Morgunblaðið - 04.11.1969, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 1069
21
AJAX þvottinn minn
g er svo hreykin af honum
Héraðsnefnd Þingeyinga
svarar greinargerð Laxárvirkjunarstjórnar
VEGNA greinargerðar frá Lax-
árvirkjiunarstjórn, varðandi
Gljúfurversvirkjun í Laxá, er
bintist í dagblöðunum 16. sept.
s.i, vill Héraðsnefnd Þingeyinga
í Laxárvirkjuinarmiálum gera eft
irfarandi athugasemdir:
RANGFÆRSLUR LAXÁR-
VERK JUN ARST J ÓRNAR
í greinargerðinni segir, að hún
sé fram komin „vegna mótmæla
ýmissa samtaka í Suður-Þingeyj
arsýslu gegn fyrirtogaðri vir'kj-
un Laxár við Brúar“. — Strax
í upphafi greinargerðarinnar
gætir þannig rangfærslu. Engin
mótmæli hafa komið frá nefnd-
inni gegn takmarkaðri virkjun
Laxár, hins vegair höfum við
mótimælt því, að Laxárdal verði
sokkt, og verultegur hluti berg-
vatnsins frá Skjálfandafljóti
verði tekinn og því veitt norð-
ur yfir Mývatnssveit til Laxár.
Talað er um í greinargerð-
inni, að á þessu ári hafi risið
upp „hópur manna“, til að mót-
mæla þessum aðgerðum „á þekn
forsendum, að hér sé hag 300
bænda stefnt í hættu“. Þessi
„hópur manna“ er m.a. allár
sýslunefndarmenn Suður-Þing-
eyjarsýslu ásamt sýslumianni, all
ir fuUtrúar á fundi Búnaðansam-
bands Suður-Þingeyinga, al'lir
stjórnarmenn í búnaðarfélögum
í viðkomandi hreppum, allir
sveitarstjórnarmenn í fimm
hreppuim, allir bændur í Laxár-
dal, allir bændur í veiðifélagi
Laxár, flestir bændur í Aðal-
dal og flestir aIþin giskjóse ndur
Mývatnssveitar. Eru þá aðeins
taldir þeir, sem hafa látið álit
sitt í ljós með uindiiriskriftum eða
atkvæðagreiðislium. Þar sem mál
þessi voru ekki kynnt af hendi
Laxárvirkjunarstjórnar, komu
þau fyrst ti‘1 almennra,r uimræðu
hér í sýslu á síðast liðnum vetri.
Mjög erfitt hefur reynzt að fá
vitnesfcju um fyrirætlenir virkj-
unarstjórnar. Hún virtist jafnvel
reyna að haldia málinu leyndu,
þó það væni bæðd lagaflieg og
siðferðiisleig skýlda hennar að
ræða það við alla, sem hags-
muna eiga þar að gæta, áður
en lagt væri í mikinn kostnað
við áætlanagerðir.
Bkki er rétt með farið, að við
höfum talið hagsimunum 300
bænda stefnt í hættu. Hið sanna
er, að við höfum bent á, að á
uimræddum vatnasvæðum búi yf
ir 300 bændur, og gætu „breyt-
ingarnar b,aft áhrif á hag flestra
þeirra beint eða óbein.t“, eins og
segir í álitsigerð okkar til land-
búnaðarmáðlherra. Þarna gætir
sem viðar í greinangerðinni, til-
hneigingar til rangfærslu.
STAÐHÆFINGAR LAXÁR-
VIRKJUNARSTJÓRNAR
LaxárvirkjUnarstjórn segir
að rannsóknir hafi farið fram á
því „af færustu sérfræðingum.
sem völ er á“, að virkjun við
Laxá sé hagkvæmari en allir
aðrir virkjunarmöguleikar á
Norð-Austurlandi. Þessum full
yrðingum mótmæluim við afdráitt
arlaust. Engin rannsókn hef
ur enn farið fnam á virkjun-
armöguileifcum Skjéilfandafljóts
og rannsókn við Jöikiuilsá á Fjöli-
um er ekki lokið. Lokis er sá
möguleiki að virkja jarðgufu’ í
NámaSkarði, Reykjahverfi og á
Þeystarreyfcjum, en í Námia-
skarði er ein borhöla virkjuð nú
þegar. Sltikur einstefnuakistur í
andstöðú við heilt hénað og alla
sanna unnendur náttúruverndar
getur ekfci átt rétt á sér.
Stjórn Laxárvirkjunar fullyrð
ir, að jiarðstíftta sé öruggari en
steypt stífla, og virðist undr-
andi á því, að Þintgeyingar stouli
draga þetta i efa. Virkjunar-
mienn færa þó engin rök fyrir
því gagnsitæða. Vita þeir ekki,
að erlendis hafa miklu fleiri
jiarðstíflur bilað en stieyptar,
þótt ekki ha.fi komið landskjálft
a/r til? í nýjusitu útgóifu af En-
cyclopœdia Britanica, 19. bindi,
bls. 208 stendur: „Stíflugarðar
geta verið af tveimur aðalgerð-
um, af steinsteypu eða af jarð-
efnum. Hvor leið er valin fer
eftir undirstöðuaðstæðum og
gerð fáanlegs byggingarefnis.
Þar sem völ er á traustu und-
irstöðubergi á hófleigu dýpi, er
steinsteypugarður æskilegri, en
kostnaðurinn verðu.r meiri, þar
sem mjög djúpt er á undir-
Sitöðu". Þetba segir forœti Brit-
ish Institute of Civil Engineers,
maður með langa og fjölbreytta
reynslu í heilu heimsveldi.
LANDSKJÁLFTAHÆTTAN
Ábyrgir menn geta ebki lok-
að augum fyrir landskjálifta-
hættunni í Þin.geyjansýsilu. Lax-
árvirkjunarsvæðið er merkt í
mesta áhættuflokki á land-
skjálftakorti íslands og sagan
ber þvi ijósleiga vitni. í land-
skjálftunum miklu 1725 myndað
ist sprunga á mótum Mývatns-
sveitar og Laxárdals og Laxá
hvarf um tima í jörð niður. Ár-
ið 1814 var þarna mikilil land-
skjálfti og aftur 1872, þegar
Húsavík hrundi til grunna utan
tvö hús, en þá myndaðist S'vo
breið jarðsprunga í Húsavíkur-
böfða, allt í fjall upp, að brúa
þurfti sprunguna, til þess að
hægt vaeri að koma hestum yfin
Árið 1908 geysuðu landskjálft-
ar enn og 1934 gerði svo mikla
landskjiálfta, að jörðin gekk í
bylgj'um undir fótum manna.
Auk þess má bend'a á, að Lax-
árdalur er gömul jarðsprunga
með tveim hraunlögum og laus-
um jarðlögum á millli, sem get-
ur reynzt mjög torve'lt að þétta.
Aðaldælmgar munu því harð-
lega mótmæla hvers konar mann
virkj'agerð, er stefnt gæti lífi og
eignum sveitarbúa í hsetbu.
HVE HÁ STÍFLA MÁTTI
KOMA í LAXÁ SAMKVÆMT
LÖGUM FRÁ 1965?
Laxárvirkjunarstjórn fullyrð-
ir, að 18—20 m há stífla í Laxár
gljúfri muni ekki tryggja nægi-
legt vatnsrennsli til virkjunar-
innar vegna ís- og krapamynd-
unar í Laxárdal. Þetta er stað-
hæfing, sem ekki er á rökum
reist. Hieimamienn í Laxárdal ná-
kunnugir ísmyndunum árinnar
telj.a, að uppistöðulóin með ein-
ungis 15 m stíflulhæð mundi
tryggja virkjunina gegn ísburði.
Tveggja till þriggja km langt
lón yrði þá ofan við sbífluna, og
þar sem það yrði isilagt mestan
hiluta vetrar, mundi það stöðva
allt krap- og ísrek að vir'kjun-
inni.
HVAÐ MEÐ AÐRAR
TRUFLANIR EN
ÍSTRUFLANIR í LAXÁ
Við viljum benda á, að Lax-
árvirfcjunarstjórn hefur litla
framitakssemi sýnt við að draga
Úr rafmiagnstruflunuim á vetrum,
svo sism mieð því að gera nauð-
synlegar lagfæ'ringar á eldri
stífiunni í Laxá, sem er þannig
gerð, að segja má, að krap-
inu úr ánni sé bein.líniis veit't
inn á vélar virkjunarinnar, í stað
þess að beina því framhjá. Það
sama má sogja um vatnsmiðttun-
arturninn í Laxá II, sam aldrei
beíur komizt í verk að einangr.a,
en ísmyndun í honum hefur vattd
ið raflmagnsbrufl'unum í Laxár-
veibu.
ALLAR SKAÐABÆTUR
VANTAR f ÚTREIKNINGA
L axárvirk j u na'rst jór n viðu r -
kennir, að tjón muni verða í
Laxárdal af völdum Gljúfurvers
virkjunar, og sex jiarðir muni
verða ðbygigilegar. Við teljum
sönnu nær, að aillar jarðir í daln
um fram í Ljótsstaði verðii ó,-
byggilegar, alls 12 lögbýli,
vegna hinnar fyriirtoiguðu 57 m
háu stíf'lugerðar. Jiafnframt því
mundi hin fagra og kostaríka
veiðiá í dalnum verða eyðilögð
til ffeikiræktar, en hún er þar
um 28 km löng. Auk þess bættist
við jafnlöng veiðiá mieð Kráká,
ef gert yrði fiskgengt framhjá
virkjunum í Laxárgljúfrum.
Mætti ætla, að allt þetta stóra
veiðisvæði með ákjósanleg skil-
yrði til laxveiða í Laxárdal og
þó nokkurri í Kráká, gæti bor-
ið allt að því 40 laxveiðisteng-
ur á dag með góðri fiskirækt.
Er auðsætt, hvers virði slik
veiðilhlunnindi gætu orðið. Þessa
miklu möguleika virðist Laxár-
virkjunarstjórn ekki meta að
neinu, þrátt fyrir þa.ð, að skylt
er að meta og bæta missi á mögu
leikium að fullu. Laxárvirkjunar
stjórn heldur því fram í grein-
argerð sinni, að bændur í Laxár-
dal hafi sýnt skilning á
hinum fyrirtoguðu virkjunar-
framikvæmdium. Það er rétt, að
þeir hafa ekkr viljað standa á
móti takmarkaðri virkjun með
18—20 m stíflugarði sem há-
markshæð. Virkjunarstjórn læt-
ur þess hins vegar ógetið, að
Laxdælingar hafa oftar en einu
sinni mótmælt öllum fram-
kvæmidum, sem ganga lengra og
nú síðast stofnað tiíl samtaka
gegn ágengni virkj'unaTstjórnar.
MAT Á FLÓÐAHÆTTU OG
VEÐRÁTTU Á ÍSLANDI
I greinargerð Laxárvirkjunar
stjórnar er því haldið fram, að
fyrirhuguð stífla í Laxá muni
minnka flóðaihæt'tu neðan virkj
unar. Augljóst er þó, að stór-
kostleg vatnsaukning við mesta
rennsli í Laxá, sam'hliða flóðum
flraman Reýkjadal, h'lýtur að stór
auka flóða'hættu neðan virkjun-
ar.
Þær tölur, er Laxárvirkjunar-
stjórn tilfærir um vatnsborðs-
breytiniguima, gefa ekki rétta
mynd af því, ssm getur
gerzt. Þær mælingar, er fram
hafa farið, eru einungis bráða-
birgðamiælingar, sem Sigurjón
Rist, vatnamælingamaður hefur
viðurkennt að gæfi ekki til
kynna hvað gerist við langvar-
andi vatnsaukningu í ánni ig
eftir að hrauniið í krinig hefur
mettazt af vatni. Uppgetfmar böl-
ur eru aðeins meðaltal og gefa
því enga -mynd af rnestu flóð-
um í Laxá á mestu álagstímum
fyrirlhugaðrar vir'kjunar.
Ennþá fráleitari eru hug-
myndir Laxárvirkjunarstjórnar
um ísalausa svæðið neðan virkj-
unar. Virðist stjórnin ekki vita,
að frost’harðar stórhríðar geti
komið á ána ísala'Usa, en þá vill
oft reka í hana með himum
versbu afleiðingum fyrir fisk-
sbofninn og Idaksvaeðin. Gætiþá
svo farið, að Laxá stíflaðist svo
gjörsamlega, að hún hlypi öll úr
farvegi sínum og legði þykka ís
heilu yfir dalinn.
f gneinargerðinni er því hald-
ið fram, samkvæmt álitsgerð
hinnair svokölluðu „Laxárnefnd
a,r“, að straumhraðirm í ánni ©ft-
ir breytinguna mundi verða inn
an þeirr.a marka, sem nauðsyn-
leg enu, þar sem lax hrygnir.
Er þetta haft eftir veiðimála-
stj'óra. Hvað sem þessum umrnæl
urn líður, er rétt að vekja at-
hygli á, að ekki er mdnnzt á
hitt, sem þó er eklki síður mikil-
vægt, að vatnsdýptarbreyting-
arniar á hrygningarstöðvunum
gætu valdið stórtjóni á kilakinu
í ánni og hefur veiðimálastjóri
staðflest það i viðtali við okkur.
GERÐARDÓMUR f
SOGSMÁLINU
f sambandi vi'ð þetta mætti
benda á niðurstöðu nýfalliins
gerðardóms í .So.gS'VÍr'kjunarmál-
inu, þar sem virkjunin er dæmd
í milljónia skaðabætur vegna
tjóns á veiði, en þar segir m.a.:
„Reynela er fengin fyrij- því er-
lendis, að rennslfetriuflanir ai
völd'um orkuvera valda dauða á
lífverium í ám og vötnum, bæði
sem afleiðing af dagttegum og
árstíðabundn.um sveiflum í
rennsli og við þurrtaanir. Slík-
ar r’ennslfeisveil'lur og þurrkan-
ir geta haft áihrif til hins verra
á hrygningu og uppeldi fiska,
svo og á fisikigöngur og á veiði.
Rennslistruflanir í Sogi af völd
um orkuveranna við Ljósa-
foss og írafoss svo og undir-
búningur að byggingu írafoss-
stöðvarinnar hefur valdið trufl-
unum á eðlilegu klaki og upp-
eldi laxin.s í Sogi svo og á veiði.
Afleiðingin er minni laxagengd
í Sog heldur en ætla verður, ef
Sogið hefði verið óvirkjað og
fcemur hún fram í minni veiði í
Sogi en ella, svo og veiðitrufl-
unium og minni veiði í Ölflusá".
Þessi niðurstaða er undirrit-
uð af Gfes’uri Bergsteinssyni,
hæstaréttardómar'a, Gunnlaugi
E. Briem, ráðuneytfestjóra, dr.
Unnsteini Stefánssyni, efnafræð
ingi, Þóri Steinþórssyni, skóla-
stjóra og Þór Guðjónssyni, veiði
málastjóra.
ÁLIT NÁTTÚRUFRÆÐINGA
Laxárvirkjunarstjórn telur, að
lónið í Laxárgljúfri muni geyma
hi'ta frá sumrinu fram á haust til
hags'bóta fyrir ffekræktina í
ánni. En það er ekiki haust- og
vetrarhitinn sem skiptiir hér
Framhald á bls. 1S
Söluskráin
er komin út
MIÍlBORS
FASTEIGNASALA — SKIPASALA
TÚNGATA 5. SIMI 19977.
Eg verð að sýna öltum
I AJAX þvottaefninu nýja er efnakljúfurinn
„Ultra-Enzym",
SEM GERIR DVOTTINN SVO HREINAN,
HVÍTAN OG BLETTALAUSAN.AÐ HANN
VERÐUR EINS OG HANN HAFI
VERIÐ TVÍÞVEGINN.
Ef þér eigið AJAX þvottaefni í húsinu þá hafið þér allt sem þarf, til að
þvotturinn verði skinandi hvítur, - svo hvítur, að hann virðist tvíþveginn.
Notið AJAX f stórþvottinn, og þér munuð undrast hvetsu geislandi hvítur
hann verður.
Notið AJAX I ftngerðan þvott, og sérþvott fyrir orion, nylon og önnur
gerfiefni. Losið yður þannig við guinandi þvott.
Notið AJAX til að ieggja í bleyti og einnig í undanþvott, - og virðið
fyrir yður hvernig efnakljúfurinn „Ultra-Enzym" fjarlægir bletti, þannig að
undrum sætir.
AJAX þvottaefnið nýja er framleitt fyrir allar tegundlr af
þvottl, - það nægir þvf að AJAX sð eitt við höndinm... t