Morgunblaðið - 04.11.1969, Page 10

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1909
10
TJna Einarsdóttir:
Sumardvöl í Grunnavík
VIÐ tvaer eldri konur,
Iögðum aí stað frá Reykjavík
með flugvél til ísafjarðar 6, ág-
úst. Ferðinni var heitið til
Grunnavíkur í Jökulfjörðum. Á
ísafirði var tekið á móti sam-
ferðakonu minni opnum örmum
og ég naut góðs af að vera með
•henni. Gist var eina nótt á ísa-
firði. Daginn eftir var hið ágæta
skip „Fagranes” tekið á leigu tii
Grunnavíkur. Dálítill hópur
Grunnvíkinga, sumir komu á
jeppa frá Reykjavík til ísafjarð-
ar, var með í förinni. Ætluðu
þeir að dvelja á eignum sínum
í Grunnavík dálítinn tíma. Einn-
voru 48, með öðrum orðum full
kirkja, börn, gamalmenni og allt
þar á milli. Okkur leið vel við
þessa yndislegu guðsþjónustu,
kirkjan hrein og aldurinn, 77 ár
sást ekki, hvorki á málningu né
byggingu.
Altaristaflan er fagurt mál-
verk af landslaginu í Staðardal,
séð frá kirkjunni. Þar er frels-
arinn að brynna fjárhóp við ána,
sem rennur eftir dalnum. Kirkj-
unni vax gefin þessi altaristafla,
af þýzkum málara, sem dvaldi
um sumartíma á Stað hjá séra
Jónmundi Halldórssyni. Kirkju-
gestir þáðu allir kaffi.
Kirkjan og íbúðarhúsið á Stað.
ig bættust í hópinn tvær konur,
sem ætluðu að vera með okkur
1 Grunnavík fór hver til síns
„heima”. Við þessar fjórar ætluð
um að gista Stað i Grunnavík.
Við fengum talstöð til afnota, ef
við þyrftum á að halda. Þetta
kom sér vel. því við vorum raun
verulega í óbyggðum, dásamleg-
um óbyggðum. Okkur var hjálp
að að koma okkur fyrir með tal-
stöðina og allt t-kkar hafurtask.
Það gerðu ágætir fylgdarsvein-
ar frá fsafirði. Voru það kunn-
ingjar, sem settu hita frá olíu-
^kyntri eldavél, sem ofnar húss-
ms eru í sambar.di við. Öllu var
komið í lag.
Ég sofnaði með dálitl-
um kvíða og tilhlökkun um það,
hvernig þessu myndi reiða af
hjá okkur.
Næsta sunnudóg, þann 10. ág-
Ú8t skyldi messa á Stað. Prest-
urinn séra Þorbergur Kristjáns-
son í Bolur.gavík kom til annexíu
sinnar og messaði. Kirkjugestir
Um kvöldið sátum við afmæl-
isboð hjá einum nágranna okk-
ar. Sást þá til smágúmmíbáts,
sem kom að biyggjunni. Fimm
menn voru með bátnum. Það var
haft tal af þeim og reyndust það
vera skátar úr Hjálparsveit
skáta í Reykjavík. Talstöð
þeirra var ekki í lagi. Þeir
komu heim með okkur og létu
vita um sig í gegnum okkar tal-
stöð.
Næstu gestir voru feðgar frá
Reykjavík. Þeir komu frá Aðal-
vík, á hraðskreiðum gúmmíbáti
og gáfu okkur hörpudiska, sem
þeim áskotnuðust á leiðinni til
okkar. Erm leið tíminn og enn
var knúið dyra að kvöldi dags.
Úti stóðu fjórir sjómenn og einn
drengur. Þeir báru marga
þorska, sem þeir höfðu veitt og
gáfu okkur. Þessir sjóarar
komu frá Aðalvík. Þar höfðu
þeir dvalizt í vikutíma og reynd
ust þeir vera vel metinn prestur
frá Reykjavík og félagar hans.
Hafði þeim dottið í hug að
skreppa þessa litlu bæjarleið sér
til gamans.
Sunnudaginn 17. ágúst var
rigning og þoka og við ákváð-
um að sofa og hvíla _ okkur á
milli þess að prjóna. Ég nennti
ekki að liggja og fór að líta til
veðurs. Þá sé ég hvar húka tveir
ferðalangar á kirkjutröppunum.
Uppi varð fótur og fit, að taka
á móti þessum gestum og fór
ein okkar út að bjóða þeim í
bæinn. Ég skildi ekki, hvað
henni gekk illa að koma gestun-
um heim. En það hafðist. Voru
þetta Englendingar. Við vorum
ekki góðar í ensku, en okkur
skildist að fleiri væru með í för-
inni og kom á daginn, að þeir
voru sex.
Þetta fólk var blautt og kalt.
Hafizt va.r handa um að draga vos
klæðin af því, vinda sokka og
þurrka. Á meðan þáði það te
eða kaffi og nóg var á borð
borið. Göngufólkið hafði komið
frá Unaðsdal og ætlað að ganga
á Drangajökul. Við vorum ekki
beint í leiðinni, því það ætlaði
til Norðurfjarðar. Það sneri
sömu leið til baka út í þokuna
og rigninguna. Síðar fréttum við
að þetta hafði verið tuttugu og
fjö'gurra manna hópur og hafði
hann hætt við að ganga á jökui-
inn. Sennilega hafa þessi sex
orðið viðskila við hópinn, en
allt fór vel að lokum.
Og enn koma gestir. Alls
komu yfir sjötíu gestir, sem
þáðu kaffi. Borið var á borð af
mikilli rausn.
Þá langar mig til að lýsa sveit
inni lítið eitt. Út við sjóinn að
norðanverðu er Maríuhom og
upp á fjallsbrúninni Maríualt-
ari. Þar var blótað í heiðnum
sið. En eftir að landið var
kristnað var fjallið og þar með
þessir klettar, sem mynda nokk-
urs konar altari, vígt Maríu
Guðsmóður.
Fjallahringurinn umhverfis
þessa litlu sveit er mildur og
fagur með lyngi grónum hlíðum.
Fyrir botni daisins eru fjöllin
gróðurlaus. Hæsti hnúkurinn
heitir Hildarhaugur. Þar á að
vera jörðuð rík kona, sem Hild-
ur hét. Hafði hún viljað liggja
svo hátt, til að geta litið niður
á bónda sinn og aðra sveitunga.
Gersemar hennai voru grafnar
með henni. Síðar hermir sagan,
að þegar svarf að sveitarmönn-
Sr. Þorbergur Kristjánsson ásamt messufólki fyrir framan
Grunnavíkurkirkju.
um, vildu þeir ná í fjársjóði þá
er þar voru grafnir. Komu þeir
niður á kistu kerlu. Hringur var
á loki kistunnar og settu þeir
kaðal þar í og vildu draga upp
og sögðu „upp skal hún í Guðs
nafni“. Þá sagði einn þeirra
„hún skal upp hvort sem Guð
vili eða ek(ki“ varð þá kietan
svo þung að hringurinn dróst úr
lokinu og kistan féll niður.
Hringur sá er nú sagður vera í
kirkjuhurð þeirri sem nú er í
Staðarkirkju.
Geirsfjall er í suðri (Hádegis-
fjall öðru nafni). Fjallahringur
þessi myndar umgjörð um hinn
undursamlega fjallasal. Heitt
vatn bólar upp á yfirborðið í
Laugamýri. Við túnfótinin á
gamla bænum á Stað, hefur eitt-
hvað verið löguð til lítil laug.
Framar frá Stað er jörðin Faxa-
staðir. Þar bjó frú Vigdís Ein-
arsdóttir, ekkja séra Péturs
Maack Þorsteinssonar. En séra
Pétur drukknaði í lendingu er
hann var að koma heim úr kaup
staðarferð frá ísafirði 8.9 1892.
Hann var þá þjcnandi prestur á
Stað.
Ég óskaði þess hátt og í
hljóði, að þær bæjarrústir
stæðu óhreyfðar En jarðýtur
komu til sögunnar og kraftur
þeirra bitnaði á þessu býli, eng-
um til gagns.
Saga mín er á enda, en eins og
fyrr segir vorum við fjórar sam-
an: María, Sigríður, Sólveig og
Una, sem gistum Stað í Grunna-
víík í fjórtán daga. Aldur okkar
samanlagður er 205 ár.
Húsmóð-irin og geistgjafinn,
sem leigir Stað af Kirkjumála-
ráðuneytinu, er fyrrver-
andi yfirhjúkrunarkona Maria
Maack. Heill sé henini og öðrum
sem halda trj ggð við þessa
byggð.
Byggðin er sannarlega ekki í
eyði á meðan.
Una Einarsdóttir.
Dr. Bragi Jósepsson:
Þj óðhagf r æðistefnan
hin nýja 1 ljósi annaðhvort - eða heimspekinnar
EINN áhrifamesti uppeldis-
heimspekingur á fyrri hlu-ta þess
arar aldar, Bandaríkjamaðurinn
John Dewey (1859—1952) segir
í upphafi bókar sinnar Experi-
ence and Education, að menn
hafi alme-nnt tilhneigingu til
þess að setja hugsanir sín-ar
fram í formi andstæða, og af
þeim sökum móta skoðanir sí-nar
á grundvelli þess, sem kalla
mætti an-naðhvort- eða heim-
speki. Stjórnmálamanninum hætt
ir því til að taka afstöðu til
mála á grundvelli þess hver mál
ið flytur. Stuðnin-gur við mál-
flutning andstæðingsins er því,
I hans huga, ran-gur vegna þegs
að andstæðingurinn vinn-ur gegn
þeirri stefn-u sem stjórnmála-
maðurinn aðhyllist. Með öðrum
orðum eðli málsins hverfur í
skuggann fyrir hinni fram-
kvæmdalegu- og pólitísku hlið
málsins. Stjórnarsamvinna Sjálf-
stæðisflokxsins og Alþýðuflokks
ina er gott dæmi þessu til skýr-
in-gar. Þessir stjórnmálaflokkar
hafa gjörólíkan hugsjónagrund-
völl, en vegna stjórnarsamvinn-
unmar h-efur þeirn tekizt að móta
og réttlæta ákveðna stjórn-ar-
stefnu án nokkura sýnilegs á-
gneinings.
ÁHRIF Á
ALMENNINGSÁLITIÐ
Fastheldni og tryggð hafa
löngum verið talin til dyggða á
íslamdi, og trúmennska við
flokkinn hefur ein-n-i-g þótt bera
vott um stöðuglyndi og amdlegt
jafnvægi. f seinni tíð virðist þó
svo sem „flokksmennskan” hafi
fengið á sig miður gott orð, og
uinga kynelóðin talar óhikað um
réttinm til þess að hugsa sjálf-
stætt og m-eta ágreiningsatriði á
máliefnalegum grundvelli. Þessi
þróun á sór ekki stað einungis
á íslandi heldur er hér um að
ræða heiimshreyfingu gegn ran-g-
læti, geg-n kúgum og ofstjórn,
heimshreyfin-gu, sem vill vekja
ábyrgðartilfinnin-gu hvers eim-
staklin-gs, sem hugsandi og starf
andi þegns í landi sínu,
ÞJÓÐHAGFRÆÐISTEFNAN
íslendinigar eiga marga góða
hagfræðin-ga, og ekki ber á öðru
en að forystumenn þjóðarinnar
hafi séð ástæðu til að láta þá
hafa eitthvað að gera. Vísinda-
legar rannsóknir láta vel í eyr-
um manm-a, enda þótt merking
þess h-ugtaks geti verið harla
margbreytileg.
Enda þótt þjóði-n hafi notið
aimennrar ef-nahagslegrar vel-
m-egunar á árun-uim eftlr hieims-
styrjöldina síðari var það ekki
fyrr en um 1960, sem þáverandi
ríkisetjórn lagði grumdvöll að
hinmi nýju þjóðhagfræðis-tef-nu.
Efnahagsstofnunim var sett á fót
1962 og ári síðar, eða 16. apríl
1963, kynmti þáveramdi forsætis-
ráðherra, Ólafur Thors, þessa
nýju stefnu á alþingi. Þessi
stefn-a miðaði að því að kanna á
hvern hátt mætti auka þjóðar-
tekjur-nar á hvern íbúa, og s-ömu
Leiðis að kanna fólksfjölgu-n og
fækkum eimstakra byggðarlaga.
Nú h-ef ég haft takmarkaða að-
stöðu til að kynm-a mér starfsað-
stöðu og starfsnætti þeirra sér-
fræðinga er vinna að efnáha-gs-
rann-sóknum fyrir ríkisstjórnima
og aðra opinbera aðila, og vel
má vera að framkvæmd þessara
mála sé öll í anda þeirrar stefnu,
er Ólatfur Thors liýsti á alþinigi
16. apríl 1963.
STEFNAN í FRAMKVÆMD
Nú væri ljótt að segj-a að ekk-
ert hafi verið gert, því svo er
ekki. Efnahagsstofnunin er í
fu-llum gangi, ríkiestjór-nin hefur
skipað sérstaka ráðunauta í
efnahagsmálum, og síðas-t en
ekki sízt skólarannsóknir hafa
verið settar á stofn. Sem virð-
ingarvott við kenmairastéttina lét
menntamálamáðherra ger-a skilti
á hurð niefndrar stofnunar þar
sem segir, Skólarannsóknir
menntamálaráðuneytisins. Ef til
vill fannst menntamálaráðherra
viðeigandi að bæta með þessu
fyrir ákveðna formgalla við
stofnsetningu nef-ndrar stofnun-
ar. Það furðul-egasta í þessu rnáli
var þó, að Skóla-rannsóknir
menntamálaráðum-eytisins voru
ald-rei settar á stofn. Aftu-r á
méti setti men-mtaimálaráðlhera á
svið látba-gðsleik með það fyrir
augum, að þagga niður í óstýri-
látum kennurum. í stað þess að
setja á stof-n skólarannsókn-
ir samkvæmt venjulegum st-arfs-
aðferðum og reglum þá fól ráð-
herra einu-m af fulltrúum ráðu-
neytisins að vinma að skóla-
ranmsóknum. Stofnun sú, sem
nefmd hefur verið Skólarann-
sóknir er því enn ókomin. Þó má
vel vera að starfshættir menn-ta-
málaráðuneytisins hafi eittihvað
lagazt við ráðningu nýs fulltrúa.
Ástæðam fyrir því að ég nef-ni
skólarannsóknir í þessu sam-
bandi er sú, að fræðslumál í nú-
tíma þjóðtfélagi hljóta að vera
eitt af megin viðfa-n-gsef-num
þeirra sérfræði-nga, er vin-na að
þjóðhagfræðillegum rannsóknum.
Þar sem mér er vel kunnugt
um starfshætti og vkvn-ubrögð er
varða skólarannsóknir get ég
ekki amn-að séð en að mennta-
málaráðherra sé bókstaflega að
ge-ra tilrau-n til að blekkja kenn
arastét’tin-a með yfirborðs-
mennsku og látbragðsleik. Ekki
get ég trúað því að ráðherrann
sé svo skyni skroppinn að hann
sjái ekki tilgangsleysi slíks van-
bu-rðar.
Almenningur á fullan rétt á
því, að la að fylgjast m-eð starfs-
háttum, sta-rfstilil-högum og því
starfi sem unnið er við Efna-
hagsstof-nunina og aðra-r (jpin-
berar stofnani-r í þágu alþjóðar.
Það virðist vera stefn-a ýmissa
ráðaman-n-a að halda ölluim opin-
berum vandamálum leyndum þar
til tekizt hefur a'ð finna eina
lausn, sem síðan er hrundið í
framkvæmd svo fljótt sem auð-
ið er.
Framhald á bls. 15