Morgunblaðið - 04.11.1969, Side 18

Morgunblaðið - 04.11.1969, Side 18
18 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1969 - Greinargerð Framhald af bls. 12 máli. Athyglisverðari er sú stað reynd, að lónið hlýtur að geyma kulda frá vetrinum fram á sum- ar, svo að laxagöngtnm gæti seinkað að mikluim mun til stór tjóns fyrir veiðiréttareigendur, en vöxtur alls fisks í ánni yrði þeim mun hægari yfir sumarið, sem hitastigið er iægra. Helgi Hallgrímsson og fleiri náttúru- fræðingar hafa bent á, að við rotnun siýs, jurtagróðurs og gróðurmoldar af mörgum feT- kUómetrum algróins lands, geti myndazt mikil eiturefni í lón- inu, með stórhættulegum og ó- fyrirsjáanlegum afleiðingum fyr ir allt dýralíf í ánni, allt til sjávar. MÝVATN OG KRÁKÁ — SUÐURÁ OG SVARTÁRVATN Laxárvirkjunarstjórn heldur því fram, að hin svokallaða Suð urárveita sé skaðlaus fyrir Mý- vatnssveit, jafnvel að hún verði til bóta. Mývetningar eru á ann arri skoðun, og má þar vitna til skjalfestra mótmæla þeirra, sem send hafa verið alþingismönnum kjördæmisins. Einnig má vitna td álátsgjörðar stjómar Búnað- arfélags íslands, en þar segir, að 18 lögbýli muni vera í hættu, ef af þessum vatnsflutningum verði. Að okkax dómi verður vart búið á flestum þessara býla eftir vatnsflutningana. Verkfræðingur Laxárvirkjun- arstjórnar í þessu máli (Sig. Th.) var þráspurður að því, hvernig hugsað væri að hemja þetta aukna vatn í farveginum, en hann neitaði að gefa nokkr- ar upplýsingar þar að lútandi og sagði það ekki koma nefndinni við. Þarna er um að ræða allt að 10 km leið um marflatt land, hallinn ca 30—40 cm pr. km, og íarvegur Krákár jafnan bakka- fullur við eðlilegt rennslismagn. Laxárvirkjunarstjórn segir, að þarna sé aðeins spurning um kostnað. En hvers vegna má ekki skýra frá því, hvernig þessi vatnsflutningur um láglendið er fyrirhugaður? Botn árinnar er víðast hvar hærri en landið i kring, þegar blábakkanum sleppir, enda flæðir áin yfir allt þetta land á vetrum og myndar 1—3 m þykkt íslag yfir allt sléttlendið. Getur Þá hver og einn gert 3ér í hugarlund hvað sú íshella yrði umfangsmikil, eft ir að vatnsmagn Svartár og Suð urár yrði komið til viðbótar. Virkjunarstjórn talar nú um 16 rúmmetra viðauka vatns, og er það ekki lítið vatnsmagn, en í viðtali við Sigurð Thoroddsen sd. vetur, taldi hann nauðsyn- legt að fá 23 rúmmetra til að fulinýta virkjun við Brúar. Þeg- ar þess er gætt, að skurðinum úr Suðurá í Svartárvatn er ætl- að að flytja 17 rúmmetra og allt venjulegt afrennsli Svartárvatns kemur svo til viðbótar, er sýnt, að ekki e<r gott að treysta þess- um töLum. Á HÚSÖNDIN AÐ FYLGJA GEIRFUGLINUM? En þetta er ekki eina hætt- an, sem Mývatnssveit getur staf að af þessum hættulegu vatns- flutningum frá vatnasvæði Skjálfandafljóts. Mývatn sjálft, þessi fuglaparadís og gimsteinn íslenzkrar náttúru, er líka í stór kostlegri hættu, sökum hins kalda, aðflutta vatns og aukins sandburðar. Augljóst er, að hin- um nýja vatnsflaumi er stefnt til Mývatns, til þess að hægt verði að niýta það síðar í nýja virkjun úr Mývatni, enda síð- asta s.tig allra þessara umbrota nefnt „Mývatnsvirkjun". Það ó- happaverk mundi þá reka smiðs höggið á þessar, að því er virð- iist, vanhugsuðu ráðagerðir. Við viljum minna á, að upp- eldisstöðvar húsandarinnar eru við Mývatnsósa og niður Lax- árdal — þær einu í Evrópu. Yrði Suðunárveitu beint í Laxá, mundu þær verða eyðilagðar samkvæmt álitsgerð Arnþórs Garðarssonar, fuglafræðings. Ör lög húsandarinnar yrðu þá hin sömu og geirfuglsins forðum, sem íslendingum var til lítils sóma. 5 AURA VIRKJUN SUÐURÁR Bollaleggingar um 5 aura verð á Suðurárveitu-rafm.agninu verða ekki teknar alvarlega, eða á Suð urárveita ekki að taka þátt í kostnaði sjálfr.ar virkjunarinnar við Brúar. vélum, jarðgöngum og sfiflugerð? Þarna er um hald lausa og villandi fullyrðingar að ræða, þar sem ekki er tekið tillit til margra þátta, sem hljóta að koma til útgjalda og gera veituna miklu óhagstæðari en látið er í veðri vaka. Má þar nefna allar skaðabætur vegna eignaupptöku og margvíslegra skemmda. Við æskjum þess vissu'lega, að sem ódýrastiriar raforku verði aflað fyrir þetta svæði, en það má þó ekki verða á óbætanlegan kostnað náttúru verðmæta í héraðinu, og það verður að reikna dæmið til ful'ls. Gera hefði átt samanburðarr.ann sóknir á sem flestum virkjunar- möguleikum, áður en endanlegar áætlanir voru gerðar, svo að ljóst væri, hvort ekki mætti fá jafn hagkvæma virkjun án þeirrar röskunar, sem Gljúfur- versvirkjun mun valda. SKJÁLFANDAFLJÓT Sá þáttur þessara mála, er snýr að Skjálfandafljóti, er með ölliu sniðgenginn í greinargierð- inn.i. Hverjar voru niðurstöður „hinna færustu sérfræðinga“? Getur hugsazt, að þeir hafi gleymt þessum þætti málanna? Fjöldi bænda í fjórum sveit- arfélögum eiga land að fljótinu, og hefur veiði verið stunduð í þvi öldum saman, misjafmlega mikið að vísu, en þó verður að teija, að þar sé um veruleg verð mæti að ræða. Bændur þar hafa lengi eygt möguleika á að auka þessa veiði verulega með fisfci- rækt og fiskvegi upp fyrir foss ana og nálgast nú óðum sá tími, að úr þessu verði. Slíkur fisk- vegur mun vera mjög ódýr mið að við það svæði, sem þá opn- ast, þ.e. fremst fram í Bárðar- dal. Hvað verður um þessa fram kvæmd, og hvað um þann lax og silung, sem fyrir &r í fljót- iniu, ef megin hluti tæra vatns- ins verður tekinn úr því? Þeir, sem til þekkja, vita, að veiðin er háð því hversu tært fljótið er, þ.e.a.s. hve hlutur bergvatnsinis er mi'kill. Vatnaflutningar, ein.s og fyrir- hugaðir eru á Suðurá og Svartá, hafa hér aldrei verið fram- kvæmdir. Áhr.if þeixra geta oð- ið fjölþætt. Bárðdælingar benda t.d. á hver áhrif það getur haft á snjóalög í dalnum, ef Fljótið verður á ís allian vetiuiriinini, eimis og líklegt er að verði, þegar lindarvatnið hverfur, en frá ósi Svartár helzt Fljótið að jafnaði autt niður eftir dalnum, og ber jafn'harðan burtu renningssnjó, s©m annars settist á vegi. í lok greinargerðar sinniar kemst Laxárvirkjunarstjórn að þeirri niðunstöðu, að Gljúfur- versvirkjun sé fyllillega réttlæt- anleg sökum þess, að hagnaður inn af virkjuninni sé meiri en það sem nemur tjónd. Allan rök stuðning vantar um þetta atriði, enda óframkvæmanliegur, meðan enginn samanburður liggur fyr- ir um aðra virkjunarmöguleika né mat á skaðabótum, svo sem áður hefur verið tekið fram. Er hér því um haldlausar staðhæf ingar að ræða. Laxár.virkjunarstjórn hefur haldið því fram, að „krapaistífl- urnar í Laxárdal", séu aðalor- sök eða jafnvel eina orsök raf- Londvélor hi. SÍÐUMOLI 11 - SÍMI 84443. magnstrufananna á Laxársvæð- inu. En hitt mun réttara og geta kunnugir menn dæmt um það, að mikið af þessum truflunum á r-ætur sínar að rekja til bilana á línulögnum, tengivirkjun og ófullkomins útbúnaðar á vatns- inntaki við stíflu og á vatns- miðluniartuirni. VILDU AKUREYRINGAR SETJA SIG í SPOR ÞINGEYINGA? En hvað hefðu Akureyringar sagt, ef Þingeyingair hefðu gert áætlun án samráðs við þá um að stífla Glerá í mynni Glerár- dals með 57 m hárri jarðvegs- stíflu, til að loka þar inni 170 milljón m3 af vatni, sem gætd fyrirvaralaust steypzt fram yf- ir íbúðarhverfi Oddeyrar og Glerár? Væri ekki huigsanlegt, að þá hefði risið upp mótmæla- alda í höfuðstað Norðurlands, eitthvað í líkingu við þá, sem Þingeyingar hafa stofnað til og eiga þó Akureyringar enga Laxá eða Mývatnssveit að verja. Við teljum okkur hafa sýnt full’komið raunsæi í þessu Lax árviirkjunarmáli, með því að fall ast á og heita stuðningi við tak markaða virkjun í Laxá, sem tryggii í senn ódýra og örugga orkuvinnslu fyrir Laxársvæðið alllangt fram í tímamn og veiti Laxárdal og Laxá nauðsynlega vernd fyrir hinum skaðlegu áhrifum stórvirkjunar. í stað þess að líta með velvild og skiln ingi á aðstöðu Þingeyinga í þessu máli og taka fagnandi til- lögum þeirr.a, virðist stjórn Lax árvirkjunar enn sem fyrr ætla að taka sér sjálfdæmi í virkjun- armálum Laxár. En er þá ekki kominn tími til þess fyrir for- ráðamenn Laxárvirkjunar, að þeir geri sér grein fyrir því, að Þingeyingar munu ekki afsala sér rétti sínum í þessu örlaga- ríka máli. — Sá réttur verður ekki tekinn með yfirtroðslu, eins og fram hefur komið í skipt um Laxárvirkjunarstjórnar við Laxdælinga, þegar fulltrúar he.nn.ar tilkymratu bændum í Laxárdal, að jörðum þeirra yrði sökkt og því væri þeirn ráðle.g- ast að h-ætta framkvæmdum á þeim. Til þessa skorti virkjun- arstjórnina alla heimild. Leyfi það, er Atvinnumálaráðuraeytið hefur nýlega gefið Laxárvirkj- unarstjórn, er aðeins fyrir 700 kw virkjun, en Skýrt er tekið fram, að ráðuneytið skorti heim- ild til þess að leyfa framkvæmd 2. áfanga GLjúfurversvirkjunar, sem geriir ráð fyrir að auka afl- ið upp í 14700 kw, enda heimila núgildandi Laxárvirkjunarlög aðeinis 12 þús. kw virkjun við Brúar. í leyfinu er einnig tek- ið fram af hálfu ráðuneytisins: „engin fyrirheit eru gefin um leyfi til stærri virkjunar en framangreind lög gera ráð fyr- ir“. NÝ VIÐHORF NAUÐSYNLEG Það fer því efcki á milli mála, að það var ekki að ástæðulausu, að Þingeyingar risu upp til varnar ge-gn hinum gálausu á- formum Laxárvirkjunarstjórnar. Virkjuna.rstjórnin getur ekki að eigin vild leikið sér með hags- muni þeirra og hin dýrmætu vatnahverfi, eins og þar væru auðnir einar. Sú stefna heyrir fo.rtíðinrai til, og nú e.ru aliar helztu menningarþjóðir heims að vakna til aukins skilnings um það, að þeim sem beita tækni nútímans, beri skylda til þess að sýna meiri gætni og tillits- semi í skiptum sínum við nátt- úruna og landið. í hinni athyglisverðu grein Þóris Baidvinssonaæ í Morgun- blaðinu 25. f.m. kemur fram, hvemig Bretar líta á þessi mál, en þar segir m.a.: „Kerfi verk- vísinda, sem skipulagt hefur þó verið í þjónustu mannsine, verð- ur honum stundum yfirsterkari og bindur hann í þess stað í fjötra. Þekkingarskortur hins al menna borgara á margs konar sérfræðisviðum gerir hann hlé- drægan og óvirkan í málum, sem oft snerta þó umhverfi hans og framtíð. Þetta verður til þess að teknar eru ákvarðanir, er varða Mf og starfssvið borgaranna, án þess að þeir gsfi sig fram til að beita rétti sínum.“ Og enn frem- ur: „Eitt þessara fyrirbæra er ágengni iðnaðarhagsmuna við dreifbýlissvæði, sem varðveita vilja gróður, dýralíf og svipmót náttúruranar fyrir spjöllum og urnróti eða eyðingu". Kunnugt er hvernig það opinbera í Banda- rikjunum setur rammar skorður gegn hv.ers konar náttúruspjöl-l- um af völdum opinberra fram- kvæmda þar í landi. Með tilliti til þess, sem hér hefur verið rakið og drepið á, sfcortir Laxárvirkjunarstjórn öll raurahæf röfc og lagalegar for- sendur fyrir framkvæmd Gljúf- urveravirkj uin.ar og vi'Ijum við vara hana alvarlega við afleið- ingum þeirrar ábyrgðar, sem hún tebur á sig, ef hún hyggst halda áfram óbreyttri stefnu í þessu mikilsverða máli, með því að hefja framkvæmdir á fyrsta stigi þesisarar áætlunargerðar, eins og þetta væri afgreitt mál, og í því trausti, að henni takist að knýja síðar fram breytingu á Laxárvirkjunarlöggjöfinnii sér í hag. Stjóm Búnaðarfélags Isilands hefur nýlega skilað á-litsgerð um Laxárvirkjunarmálið, vegna til- mæLa Náttúnuverndarráðs og leggst einhuga ge-gn fyrirætl-un- um Laxárvirkjunarstjórnar um hina stóru Gljúfurversvirkjun, þa-r sem sú framlkvæmd mundi hafa í för me-ð sér mikinn hnekk fyrir búskaparaðstöðu í Þingeyj- arsýslu. Þetta álit undirstrikar það sjónarmið okkar að meta beri náttúrule-g verðmæti og hagsmuni þeirra, 9em héraðið byggja, áður en staðarval og vidkjunarathafnir eru ákveðnar. Meðan Skjálfandafljót og Jök- u'LSá á Fjöllum renna óbeizluð til sjávar og jarðlhitinn bíður í Reykjahverfi og Mývatnssveit, vantar ÖLI- rök fyrir því að raska vatnahverfum heils héraðs til stór tjóns fyrir héraðsbúa og eyðingar ómetanlegrar náttúru — sökkva einum fegursta dal landsins á kaf í vatn og stofraa fjölda fólks í lífshættu. Orku- þörf Norðurlands má örugglega ful'lnægj-a á hagstæðan hátt um áratuigi án slíkra aðgerða. Eins og áður hefur komið fram í ályktunum og yfirlýsing- um, setja Þingeyingar sig ekki á móti jafnrennslisvirkjun í Laxá innan þeirra marka, að ekki verði stíflað hærra en svo, að vatn hækki ekki í Bimingsstaða flóa í Laxárdal, enda heimila lög um Laxárvirkjun ekki, að geng- ið verði lemgra. Jafnframt verði þá gert samkomulag aðila um að horfið verði frá öllum frekgri virkjunaráformum í Laxá. Þe-gar þessi greinargerð er samin, hefur n-efndin e-kki tekið tiL meðferðar grein-argerð s.n. Laxárnefndar, en það mun síð- ar verða gert. Hinn 10. október 1969, Héraðsnefnd Þingeyinga í Laxárvirkjunprmálinu. Odýrusti ii og handhæg ustu þvottavélarnar á markaoinum KARIN EXPRESS Tekur — 1.5 kíló. Tekur — 1.5 kíló. Vatnsmagn — 7 lítrar. Vatnsmagn — 6 lítrar. Þvottaefni — 50 grömm. Þvottaefni — 50 grömm. Þyngd — 4.8 kíló. Þyngd — 2,5 kíló. Þvottatími — 4 mín. Þvottatimi — 4 mín. VERÐ — 1995.00. VERÐ — 1595.00. W _—l Sendum í póstkröfu. I BÚSÁHÖLD Kgörgarði Sími 23349 Fyrirliggjandi matar- og kaffidúkar í gjafakössum Kr. Þorvaldsson & Co., heildverzlun Grettisgötu 6, símar 24730 — 24478.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.