsambandsins, en
t.h. Sæmundur Friðriksson framkv.stj. þess.