Morgunblaðið - 06.09.1969, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. SEPT. 19«ö
„ÞEIR”
Eftir Halldór Jónsson, verkfræðing
Tali maður við A-EVRÓPUBÚA,
þá verður maður gjarnan var við
sérkennilega afstöðu til stjórn-
mála. Komizt maður innfyrir skel
hinnar „materíölsku dialektíkur",
sem lögskipað er að bera sem yztu
brynju þar í sveit, þá viðurkenna
þeir gjarnan að hlutirnir mættu
nú helzt vera allt öðruvísi
í stjórn lands þeirra, en þeir eru.
Þegar hinsvegar svo langt er
komið, þá yppa þeir öxlum og
segja, — ja svona verður það
víst að vera, „Þeir“leyfa engar
breytingar.
Við getum ekki láð þeim þeirra
afstöðu, ástæðurnar þekkja allir.
En hvernig má það verða, að
íslendinga láta æ oftar standa
sig að svipaðri afstöðu: „Hvað
getum við gert. „Þeir“ ráða en við
ekki“.
LýðRÆðl — FLOKKSRÆðl
Það heyrizt oft minnst á það,
að okkar 25 ára gamla stjórnar-
skrá hafi aldrei átt að vera fram
búðarplagg, heldur hafi verið
gert ráð fyrir því að hún myndi
fljótlega þurfa endurskoðunar
við. Af því hefur ekki orðið sem
kunnugt er. Allt um það, þá hafa
margir efast um það, að núver-
andi stjórnskipun lýðveldisins
geti tryggt fullkomið lýðræði.
Málin hafi þróast fremur yfir í
Ll N DARBjΠk
Z
BS
Q
D
s
Gömlu dansarnir
í kvöld.
Polka kvartettinn
leikur.
Húsið opnað kl. 8,30.
Lindarbær er að Lindargötu 9.
Gengið inn frá Skuggasundi.
Skni 21971.
Ath. Aðgöngumiðar seldir
kl. 5—6.
D
t*
LINDARBÆR
hið algera flokksræði, þegnarn-
ir séu í raun og veru fangar vel
skipulagðra h ópa, sem síðan
stjórni eftir boðorðinu gamla:
„divide et impera“, — deildu og
drottnaðu. Um raunverulegt val
sé ekki lengur að ræða á kjör-
degi, heldur sé hér um að ræða
athöfn, þar sem kjósandanum
gefst tækifæri til þess að frelsa
sig frá illu með því að kjósa hina
illskárstu. Hinsvegar sé næstum
vonlaust að ætla sér að hafa á-
hrif á val frambjóðenda hinna
fjögurra flokka og nýja þýði
ekki að stofna, enda finnst flest-
um nóg samt. Framboðslistum sé
raðað af smáum hópum, útstrik-
anir hafi aldrei gefið neinn ár-
angur, hinir listarnir verri en
dauðinn svo valið sé ekkert. Þann
ig sé flokksræðið algert. Flokks-
ræðisþjóðfélagið sé síðan búið að
skipuleggja sig sjálft í embætta-
erfðakerfi þannig að í algeran
baklás sé hlaupið.
Sú staðreynd að atkvæðisrétt-
ur landsmanna fer töluvert mik-
ið eftir ferkílómetratölu byggðar
lags þeirra en síður eftir höfða-
tölu, leiðir svo af sér kennisetn
ingu ,þeirra“ um „jafnvægið í
byggð landsins".
Sú kenning kallar síðan á alla
þá fjármuni landsmanna, sem eðli
sínu samkvæmt gætu annars far-
ið til uppbyggingar arðbærra
atvinnuvega. Útflutningsupp-
bætur á ýmsar landbúnaðarvör-
ur, (sem jafnvel eru framleidd-
ar landgæðum til stórtjóns svo
sem sauðfjárafurðir) rafvæðing
eyðisveita, tilgagnslausar vega-
gerðir og „flóttamannabrýr“ í ill
býlum héruðum, fjáraustur í fyrir
fram gjaldþrota fisklaus frysti-
hús, atkvæðatryggjandi alls-
herjaverksmiðjur á útskögum o.
s. fr v., virðast tæpast geta talizt
til hagkvæmra ráðstafana á fjár
munum, skv. inn- og út reglunni,
sem annars gildir um fjármuni.
En „Þeir“ vilja hafa þetta svona
og „Þeir“ segja að við viljum
hafa þetta svona, því að við séum
jú kjósendurnir. Og hversvegna
erum við þá að nöldra?
Sumir halda því fram, að þetta
„byggðajafnvægiskerfi" og það
stjórnskipunarkerfi, sem leiðir
kenninguna með sér hljóti að
leiða til útþenslu „ríkishyggju"
þegnanna, sífellt meiri opinber
forsjá á félagslegum sviðum svo
og í öllu atvinnulífi. En er þá
nokJcuð til í þessu? Því svari
hver fyrir sig. En það getur ver-
ið nógu gaman að ganga á reka
efnahagslífsins og skoða sporin
eftir „Þá“ í fjöruunum.
EINKAREKSTUR OG
RÍKISREKSTUR
Það hefur löngum þótt vilja
brenna hér á íslandi, að einka-
rekstur eigi undir högg að sækja,
á mie®am ih/verslkyns ríkisiforsjá
aiu/kizt. Það er lýðuim ljóst orðið
og mieira að seigja hialgfræðáinig-
um að fyrirtæíki lamidsmiainna
hafa ekki fengið að mynda eigið
fjármagn, með þeim afleiðingum
sem hvarvetna blasa við. Fjár-
þrota fyrirtæki um land allt eiga
nú allt sitt undir bönkunum, sem
eru undir öruggri stjórn
„Þeirra“. Það er jafnvel talað
um það, að stjórnendur fyrirtækj
anna hafi í raun og veru ekkert
umboð lengur til þess að vera að
ráðskast með þau, það megi bara
„Gauka þeim fram fyrir“, því
bankarnir eigi þau með húð og
hári.
Þetta er kannski sjónarmið út-
af fyrir sig og sjálfsagt mjög
æskillagt út frá átkiveðdnnd gtjóim-
málakenningu séð. En þeim herr
uim sem þaninig taila gflieymdist bara
að aitihiuga hvað það er, sem hieif-
ur komið fyrirtækjunum í þessa
aðstöðu. Verðþynning gjaldmiðils
ins, áratuga ofsköttun ásamt fár
ánlegri álagningarhaftapólitík,
hefur séð fyrir því, að hver eyr-
ir sem myndast gat af rekstrin-
um er löngu kominn í „byggða-
jafnvægið“ og eignatilfærslan
einis og það hieitir víst, er algeir.
Svo er bara eins og allir verði
steinhissa, þegar fjárþrota at-
vinnufyrirtæki verða að draga
saman seglin og atvinnuleysið
leggst eins og mara yfir þjóð-
lífið.
Frumorsök ófarnaðarins er
verðþynningin. Afskriftir, sem
fyrirtækjunum eru ætlaðar til
til endutmýjumar sjálfum
sér verða skiljanlega einskisvirði
þegar aðeins má afskrifa af
kaupverði, en endurkaupaverð
tvöfaldast gjarnan á 5 ára fresti.
Afleiðingin hlýtur að verða eig-
infjármagnslaus fyrirtæki, sem
allt sitt eigá undir bönkunum
„Þeirra". En okkur launþegum
gengur illa að horfast í augu við
þá staðreynd að fjárþrota og
gróðalaius ailivin’murelkstur gefcur
ekki sífellt greitt okkur hærra
kaup. Þannig getum við útvíkk-
að dæmið í allt efnahagslíf okk-
ar, en það er ekkert annað en
summan af starfsemi atvinnufyr
irtækjanna í landinu, ekki Stjórn
arráðsins eða Alþingis. Og næsta
gengisfelling er eins vís og regn
ið.
Ef svo heldur áfram sem nú
fer, þá get ég ímyndað mér, að
það fari að verða óskadraumur
athafnamanna að fara svo mynd
arlega á hausinn, að „Þeir“ og
banlkarnir yfiirtalki relkstuirinn, em
þeir fái sjálfirr fj'áúhiagsiáby'ggjiu-
laiuist liifihraiuið við fyriirtækim.
Því þegar komið er í náðarfaðm-
inn þann, þá opnast skyndilega
þær lánaflóðgtátir, sem áður
voru lokaðar. Eða hvort skyldi
Áliaifoss haifa femgið, aið þvi sagit
er, 28 milljón króna lán til þess
að greiða erlendar skuldir fyrir
gengisfallið, hefði fyrirtækið
ekki þá verið komið til himins-
sala Framkvæmdasjóðs.
í stórum dráttum má kannske
segja, eftir þær breytingar sem
gerðar hafa verið á skattalögum
okkar hin síðustu ár, þá sé skatta
kerfið sem slíkt ekki það mikið
verra en hjá öð~”m þjóðum, að
það beinlínis hindri það að fyrir
tæki fái þrifizt hér Auðvitað eru
enn breytingar á því nauðsyn-
legar eins og t.d. að gera aðstöðu
gröld frádráttarbær á álagningar
ári í stað ári á eftir, miða eigna-
sikiatt váð airðsemi eigmia eða fiedla
hamm miðlur, því hamm er í raium
og vernu fcvísíköttuin á tekjuim.
gera akattliagniiimgu hillutaifljár og
arðs' siaimibæirilega við stoaittlagn-
ingu sparifjár og spariskírteina
og miða skattstigana við nútíma-
krónur. öllu þessu má breyta
með einu pennastriki. En verði
verðþynning gjaldmiðilsins ekki
viðurkennd í skattlagningu fé-
laga, þá fer á einn veg með þau
öll fyrr eða síðar. Og það getur
HÆTTA Á NÆSTA LEITI eftir John Saunders og Alden McWilliams
yEAH,OPEIS UP THIS
PAD / WE'LL CARRY HIM
TO THE FIRST AID
ROOM/ ^
— Systir min mun taka á móti okkur
í Washington, Troy. Hún er alveg í öng-
um sínum vegna Lee Roy.
ir að sjá framan í þig!
— Ég veit ekki hvort ég ætti að vera
áhyggjufuilur eða reiður. En ég veit að
— Halló, vörður . . . það er eins gott að
hringja í lækni . . . Raven er veikur.
— Já, opnaðu klefann. Við skulum
Wendy er ekki eín, Dan . . . þú ætt- bróðir minn er enginn vandræðagripur. bera hann til sjúkraherbergisins.
ekki verið hagkvæmt fyrir lands
menn að þurfa sífellt að stofna
ný og ný fyrirtæki í stað þeirra
sem komin eru yfir aldurstak-
mörkin og orðin fallítt. En gjör-
völl efnahagspólitík „Þeirra“
virðist því miður styðja þá þró-
un. Myndu „Þeir“ ella krefjast
sölu birgða á gamla genginu við
hvemt gemigisfall? Em niú eru alðir-
iir tímiair í niánd tímiair, sem imamiu
neyða „Þá“ til þess að fara að
horfast í augu við staðreyndirn-
ar. Það eru tímar EFTA-aðildar
íslands ef til kemur.
EFTA OG VH)
Hagfræðingar okkar eru búnir
að finna það út, að fáum við fs-
lendingar tollalækkun fyrir
okkar fisk í bandalagslöndunum
þá getum við gengið í EFTA iðn-
aðinum til heilla. Smáatriði eins
og tollalækkun fyrir iðnaðarvör
ur EFTA-stórveldanna eru af-
greidd með því, að svokallaður
iðnaður okkar, sem margir lifa
nú á, fái sinn aðlögunartíma. Auk
þessa segir dr. Gylfi okkur, að
4800 manns muni „skipta um at-
vinnu“ af þessum sökum, hvað
sem það nú táknar fyrir suma
iðnrekendur. Auðvitað er okkur
engin framtíð í því, að halda uppi
iðnaði einungis í skjóli tollmúra.
Slíkt er sjálfsblekking. En það
eru líka til önnur sjónarmið
Þeir sem stinga upp á því, að
EFTA sé stofinað í þeim eigin-
gjarna tilgangi hinna iðnvæddu
stórvelda Evrópu að þvinga hin
tiltölulega frumstæðu hráefna-
framleiðandi lönd, vestantjalds
en utan Vesturheims eins og t.d.
ísland, til þess að opna sína inn-
anlandsmarkaði uppá gátt og ná
þannig bæði nýjum ótollvernduð
um mörkuðum fyrir sinn iðnað,
ódýrari hráefnum og matvælum
fyrir sína þegna og styrkja sig
gegn Ameríku viðskiptalega.
Þeir haifa bara eikkert viit á ha>g-
fræð'i, hrvaið þá að þeir gkilji lög-
miál himiniar frjálsu siamtoeppni
iðmiaið'arnisaininia.
Nú munu „Þeir“ eflaust finna
einhver ráð til þess að vernda
hinar ýmsu á EFTA-mælikvarða
dvergverksmiðjur ríkisins, svo
sem Sementsverksmiðuna, Áburð
arverksmiðjuna, Álafoss o.s. frv.
fyrir illa meinandi stórverk-
smiðjum EFTA, önnur eins niður
greiðslu-nirvana höfum við séð.
Við hinir eigum hinsvegar að sjá
til þess að t.d. Frigg og Sjöfn
sjái fyrir Henlkel,’ Fróm og Esja
fyrir Beukelaker og öðrum stór-
kringlubökurum. Og þessum 4800
mönnum til huggunar og atvinnu
vona, þá mun SANA eflaust
þurfa á auknu starfsliði að halda
þegar „Þeir“ hafa gert því kleyft
alð kála Löwenibrá í Mhjindbem,
akureysku einkaframtaki og
Landsbankanum til eilífrar dýrð
ar. Þá verður nú gaman að vera
Igliendiiinigiuir miaiðiuir eiints og Fair-
aldur fréttaritari orðaði það
stundum í Speglinum í gamla
daga.
Allt um það, þá er EFTA-aðild
nokkuð sem þarf raunsærrar at
hugunar við. Það er svo gífur-
lega mikill munur á okkar tækni
þróunarlega og fjármálalega séð
og hinum iðnvæddu stórveldum í
Evrópu, að hér er fyllilega um
Davíð og Golíat að ræða. Og þó
við séum allra þjóða afbragð,
bankarmir kaupi ótal Skarðs-
bækur og byggi slot
yfir sjálfa sig á heimsmæli-
kvarða, þá er ekki víst að við
séum eins heppnir með slönguna
og Davíð gamli. Vanmat æðri
tæknimenntunar hér á landi spá
ir heldur ekki góðu um það, að
við leikum okkur að því að
bursta stórþjóðir EFTA á við-
skiptasviðinu, sem sjálfar standa
höllum fæti í samkeppni við
Bandaríkin vísinda- og ekki sízt
stjórnunarlega séð. Og ég get
ekki gert að því, að mér finnst
okkur ekki ganga nógu vel með
Bandaríkjaviðskiptin í dag, hvað
þá ef Bandaríkin snúast til varn
ar gegn EFTA.
Hvaða hagstjórnartæki verða
hér tiltæk utan gengisfellinga,
sem þvælast ekkert fyrir okkur
utan EFTA, eða hvernig verður
hægt að fara hér í almennileg og
þjóðfrelsandi verkföll, þegar
frjáls flutningur fjármagns og