Morgunblaðið - 14.09.1969, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. SBPT. 196»
17
Vel hcppnað
SUS-þing
Um síðustu hiefflgii vair haildið á
Blönidiuiósd fjðlmenimt Iþing SUS,
Saimibandis umigtna SjiáM&tæðis-
miarania. Þair 'voinu möng miál til
uimmæðu, bœði stjónmmál og
skipuiliagsmiál flökksiins. Aðal-
áfbuigi fuudainmaininia bedindiist að
dkipulliagisttniáliuiniuim, í semn, flloikks
Ihieilldiarininiair og sjiáilfis Samibainidis
umigna Sjállfstæðdlstniaininia. Mairgar
áiStæður Oliggjia tiil þasis, að öld fé-
lagastainfiseim.i og þá ekkd sízt
stjórmimáfliaiflloiklk'a eir að fæuasit í
ainmað horif eu éður var. Aiug-
flljósaista ásltæða (þeisis eir tillkooma
sjónvarpsins, þótt margt fleira
Ikomi einmig tiil. Þess veginia er
dðiiiegt, að mieim erndaainsikaðd
fynri stanfisihætti og neyni að
fliirunia ný flomm, etr hjenlti nútiímiain-
um betuir. Þeisis verður og hvar-
vetnia varit, að æslkiuimaniniuim hef-
ur þótt of Mitið tiiBit töfcið til sin.
Þeir ætlasit till mieiri áhrifa en
áður, enida er fclöflnmngur á mdllli
kynslóða nú talinn mun meiri en
imianin hiafla áður spuimiir af.
Sumssitaðair heflur Iþeittia lýst sér
í aensllaifiuíliliu fnaimflerði æislkuilýðs
og þá eirunig öflgaifiuflllu anidisvari
hinimar eildiri kynlsfllóðar. Sem bet-
ur fler igæitir isil'ílks fllítt eðia eikki
inraan Sjiáifisitæðisifiioikksdins. Þar
igena allir sér griein fynir nauð-
syn á endumýjuin, þó að hiinir
ymigri memm sóu eðflli málsiinis sam-
kvæmt áhuigiasamarii um breyt-
iinlgar en hinir eldri.
Formanna-skipti
Að þeasu sinmd fllét Bingir ís-
(Ileifiuir Gumnareisom aif Aoonmiemislku
SUS. Bingir er miaðiur mjög vel
ftiáfli flarimin, hyiggimm, hógvær og
Ihlliédiraegur, em þó fydigimin sér,
þagar á þairf að haidia. Hamm
hlefiur getið sér mijög gött orð á
mieðal álflina 'þeimna, sem Ihiomum
haifia kymmzt. I stað Bingiis var
jkosiinin Bllent Schraim, einm
flneffmsti og kummiasti íþróttamiað-
ur liamdsinis. Svo serni góðum
íþróttaimoininii sæunir er hanm
kappsaimiur, en þó í hófli, því að
hamin hieflur íkoimdzit svo illamigt í
Sþnóttum sem raium ber vitmi
vegnia þess að hamm veit, að
bapp er bezt með florsjé. Hamm
býður af sér góðan þokka og hef-
uæ fllerngi notið miilkiis tnausts sam
aflidira silnirua, elklki eimiumigiis í
Sþrótbahneyfiinigumind heidiur á
mieðal sitúdienita og í fléiagisskap
umigna SjéJtfstæðisirwaninia, Hanm
er því þaiulaaflðiuir í flélagsmiáflium
og er Sjiálfisibæðisifllolklknium mik-
iflll vimmiimigur að því að flá sivo
elflniiiiegan umigan miamin í fiorystu-
iið sdtt.
Héraðsmót
Sjálfstæðisflokkurinn hélt
héraðlsimát víðis veglar um lamd-
itð í siuimar með svipuðum hæitti
og að umidlamiflönnu. Slík miát eru
ætíð niolkkuð misjiaflnilega sótt.
Fer það bæði etftir aðsitæðum
hvenju sinmi en þó eimlkanlllega
efltir byggðarflögum. Og iþá ekki
eimigönigu efltir fylgi fllokka þar í
sveit, sem mót er haflldið, held-
ur fnemiur etftir íhiniu, hver hátt-
ur Iiefiur þaæ komiizt á um sam-
ibomuhiaflld. Nú í suimiar voiru hér-
aðsimátin yflirleitit mjög ved sótt.
Skemmtum hljómisveditar Riagmiars
Bjiamniaisoniar og Omams Riagmiars-
somiar og Gísdia Alfineðisisiomiar var
með bezta móti. Hún veitti sak-
laust gaman, sem féll flestum
vel í geð. Á hémaðismótum ná
taismemm fllotoksims til mum flieiri
og fjöllbneyttari áheynenidia em
geriiist og gemigur á vemijuilegum
stjórmmáiaifiumiduim. Þá geíst
mönmium eiinmiig færi á alð spjiafllla
saman og bema upp máil hver
fyrir öðmum á miun hagkvæmairi
hátt, en ©f þedr þynftu að fiara
tiil þeiss iangaæ ieiðir. Sá háttuæ
heflur vemið á haifður, að á hverju
’hémaðsmóti haifla taflað, ef íomföll
hömfliuðu eklki, eimm máðlheirra,
eiinin þiinigmiaminia kjördæmisirus og
eirnm úr liópi umigna Sjáfllflstæðds-
manna. Sammæli er, að máli
ræðumanm/a hatfi hvarvetnia ver-
ið vel tekið, enda er enginn efi
á því, að flokkurinn hefur
styrkit aiðstöðu siinia með Sked-
eggri floirystu í þeiiim mikflia
vanida, sem að þjóðinmi betfur
sbeðj.að síðustu mdisisieirim. Stjórm-
aramidstæðinigar haifia enm ekki
flemigiat til þesis að sagjia hvað iþeir
í raun og veru vildu að gert væri
heldiuæ látið sór miægjia möldrið
eitt. Fyrir slíkum stamfsbátitum
.er það emigim aiflsöbum^ þótlt
þeir flieitiist við að igena sem adilna
mimmlst úr erfliðflieilkunum. AJdir
hiuigsiamidli memm sikifllja, að þegar
þjóð vernður fyrir misisi ihelmfags
útfiutndnigsiteknia sdinmia, þá hlýt-
það að slkapa óteiljamidi vamida-
miád. Hlutlausir erlleinidir aðilar
haifia hver etfbir amrniam láitið uppi
umdrum símia og raiumiar aðdláum á
því, hve ígiendiinigium hatfi tek-
izrt Vefl. að ryðjast í gagnium enf-
iðleilkana. Auðvibað hetfur það
elkki verið aársaiulkalaust. Bn æ
fileiri meta, að rífldisistjóinniim haifði
kjiairk og vit til að velja néttu
leiðfaa. Amdbbæðfaiglairm'ir lnöifiðu
atftur á móbi ekki efau sirnini þor
tifl að segja hvað þedr vilidu,
hvað þá að ráðast í mioklkna firiam
kvæmd, sem gagn væmi a<ð.
Norsku
kosmngarnar
Úrtalit nomslbu kosndngainma
urðu svipuð og þó ívið hagstæð-
airi VerlkamaninaÆIoíkiknum em
búizit hiaifði verið við. Per Bort-
en., flonsætisráðherra, sagði
sikömimu fyrir floosmifagar, að
semmélegt væri, að stjórmiarffloikk-
aimir töpuðu þremiuæ þfagsiætum
tid VerkamanmiaflÍolkífcsLinis. Niður-
staðam vadð sú, að þedr töpuðu
fjiónum og háillflfcommar, þ.e.
Sosialiskt Folkeparti, svo sem
þeir kallia sig, misstu bæði sæti
sfa. Fylgdisaukindmig Verkamammia-
fllófcfcsimls var® eiinlkum á fcostiniað
ihiáfllflfcomima og Ikommiúmista
Sjáfllfna, sem nú mega heita úr
sögummi í morsbuim stjóirtnmiáflium.
Stjóirmiarflldkifcainnir milsstu að
vísu fjöguir þi'ngsæitá en töpuðu
samtals einungis h.u.b. 0,7% af
fyirra hlutflaíllM sínu í atibvæða-
maigni, og verður það efloki tialin
mibid sveáiflla eftir flj'öigurra áæa
stjórnarveru. Enn er atkvæða-
magn þeirra, nokkru hærra
en Verkamannaflokksins, sem
hefur tæp 47%. Forustu-
menn hans hugga sig hins
vegar við það að sósial-
ilskiir flldkkar thiafli samltals yfir
50% og má það tid samms vegar
færa, em fler ilflia í þeirina mummi,
því lönigum var þaJð svo, að
Verkamannaflokkurinn hagnað-
isit á sunidrumigu flxwigaraifloikk-
arunia. Hainm hefði í fýnstiu eikki
komizt til valda nema vegna
þess, að þeir gátu ekki komið
sér saman, þótt þeir hefðu ríf-
deigam meirihluita á meðal kjós-
enida. Þá er múgildamdi kjör-
dæmaskipain Noreigs seltlt að tlil-
stuðlain Verlkamammafllókksins, og
hefur hanrn því eklki við aðra
að saikaist. Anmiars ber Ældkk-
unium niarsku elkki ýkjia mik-
ið á millli. Núveramdi stjónn
og Verikamammiaflloklburiinm etru
að mestu sömu skioðumiar í hedzibu
ultianiráikismlálum. í raumhæfiri
mállsimieðflerð iýsir mumiurimm sér
eimlkum í afstöðu til sítoattamáJia
oig þó einmiig þar í miimmd háttair
■atriðum. Helztu florinigjiar Verka
maniniaifildklesfas eru einmiig marg-
ir mjög milkJIhiætfir memin, og þá
eklki sízt Tryigve Brattedi. Norlð-
menm rnega vissuilega vera ámisegð
ár á meðiam elklká ber mieira á
miIM í helztu máilum, og þeir
hafia á báða bóga jiafln miiflciilhæf-
um stjómmálamöninium á að
sflcipa og niú er.
Ríkin of lítil
Opeahl, prófessor í stjórnlaga-
fræði og þjóðarétti við Oslóarhá
ákóla hélt hér fróðlegan fyrir-
lestur nú í vilkunni. Fyrirlestur
inn fjallaði uim marikaðábanda-
lögin og réttaráhrif þeirra. Hann
var vel fluttur og frábærlega
Skýr greinargerð sett fnam í
Stuitiu máU um helztu viðfiamigsietfm
in. í upþhafi máls síns drap Op
sahl á forsendur þess að markaðs
bandalög ihafa myndazt. Hanm
sagði ríkin of lítil til þess að
ráða við þau viðfangsefni, sem
nú þynfti að leysa í samslkiptum
manma, en heimisikringluna alla
of stóra til þess að eitt riki næði
yfir hana. Af þessum sökum
hefðu mahkaðsbandalögin mynd
ast til að sinna vissuim verlkefn-
um. Þá ræddi próflessorinm ýtar
lega um muninin á EBC og BFTA
og loflcs Nordek, ef úr því banda-
lagi yrði. Allt var þetta fróð-
legt fyrir íslendinga, elklki sízt
nú, þegar að því er koimið, að
menm verða að gera upp hug
sinn um, hvort þeir vilji gerast
aðilar EFTA eða ekki. MisSkiln-
ingur er, að menin geti látið imál-
ið Mggja í láginni endalaust og
ætila sér enm rnörg miisseri eða
j aifnived ár ttill uimhuigsuiniar. ÖM emu
mál þessi í örri þróun hjá aðild-
arríkjunum. Bf við ætlum elklci
að missa af henni dkkur til stór
tjóns, verðum við að hröikkva
eða etöklkva, jafmslkjótt og fyrir
liggur með ihvaða kjörum aðild
er fáanleg. Hin fyrirhugaði iðn-
þróunarsjóður gerir aðild olkkar
mun fýsilegri en ella, þó að noflck
ur mikilvseg atriiði séu enm óráð-
in. Mestu máli Skiptir að íslend
ingar átti sig á þvi, að það á
dkki síður við um okfcuir sem
Skipum mfamsta ríki Norðuælamida
em aðna, að rikfa eru mú orðiin of
líitil tid þess iað leysa öM þau verk
efni, sem að þeirn steðja.
Sameiginlegur
viimiímarkaður
Þetta lýsir sér m.a. í hinum
sameiginflega vinnumaikaði, sem
er einn aðallkjarni norrærmar
samvinnu, en íslendingar hafa
aldrei gerzt formlegir aðilar að.
í framlkvæmd má þó segja að sá
aðildarskortur hafi elkki skipt
ölu máli. Fjöldi íslendimga hefur
leitað vinmu víðsvegar um hin
Norðurlömdin og feragið hana við
stöðulaust. Hingað hafa eiranig
öðru hvoru íkomið enn stærri hóp
ar Norðurlandamanna og þrátt
fyrir nauðsyn á formllegu vinnu
lleyfi, fengið þau hindrumarlaust,
þegar vinna hefur verið fyrir
hendi. Engu að síður er sameig
inlegur vinnumarlkaður meðal
þedrr'a sikuiíSbiindiniga, sem íslend
ingar hingað til hafa verið sam-
mála uim, að þeir gætu ekki teik
ið á sig. Sú spurming hlýtur að
valkma, hvort hér sé um úrelta
afstöðu að ræða. Hverjir saekjast
hér eftir vinnu, þegar hana er
aklki að fá? Endalaust geta menn
ekki vænzt þess, að njóta ann-
artsstaðar þeirra hlunnimda, sem
þeir vilja eklki veita þarlamds-
mönrauim hér. Af hverju var -saim
eiginlegur vinnumarkaður eitt af
því, sem Norðurlandaþjóðimar
fjórar, — þ.e. aðrar en íslending
a, — komu sér einna fyrst sam-
am, um efltir seirana stríð? Ásfæ®-
an er sú, að í öllum londum þefldk
ist talkmarkað og tímabundið at-
vinnuleysi, sem eðlilegt hefur
þótt að ráða fram úr með því,
að veita vinnuiheimild í nágranna
rfkjunum. Raunin er og sú, að
oft hefur reynzt betur að flytja
til vinnuafl á milli landa ent
fanan sama lands.
Atvinnuleysi
og auðíegð
Af öllum Nor'ðurlandaþjóðum
eru Svíar lang ríkastir. Stórir
hópar íslendinga hafa og nú
lenigi sótt þangað vinnu. Svo
hefur t.d. árum samam verið um
íslenzJka lækna, þrátt fyrir læflcna
skort hér á landi, ajmJk. í strjál-
býli. Síðustu mánuði hafa verið
Skipulagðar ferðir iðnaðanmámna
héðan til að fá vinnu í Suður-
Svíþjóð. í flljótu bragiði mætti
því ætla, að í Svíþjóð væri ekk
ert atvinnuleysi. Nú um hásumar
ið var heildarhlubfall atvinmu-
leysingja þar að vísu minna en á
íslandi, en ef litið var til norður
héraðanna einma, þeirra, sem á
svipaðri breiddargráðu eru og
íisland, þá var atvinnuleysi þar
mun meira. Ýmisar ástæður Mggja
till þess, að íbúarnir norður þar
geta Okki, — eða hirða ekki um
að fullnægja vinnueftirspum-
inni, sem er sunnar í landinu.
Þess vegna er úr hénni bætt með
því að flytja að vinrauafl úr öðr
um löndum. Ástandið í Ffanlandi
er þó enn verra viðureignar. —
Finmekur valdamaður, sem hér
var fyrir Skemimstu sagði frá því,
að þar væru nú h.u.b. 50 þúsiund
menn atvinnulausir. Að dómi
vfastri imanmia má ekfld æbla, að
atvinnuleysi sé þar vegna þess,
að valdhafamir ósiki eftir því. í
Finnlaindi er eiras og kunnugt er,
hrein vinstristjórn, sem öll floikks
brot þeirrar tegundar manna þar
í landi eru aðilar að. Finnar
felldu gengi sitt haustið 1967 á
undan öðrum og gerðu það þrátt
fyrir það, að þeir hefðu eilcki orð
ið fyrir raeinum sérstökum ó-
höppum í efnahagsimálum. —
Vinstrimenn segja, að gengis-
læikkunin ‘hafi náð tilætluðum
áhrifum. Engu að síður er at-
vinrauleysi þar svo milkið sem
þessar tölur segja tifl um.
Gagnkvæm þörf
Sameiginlegur vinreumarkað-
ur hefur sprottið upp vegna gagn
kvæimra þartfa þjóða á því að
flytja um sinn vinnuafl til á
milli lainda. Menn geta sagt, að
slílkt sé óæslkilegt, en vist er
betra að fiullnægja þörf, setn
fyrir hendi er með þessu móti
en að láta atvinnuleysi eflast
eiras og á millistríðsárunum. —
Ætíð læra menn eittihvað, sem
að gagni má síðar verða með
því að kynnast öðruim þjóðurn.
ÍSlaradiragaT haifa a.m.k. á fiáu
meira lært en dvöl sinni með
öðrum og hingaðkömu annarra,
sem okkur hafa kennt margvis
lega nýja tækni. Óhagganlegt er,
að viðfangsefnið hlýtur að vera
að efila svo atvinnuvegi hvens
lands, að það megni að sjá fyrir
öllum sínum þegn'Um. Nú á dög
um verður slilkt ekki gert nema
með margvislegri samvinnu við
aðra, og hefur raunar aldrei ver
ið hægt, því að áður dóu menn
'hreinlega drottni sínum þegar á
bjátaði. Enn er barizt um það
clklkar á meðal, hvort í samvinnu
við aðra eigi að nýta öll lands-
iiras gæði, öllum íslendinguim til
farsældar, eða v vort við eigum
að halda í, eða jafnvel hverfa
til þeirra; einangrunar, seini
olkkur hefiur leikið verat.