Morgunblaðið - 24.09.1969, Blaðsíða 17

MORGU'NBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2(4. SEPT. 1009
17
Athyglisvert
byrjendaverk
Lofsamlegir dómar um söguna ,,The
Edible Woman'4 eftir Margaret Atwood
Ungverskt skáld
skrifar á ensku
THE EDIBLE WOMAN heit-
ir fyrsta skáldsaiga kanadískr-
ar skáldkonu, Margaret Atwood
sem er nær óþdkíkt utan Kanada.
Hún hefur hingað til fengizt að-
allega við ljóð&gerð, en nýverið
(kom út fyrsita sfeáldsaiga hienmax
og hafa ritdómarair lokið miklu
lofsorði á verkið.
Aðalsögu'hetjan er Marion Mc-
Alphin, hún á þá ósk Iheitasta
að lifa saimfevæmt forúkritfit þeiinri
sem þjóðfélagið hefur gefið þegn
um sínum. Hún vinnuir á Sey-
mour-vertoamiðjunni og
sökfevir sér niður í að smakka
og útbúa gómsætari sósuitegund-
ir með köldum búðingum, en
menn hafa áður bragðað. Þarna
er einnig unnið af eldmóði að
gerð nýrra og fullkomnari rak-
vélablaða og hentugri dörou
Margaret Atwood
binda. Þegar hún fer úr vinnu
íar hún með þvottinn sinn í
sjálfvirka þvottahúsið í hverf-
inu, á nóttunni sefur hún hjá
vininum Pétri, trauistum og eink
ar borgaralega þenkjandi ung-
um manni. Ofan úr glugg-
anum sínum hcirfir hún á
uimiferðina inn í borgina
og það hlakfear í henni, þeg-
ar hún sér hvernig fólikið reynir
að forðast helgaruimferðina með
því að fara snemmia af stað og
feoma snemma heim — með þeim
aflieiðingum að allir gera siíkt
hið sama og úr verður einn alis-
herjar umferðarhnútur. En þær
stundir koma að hún sér í Pétri
hinn dularfulla næirifatagæja sem
er vel þefefetur í vertostniðjunni;
þangað hringir hann undir því
yfirífei'ni, að hann sé að gera
merfcil'egar nærfatarannsókniir.
Og hvemig stendur á þvi, að
þegar Pétur er í mesta meinleysi
að skera steikina og stingur upp
í sig bita, sér hún á sínum diski
(hfliuta úr lifandi vöðva og verður
'að leggja frá sér hníf og gaffal?
Gagnrýnandi Sunday Timee,
nithöfundurinn Julian Symons
segir um söguna meðal annars:
„Slkáldsögur um þá auðnuleys-
ingjia sem hafa orðið utangarðs-
mienn í vélrænu tækniþjóðifélagi
nútímans, em nær ótaljandi.
Frumleiki þessarar sögu byggist
á þeirri staðreynd, að höfundur
hefur kímnigáfu, sem fáiir slfk-
ir hofundar eiga til að bera,
og einnig að vitandi vitis genguæ
Marion á vit þesis saamfálags sem
hún hrærist í, ekkert kýs hún
frekar en varða hluiti þessa sam-
félags; hvenfa alveg irun í vegg-
inn.“
Smám saman verður Marion
ium megn að borða egg og græn-
meti og hún hefiur meira að segja
ekiki len.gur lyst á göfiuigum hrís
gnjónairétti, sem Seymour-verfc-
smiðjan hefur lagt kapp á að
gleira sem ljúffenigaistan úr garði.
ÍÞegar hún fer í laigningu og sit-
ur í þurrkunni, sér hún sjálfia
sig í speglimum sem mállausan
broddgölt, í örvæntingu sinni
þrífur hún myndablað og við
henni blasir mynd af ljóshærðri
stúlku með ofivöxt í brjóstun-
uim sem segir: „Viljirðu komast
áfiram, skaltu þroska barm þinn.“
Þegar Marion atbuigar lífeama
sinn í spegli heima 'hjá sér fær
hún efeiki betur séð en hann sé
orðinn plastkenndiur. Síðan ger-
ast ýmsir atburðiir, asim aðallega
spretta afi ógeði hennar á ýms-
um matartegundum og ná há-
m.arki sínu í trúlofunarveizlu
þeirra Péturs, þar tvinnast sam-
an matseld og kynfierðismál,
ástríður Péturs eru á einhvern
hátt bein ógnun við tilveru henn
í SÍÐUSTU vitou var frumsýndur
'á Folketeatrt í Kaupmanna-
höfn leikuirinn „De fredsomme-
'lige“ eftir Ernst Bruun Olasn,
feem hvað mesta frægð gat sér
fyrir sönigleikinm Tánimga-
'ástir. Þessi nýi leitour gerist ár-
ið 1660, þegar einveldi var í
lög leitt og lýðurinn fagnaði í
'þeirri trú, að þar með rynni
*upp betri og bjartari tíð.
„De fred'somimlige11 er gaman-
'leikur með ádeiluivafi, að sögn.
'Höfundur hefur þar leitt fram á
•svið fjóra smáborgara og bastað
'þeim út í hrimgiðu örlagaaitiburða
sem þeir efeilja ékfei. Bruun Ol-
sen segir að leikurinn snúist um
hvað venjulegt, lítilsd'glt en sak-
hefur stritað í sviltia sií'nB aöd-
hefur stritað í sveifca síns and-
litis, en emgu fengið áorkað og
efefei miðað áleiðis. Aðalhlutverk
in í leiknum fara þau með G'hita
Nörby og Ove Sprogöe og leika
slkóarahjón. Höfundur slkrifaði
hlutverlk sfeóa'rans með Sprogöe
sérstaklega í huga, eins og toanm
befur áður iðkað í fynri verkum.
Leifeuirinn hefur fengið ákaf-
lega misjafna dóma í dönskum
LIST
ERLENDIS
ar sem sjálfstæðrar manneskju.
Marion.
Symons segir að „The Edible
Woman“ hafi ýmsa mjög afsak-
anlega byrjunargalla. Surns stað
ar fari grínið út í öígar ogverði
að hreinum skrípaleik, og loka-
kaflinn segir Symons, þegar Miar
ion bakar risastóra kvenmanns-
köfeu og étur hana með áfergju
af því að 'henni finnst hún vera
að 'gleypa sjálfa sig, er ektoi
fullbomlega sannfærandi. En Sy
mons segir: „Þetta breytir efeki
þeirri staðreynd að bókin ber
vott um óvenj.u Skemmtilegt skop
Skyn og óvenjulega hugmynda-
■auðigi.“
blöðum. Gagnrýnandi Politifeen
segir:
„Er það annað en grófgerð
Skrípamynd; þessi Haifnar Pétur
sem heldur að vinniuveitandi
hans sé sá albezti og ef kóngur-
inn er fl'úinn þá hafi hamn haft
símiair ástæður fyrir því, að yfir-
völdin geri al'ltaf það sem rétt
er? Nei, reyndar ékfei og í því
liggur alvara grínsins. í Ber-
lin'fee Tidende sagði svo m.a.:
„Mjög hefur hallað undan fæti
fyrir Bruium Olsen í leilkhúsinu.
Það ber að harrna, að viðhorf
hans til manneskjunmar er svo
fjarri veruleikanum sem raun
ber vitni um, og að reiði hans
fær hvergi snortið Otokur og verð
ur innantómt og hjáróma tal
sam fátt marlkvert felur í sér.
„De fredsommelige" er and-
vaina fætt leifehúsverk". Og í
Atotiu'eil saigði að efniiviðurimm
sé út alf fyriir sig góður og víist
brygði fyrir dramatískuim til-
þrifuim. Þó sé „De fredsomme-
lige“ það lélegasta sem Bruun
Olsen hafi sferifað og reyndar
meira en það. „Það er miisheppn-
að verfe. Bruun Olsen er að daga
uppi í dönsfeu leiltóhúsi“.
GEORGE Jonas heitir 34 ára
gamall Ungverji, búsettur í Kam
ada, og befur á allra síðnsfcu ár-
um gatið sér orð fyrir ljóðaigerð
sína. Hanm er ekki imgverskt
skáld, því að hann skrifar á
ensíku. Hann er í hópi þeirra ótal
mörgu Ungverja, einfcum af yngri
kynsl'óðinni, sem urðu þess vísari
í byltinigunni 1956, að þeim yrði
etoki lengra andlegs lífs auðið,
ef þeir yrðu um kyrrt í heima-
l'andi sírnu, leftir þá atburði sem
þar höfðu orðið. Hann flúði frá
Ungverjalandi, er sovézkir skrið
George Jonas.
drekar höfðu sezt um Búdapest
og hann hefur ekki komið heim
síðan. Jonas heiflur verið búsett
ur í Kanada í tótllf ár og er leik-
listarstjóri við útvarps- og sjón-
varpsstöðina CBS. Hann hefur
gefið út eina ljóðabók „The Ab-
solute Smille" sem kom út í Tor-
onto fyrir tveimiur árum. Önn-
ur ljóðabók er í umdirbúmingi.
George Jonas sbundaði nám í
menntasfeóla í Ungverjalandf og
kveðst hafa verið þar meðal fúks
anna. Faðir hans sem 'hafði forð-
um siungið á sviði Vínaróperunn
ar bafði áhyggjur af ábyrgðar-
leysi sonur síns, sem nennti
hvorki að vinna né læra, en
þeybtist um á mótorhjóli og í
leðurjaltoka sýtont og heilagt.
Fyrir orð föður síns hélt Jonas
til náms á Lista- og þjóðlaga-
stofnuninni í Búdapest, getok þar
á leitostjóranámskeið og féll á
lokaprófi. Síðan fór hann út á
landsbyggSina og féktost við að
setja upp sönigleiki, kabaretta og
aðra íétta leikhúsfæðu. Þegaæ
hann var 21 árs, bafði hann
storifað eitt sviðsleikrit, sem
hvergi hafði komizt á svið, mé
heldur verið prentað, en tvö út-
varpSl'eittorált hans höfðu þá ver-
ið flutt og nokkrum ljóðum hafði
hann komið á íramfæri.
Þegar George Jonos flúði frá
Umgverjalandi hélt hamn til Eng
lands og var þar um skeið, en
fljótlega kom að því að hann
varð að taka ákvörðun um, hvar
hann gæti ‘hugsað sér að setjast
að tdl frambúðar. Hamn talaði
þýzfcu reiprennandi, kunni hrafl
í rússnesku, dálítið í frönstou, en
ekfei orð í ensku. Móðurmál hans
var í rauninni þýzka, því að
hann byrjaði ekki- að læra ung-
versku fyrr en hann hóf skóla-
göngu fimm ára gamall. En hann
gat ekki hugsað sér að fara til
Vestur-Þýzlkalands; ógnarstjórn
nazista var enn olarlega í huga
hans, héldi hann til Rússlandús
færi hann þar með úr ösfeunni
í eldinn, hann kinokaði sér við
að setjast að í Frakklamdi, þar
eð hann óttaðist að Frak’kar
tækju efeki slífeum gesti fagnandi.
Svo að toanm kaus ensku. Hann
settiist eítoki að í Englandi, vegna
þess að hann ál’eit London ekki
réttan stað fyrir byrjanda og
veigna þass homum fannst hann
verða að leggja Atlantshafið að
baki til að komaist nógu langt
frá fortíðinni. Því fór hann til
Kanada. í Toronto fékk hann
starif sem öfeutoennari. Fyrstu orð
in, sem hamn lærði í ensku voru
snúið til vinstri, beygið til hægri
beint áfram. Þegar hann hafði
dvalið í Kanada í hálft ár, hætti
hann að skrifa á ungversku,
lærði ensfcu af kvikmyndum, út-
varpi, sjónvarpi og á sérstökum
miál’amáimslkeiðum. Að liðnum
tveimiur árum til viðhótar fór
hann að skrifa á enstou og tveim
ur árum síðar seldi hann CBS
fyrstu smásöguna sína, fyrir 75
dollara.
Þagar atlhygli hans er vakin
á því, að honuim virðist ekki
hafa verið nein raun að gleyma
móðurmáli sinu, segir hann það
rébt, enda telji hann hugmynd-
irnau mikilsverðari en tunigumál-
ið sem þær eru tjáðar á.
Þar sem hann er Miðevrópu-
búi er hann lítið uppnæmur, þó
að menn geti gert sig skiljan-
leiga á fleiru en einu eða tveim-
ur tunigumálum utan móðúrmáls
ins.
Sjálfur segir hann: „Þýzku-
kunnátta mín og orðaforði er á
við það, sem fimm ára barn býr
yfir. í ungversku er ég 21 árs.
Á enstou varð ég fullorðinn.“
Hann talar ensku reiprenn-
andi, með örldtlum hreim, merki
leigt nokk írskum hreim. Ekki
segist hann botna í því, hverwig
á því stendur, en tefeur fram að
hann hafi alla tíð verið milkill
aðdáamdi Yeats.
George Jonas er borgarsikáld
og ’han.n segist vera vantrúaður
á hvað eina í lifinu. Ljóð hamis
sem hafa fengið góðan hljóm-
grunn í Kamada eru þrungin
þeirn áleitna grun hans, að ekk
ert sé varanlegt og eilíift í þess-
um heimi — öllu eiru takmörk
tíma og rúms sett, ©egir hann.
Ghita Nörby og Ove Sprogöe í hlutverkum skóaralijónanna
Laus lœknisstaða
Staða yfirlæknis við Elli- og hjúkrunarheimilið Sólvang er
laus til umsóknar.
Umsækjendur skulu láta fylgja umsókn sinni uppl um náms-
feril og fyrri störf. Ráðgert er að staðan verði veitt frá
1. janúar 1970.
Umsóknarfrestur er til 22. október næstkomandi.
Bæjarstjórinn í Hafnarfirði.
Skrifstofustúlka
óskast við bókhald. Verzlunarskóla- eða Samvinnuskóla-
menntun æskileg.
Laun skv. launakerfi opinberra starfsmanna.
Umsóknir ásamt upplýsingum um menntun og fyrri störf
sendist fyrir 30. þ.m.
Skrifstofa Rannsóknastofnana atvinnuveganna.
Skúlagötu 4.
Útboð
Vegagerð ríkisins óskar eftir tilboðum ! gerð undirbyggingar
Vesturlandsvegar um Elliðaá og Ártúnsbrekku.
Útboðsgögn eru afhent á Vegamálaskrifstofunni, Borgartúni 7,
frá kl. 14. miðvikudaginn 24. þ.m., gegn 3000 króna skila-
tryggingu.
VEGAGERÐ RÍKISINS.
Nýtt leikhúsverk
— eftir Ernst Bronn Olsen