Morgunblaðið - 25.09.1969, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 25. SEPT. 196®
19
MENE TEKEL....
Vlð eiguím enga deild við há-
ðkóla okkar í fiskiðnaði eða
fiskveiðitækni. Okkur bráðligg-
ut á núna að nýta alla mögu-
leika sjávarútvegsins og til þess
þarf menntaða menn, sérfræð-
inga í fiskileitartækni og tækj-
tuirn, veiðarfærum, véla- og spil-
búnaði skipanna, gerð þeirra til
hinna mismunandi veiða ,haigræð
ingu um borð og við land, og í
frystihúisuinum og fisikvinnBlu-
atöðvunum og síðan sérmenntaða
fisksöluimenn og markaðsMtar-
menn. Vöntun sérfróðra manna í
þessum atvinnuvegi blasir við
ölluim
Umræðurnar undanfarið um
menntun hafa mest snúizt um
lækna. Læknar eru úrvalsstétt,
það feist í starfinu, enda heilag-
ar kýr, en þeir eru að vera dá-
lítið vafaisöm stétt frá hagfræði-
legu sjónarmiði. Fóiík talar
gjarnan um „menningarsjúk-
dóma“, kannski er helzti menn-
ingarsjúkdómurinn læknarnir
sjálfir og það parkinssens lög-
mál, sem þeir starfa undir. Hver
læknir, sem við útskrifum getur
af sér annan, tvær hjúkrunar-
toonur, tíu sjúkrarúm og sjúkra-
deild með nýjum tætojum, þrjá
spánýja sjúkdóma og þrjú
hundruð sjúklinga — alla ó-
lætaniaindd (ágizikaðar tölur.
Ef srvto heldur frtam sem
Ihioirfiir verðlur bnáðium etaki
einn einasti heilbrigður maður í
land'inu nema læknarnir og
hjúkrunarkonurnar. Læknamál
eru u-tan verkahrin.gs Sjómanna
síðunnar enda nærtækari skot-
spónn innan sjónm'áls — þar sem
er hin nýjia hástaólastétt — þjóð-
félagsfræðingarnir — þeir eru
það letur á veggnum, sem kemur
blóðinu á hreyfingu og heilasell-
unium af stað jatfnvel í þeim, sem
ékki eru nú daglega að hugsa
uim þjóðfélagsmáL
Þegar um það var að ræða
að fjölga deildium við Háskóla
íslands, ýjaði enginn maður, að
miinnsta kosti ekki opinberlega,
að fiskiðnaðar- eða fisikveiði-
deiid — heldiur þj óðfé 1 agsf r æð i -
deild. Nú hef ég engan hitt, sem
veit hvað nafnið þýðir, þetta er
víst eitthvað ennþá fínna — en
félagsfræði — sociologia — með
hinum ómerkilegri þjóðum —
sem sagt ekki aðeins ný deild,
heildur nýtt hugtak^ — Það er
enginn ruddi, sem Ólafiur sonur
drefktour, sagði karlinm þegar
soniur hans rétti honum viski-
fleyg með kogaraspritti. Það er
Sko etikettan á filöstounni sem
gildir hér.
Það er hverjum manni orðið
augljóst að menntunarkerfi það
sem við höfium tooomið oktour upp
fielltur etoki að þörfium þjóðarinn
ar og það er svo komið að
menntamennimír nota þjóðina í
sína þágu en þjóðin ekki þá.
Menntamennirnir leggja inn á
sífellt nýjar mienntabrautir.
Suimar þeirra svo þægilegar, að
öruggt má telja að ektoi sé til
svo treggáfaður unglinigur í
landinu, að hann fcomizt hama
ekfci á enda. Þeir heimta síðam
atf fátækri þjóð sinni, að hún
búi til jafnharðan og þeir út-
skrifist nýjar stofnanir við hæfi
þeirra, og vitna þá gjarman í
miilljónaþjóðir, og sagja að við
getuim ektoi talizt til siðaðra
mamma, ef við eiguim etoki stofn-
un af þessu eða öðru taginu.
Allir vita hvernig smöbbið hef-
ur tröllriðið þessari litlu þjóð
síðan á stríðsárunum. Fyrst birt-
ist það í margstoonar tildri í
klæðaiburði, húsbúnaði og húsa-
gerð en síðan í menningar- og
men.n tumarsn obb i, ómerkilegar
bætour voru getfnar út algylltar
á kjöl í rándýru ieðri og ómerki
legir listamenn færðir á stall
uppá punt, mianntunarsnobbið er
nýj asta ranghverfan á fátækri
þjóð, sem skyndilega eignaðist
peninga. Það er æpt nruemntun —
mienntum — en til hvers spyr
eniginm — það væri ljóta
fífflið — Almúginm er orðinn
gegnsýrður af þessu monntunar
talL Vestfirðinga vantar fisk-
vinnsluskóla, tækniskóla í fisk-
veiðum og almen.man sjómanna-
skóla, en þegar þeir eru spurð-
ir, hvað þá vanti helzt, svara
þeir einum rómi — almennan
menntaskóla — þó að það eigi
nú kannski ekki heima hér á
þessari síðu ,þá lamgar mig til
að spyrja eins og barnið —
hvernig hafa Vestfirðingaæ
reiknað dæmið? Það er ekki
hægt að manma þá mennitaskóla
sem fyrir eru fyllilega af færum
kenmurum. Halda Vestfirðingar,
að þeir fái í náinni framtíð hæfa
menn til að setjast að vestur á
ísafirði meðan það vantar menn
að menn.tas'kólunum í Reykja-
vík og jafnvel Akureyrinigar
miklu betur í sveit settir eru allt
aif í vandræðum og verða að not-
ast við nýstúdenta til kemnslu.
Þatta er nú önnur saga .Megin-
atriðið er það táknræna dæmi,
að Vestfirðingar, sem lifa ein-
vörðungu af fiskveiðum skuli
biðja um almennan menmtaiskóla
á umdan bráðnauðsynleigum skól
uim fyrir atvimnuveg sinn. Alþýð-
an er orðin svo rammvillt í öll-
um áróðri menmtamamnanna, að
hún man ekki ein.u simni eftir,
að hún þurfi að éta .Það er svo
sem ágætt, erf sálin þarf ekki
lengur á líkamanum að halda —
en því miður er það nú svo a,ð
eða tweimur vetrum með barna-
skólamenmtun fyrir — sá tími
er liðinn. Það virðist, sem for-
ráðamenn okkar í skólamálum
geri sér ekki fyllilega ljóst, hvað
sjávarútvegur og fistaiðnaður er
orðinn háþróaður atvinnuvegur
— þedr tala gjarnan uim þennan
atvinnuveg, sem eitthvert villi-
mannastig — frumvimmelu. Senni
lega krefst enginn atvinnuvegoor
Framhald á bls. 1S

Merk nýjung — botnsnurping
ÞAÐ miá miú segjia að það sé a©-
eins til að ergja sjómennina að
vera að segja frá uppfinningum í
síldveiðitækni, þegar engin sdld
er í sjónum. í fljótu bragði séð
gæti oft virzt, sem Norðmaður-
inm en flrá honum er fréttin væri
ekki sjálfum sér samkvæmiur, þeg
ar ham.n er að bollaleggja stór-
fellda aukna veiðitækni í síld-
veiðum í sama blaðinu og hann
er að taia um í fullri alvöru að
hætta allri síldveiði í 3—5 ár.
Á fiskistefmunni í Þrándheimi
sýndu Rapp-verksmiðjurnar
mierka nýjung í smurpingu.
Þetta er lítið spil með
dýpt nótarinnar úr 60 pns. að
100 prs. Við núveramdi aðfierð
nýtist sem sé ekki nema ca. 60
prs. af dýpt nótarinnar, hún
dragst það miikið upp um leið og
hún snurpast saman, en með
þessari nýju aðferð á mótin að
nýtast 100 pns. Þet'ta befiur einm
ig í för með sér að hægt er a-ð
notia miklu grenm-ri snurpuvir
en verið hefur, og einnig miklu
kraftminni spil um borð, þar sem
spilið um borð getur nú lyft blý
in.u upp á tómri tommiu, en þarf
eins og nú er að gera það þegar
trommian er orðin full, og þarf
þá vitaskuild miklu meiri spil-
Sjómannasíðan
f UMSJÁ ÁSGEIRS JAKOBSSONAR
garmagaulið heyrist orðið í kórn
uim. —
Þeir eru að tala um þúsundir
miammia laltviiruruuilauisa í veftiur. Ali>-
vimnulauisam mamn vantar ekki
meira snakk. Hann vantar vi-nmu.
Það var í blöðunumn, að ungur
maður væri að fara til Japam til
leiklistarnáms. Ætli Okkur hefði
ekki fllagið mieiira á aið þamigað færi
rruaðiuir tii a)ð kynmia siér nýjumig-
ar í fiskiðnaði og fiskveiðuim?
Við hötfum gert grín að fólki
miðaidanna fyrir að lesa biblí-
una í belg og biðu og svelta í
stað þess að reyn.a að bj'arga sér,
en við erum bara að gera það
sairma. Menntamennirnir segja:
Trúið á okkur, þá miun allt ann-
að veitast yður að auiki — (Það,
sam okkur veitist að auki er lík-
ast tii bungur og dauði) — Við
hrópum ókvæðisorð til stjórn-
endanna, þagar maginn kallar,
en þeir eiga bara ekki sökina á
því hvernig menntunarkerfið
hefur ranghverfst í höndum ok'k
ar, stjórnarandstaðan rekur,
hvað harðastan áróður fyrir
fjölgun nýrra deilda við Háskól-
ann og almennra menntaskóla —
það passar í kramið. Við höf-
um engin efni á að fjárfleista
emdalauist í menntun sem bæt'ir
emgu í askan.a heldur tekur sí-
fellt úr þeim. Við verðum sem sé
að l'áta bótovitið í askana. Af
hverju er ekki stofnaður ein-
hverskonar sérskóli á ísatfirði,
sem útskrifar fólk fyrir fiskiðn-
aðar- og fiskveiðideild við há-
skólann. Þarna vestra ætti slík-
ur skóli hiekna. Hann gæti veitt
stúdentuim sínum ýms réttindi,
sivo sean tiR stjóirtnair í firyBtilhúisuim
og f iistaviininsilu ag jiaiflniveil itifl. staips
stjórnar og vélstjórnar og síð-
an sem fyrr segir réttindi til
fraimlh.aldan áms í tilbeknum greim
um. Hann gæti einnig að ein-
hverju leytii til dæmis efitír
tveggja vetra nám veitt réttindi
til inn.göngu í Stýrimannaskól-
ann og Vélstoólann. Báða þessa
skóla vantar — undirskóla —
sérstaklega í málum og almennri
stærðfræði, skipstjórn ag vél-
stjórn nú til dagjs er etaki neitt,
sem menn tileinka sér á einum
einni tramimu og litlum mót-
or. Spilið er vökvadrifið og
liggur slanga úr skipinu og nið-
ur að apilinu.
Spilið er haft í gálga á borð-
sbokknum, þegar kastað er ,og
rennur snurpuvírinn út eins og
venjulega af trommiunmi frákúpl
aðri. Þegar búið er að kasta, ar
snurpuvírsendinm baujumegin
temgdur spilinu og því síðan
sökkt nliður á sérstökum
vír neðlan sjávar. Það
snurpar síðan samian nótina
í botninn og hangir í hringjum-
uim um leið undir nótinni og nót-
in kippist því ekfcert upp í
snurpingunni. Þetta segir verk-
smiðjan að auki nýtinguna á
kraft, en þarf til hítfimgar á
sömiu þyngd á tóm.a tromimiu.
Þann hefðbundma öfugugga-
hátt í gerð spila ,að hífa mesbu
þyngslin á fullri troimmu, en
minnsbu þyngsilin á tóma
tromimu, hefiur verið fjiallað hér
um áður á Síðunni í sambandi
við Vélstjóramámstoeiiðið í vor.
Það, sem hér að ofan er sagt
er frétt í Fiskaranium e>n í samaa
blaði er auglýsing frá fdrmamu,
þar sem noktoru ýtarlegar er
sagt frá þes'sari nýjung og það
gebur varla verið goðgá að styðj
asit eilítið við hana í frásögn-
inrni .í auglýsingunni segir, að
enn bafi ekki verið gerðar til-
INNFLUTNINGUR FISKS OG FISK-
AFURÐA EYKST í V-ÞÝZKALANDI
UM nokkurra ára S'keið hefur
innfiutningur fisks og niðursoð-
inna fiskafurða til Vestur-Þýzka
lands stöðugt farið minmkandi.
Á árinu 1967 sáust þess fyrst
merki að á þessu væri að verða
gerbreyting og innflutningurinn
ekki aðeins hættur að minnka
beldur tekinn að vaxa afbur.
Þetba á nokkurn veginn jafmt
við um niðursoðna fistometið og
nýjan fisk. Samtals var aukn-
íngin á innfiutningi þessa hvoru
tveggja um 230 þúsund tonn ár-
ið 1968, en það er um 40 prs.
af heildarn'syzlumni.
Ástæðan fyrir aukmum inn
flutningi á niðursoðnu fiskmeti
er sú að hinar stóru dreifimgar-
verzlanir (supermarkets) sækj-
ast eftir sérverkaðri vöru út-
lendinga til að aufca fjölbreytn-
in,a.
Hinn aukni innflutningur á
óverkuðum fiski á ræbur að
rekja til breytimgaT á veiðiákip
um heimaimianna. Veistur-Þjóðverj
ar veiða orðið mest á verk-
smiðjuiskipum, sem verka aflann
um borð og fullvinna hanm. Þetta
heflur haft það í för með sér, að
•þýzkir sjómenn hafa ekki getað
anniað eftirspurninmi eftir fersk
um eða ísuðum fiski. 1967 var
hiuitfallið milli flersks fisiks og
unninna fiskafurða um það bil
jaflnt eða 50:50, en síðan hefiur
hilutur ferska fistosins rýrnað
svo, að nú er bluittfallið 40:60.
Jafnfnamit þessari þróun, að
landsmenn sjálfir flytjia nú
minna að landi af nýj'um fiski
en áður var, hefur áhugi fólks
fyrir ferskum fiski farið vax-
andi, einkum sérstötoum gæða-
fiski, sem oflt er alls ekki veidd-
ur atf beimamömnium og verður
því að flytjast inn.
Menn búast alimennt við að
innflutningur á niðursoðnu fisk
rmeti og nýjuim fiski haldist á-
fram að aukast í Vestur-Þýzka-
landL
Fish. News Int.
Innan tíðar verður nýr fiskur
aí Islandsmiðum jaflnvirði þyngd
ar sinmar í gulli á Evrópuirmarta-
aði, en þá eigum við kannski ekk
ert nema iðnvarnin.g að bjóða,
seim Evrópa er þá flull af . . .
raunir nema með 50 faðma næt-
ur og þær verki sem 80 faðíma
næbur. Eftir er þá að reyina,
hvernig þessi nýjung verkair á
100 faðma nætur eims og síld-
arflotimn er nú með. Rapp segir
að norski flotimn mumi þurfia í
firamtíðinni 150 faðma djúpair
nætur.
Með hefðbundnu aðferðinmi
nýttást dýptin á slíkri nót ekki
niema 60 p>rs. eða sam svaraði
100 faðma djúpri nót mieð hinu
nýja snurpimgalagi. Væri þestsi
150 fiaðma djúpa nót 330 faðtaaa
löng, spöruðust 16500 ferfiaðmar
af nót og svaraði það til 150
þúsund norskra króna. Etf þess-
ar geysistóru nætur, 150 faðma
djúpar væru tekmiar upp, eins og
Rapp gerir fastlega ráð fyrir,
þó að ekkert hafi verið bolla-
laigt mér vitanlega um það hér-
lendis, þá þyrfti að staipta um
spil og j'afnval kraftblakkir, sem
kostaði morð fjár 350—400 þús-
umd norskar króniur.
f auglýs'imigunni segir, að þetta
mieiðamisjiávainsmiurpuispil kosti 50—
60 þúsimd norskra króna (eftir
stærðinni) og myndi því sparast
mið'að við að nætur yrðu stækk
aðar upp í 150 fiaðma — sem svar
ar 400—600 þúsundum norskra
króna við að kaupa þetta neð-
ansjávarspil í stað þess að
breyta mótum, því að næturnar,
sem nú eru notaðar myndu
verka eins og þessar 150 faðtana
nætur, sem fyrr segir.
Það hlaut að því að horna ,að
það yrði fu.ndin upp aðfierð til
að snurpa nótina lárétt saman í
botnimn, svo rraiklu fljótlegra og
eðlilegra, sem það hlýbur að vera
heldur en að nótin lokist ekki að
neðan fyrr en búið er að hafa
hama hálfa leiðina upp í slkipið...
Leiðrétting
Högni Torfason hefur skrifað
Sjómannasíðunni vegna frásagn
ar af sögu kraftblakkarinnar.
Hanin sagir réttilega að Guð-
mundur Þórðarson hafi ekki ver
ið einskipa með kraftblökkina
þetta sumar, heldur hafi Sigur-
karfinn einnig verið með hana.
Ég vissi af Sigurkarfamum, en
hélt að hann hefði hætt fljótlega
sínum tilraunum, en sjálfsagt
veit Högnd það rétt, að Sigur-
karfinn hafi verið með blökkina
sumarlangt, þar sem hann var um
borð. í Guðmundi Þórðarsyni
þetta sumar, einmitt til að kynna
sér þessa veiðinýjung
Högni segir einnig að þeir fé-
lagar Haraldur og Baldur út-
gerðarmenn Guðmundar Þórðar-
sonar hafi ekki fengið lánaða
blökk Ir.giviarts Fálm asomiar,
fyrstu blökkina ,sem himgað kom,
'hie'ldur hafi þeir keypit blökk
frá Bandaríkjunum.
Högni telur að orðunefnd sé
mishittin á fólk með orður sínar
og vill láta krossa Baldur og
Harald og er ég honuim þar sam
mála, þeir ættu að krossast bæði
í bak og fyrir.
í frásögn af þorskanetaveiðurn
Vestmanneyin'ga misprentaðiat
(það var prentvilla — ekki hugs
anavilla) að þær hefðu hafizt
1911. Þar átti að standa 1916.