Morgunblaðið - 11.12.1969, Blaðsíða 12

12
MOR'GUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1H. DESEMBER 1909
Lifi ekki í fortíðinni
— segir Kristín
meira en 30
Frá því var sagt í Morgun-
blaðinu í sumar, að Kristínu
Björnsdóttur hefði verið haldið
kveðjuhóf hjá Sameinuðu þjóð-
unum, en hún var að hætta þar
eftir 23 ára starf. Hún var fyrsti
íslendingurinn, sem þangað réð-
ist, og er tsland gerðist aðili að
Sameinuðu þjóðunum dró hún
upp íslenzka fánann. sem þar hef
ur blakt síðan. Nú er Kristín
komin heim eftir meira en
þriggja áratuga útivist, og í
haust hefur hún verið að koma
sér fyrir í íbúðinni sinni. Þar
býr hún nú ásamt hundinum sín-
um, Mímósu.
Mímósa bekur mér með kost-
uim og kynjum á stigapallinium
og það er auiðséð að henni þyk-
ir gaman að fá gesti. Með'an við
Kristín töluim saman í dagstof-
unni sefuir Mímósa við fætur mér.
Ég er komin til að eiga viðtal
við Kristínu — en hvar skal
byrja og hvað skal taka? Líf
hennar hefur líklega verið við-
burðaríkara en llíf flesrtra ís-
len-zkra kvenna, enda mun hún
oft vera spurð að því, hvort hún
ætli ekki að skrifa ævisögu sína.
Margur íslendingurinn hefur
víst skrifað bók um viðburða-
snauðari ævi. En Kristin segir
líkurnar á því að svo verðl ekki
miklar.
Fjórða lífið
að byrja
— Ég lifi ekki í fortíðinni, segir
hún, heldur í nútíðinni og fram-
tíðinni. Ég hef alltaf einbeitt
mér að því, sem framuindan er,
því að ef ég hefði ekki
gert það . . . Stundum segi ég
við vini mína að ég hafi átt þrjú
Mf og það eima, sem þeim er sam-
eiginlegt er ég. Það fyrsta var
fyrir stríð, anmað stríðsárin og
það þriöja eftir stríð. Ef éghefði
stoppað að srtríði lioknu, farið að
vorkenna mér og segja frá erfið-
leikum stríðsáranna, þá hefði
það verið endirinn. Þá hefði ég
ekki eignazt þrdðja lífið, það
lengsta. Og nú er það fjórða að
byrja. Ég býst ekki við því að
það verði eina viðburðaríkt og
him, en hver veit?
— Ertu allkomin heim?
— Þvi er erfitt að svara. Ég
hef alltaf ætlað mér að koma
heim og setja upp heiroili, því
að íslenidingur hef ég alltaf vilj-
að vera. En hvort ég verð hér
alltaf er annað mál. Miðjarðar-
bafið á ítök í mér og þangað
mun ég fiara með vorinu — ti3
Grikklands eða Ítaiíu, en þar á
ég góða vini. Þá verð ég að
reyna að koma Mímósu í fóstur,
því að ég geri ekki ráð fyrir að
fiá leyfii tiil að fara með bana úr
lamdi og koma mieð hana aftur.
Það var ekki auðvelt nú þegar
ég kom. Æfcli ég komd ekki tiil
með að verða hér 8 mánuði á
áiri hverju, en hina fjóra við Mið
jarðarhafið og í New York. Ég
held ennþá íbúðinini minni í
New York — hún er á einhverj-
um be2rta stað í borginni og út-
eýnið fallegt eins og hér.
Og Kristín horfiir út uim stofiu
gluggann, út yfir austurhluta
borgarinnar, en út um norður-
^Juggann blasa við Esjan og
Viðey.
Illa farið
með S.Þ.
— Saknarðu Sameinuðu þjóð-
anna?
— Ég held að ég sakni ekki
Sameinuðu þjóðanna sem stofn-
unar. Ég er búin að fá nóg af
mannfjölda og þjóðhöfiðingjum.
En ég sakna vinanna þar og
aonars staðar í Bandaríkjunum.
Þótrt ég sakni ekki Símeinuðu
þjóðanna, þá virði ég þær mik-
ils og mér þykir mjög vænrt um
Björnsdóttir, komin heim eftir
ára viðburðaríka útivist
þær. En það er bara svo illa far-
ið með þær. Stórveldin kúga
þær og líítið eða ekkert geta þær
gert, ef stórveldin eru ekki sam-
þykk.
— Þegar ég byrjaði að srtarfa
hjá S.Þ. 1946 bárum við ölil, sem
þar unnum, von um að þessi sam
tök ættu eftir að áorka miklu.
Flest höfðum við upþlifað stríð-
ið og við trúðum því, að Sam-
einuðu þjóðirnar yrðu þessmegn
ugair að koma í veg fyrir styrj-
aldir. VissuJega hafa þær áork-
að miklu, en vonbrigðin hafa
líka verið mikil. Þegar maður
fylgist með störfum þeirra frá
degi til dags veit maður hve
miklu meira hefði verið hæigt að
gera.
Svo sannarllega hafði Kristín
tækifæri til að fyligjast með því,
sem var að gerast hjá S.Þ. Síð-
ustu árin var hún yfir þeirri
deild, sem sér um að senda upp-
lýsingar til upplýsingaskrifstofa
S.Þ. um heim allan, en áður var
hún lengi það, sem kalliað er
skjalafullltrúi. Þá sat hún á öll-
um helztu fuindunum og komst í
kynni við helztu þjóðarleiðtoga
heimsins, og hún á myndir af sér
með mörgum þeirra, t.d. Krúsjeff.
En Kristín er lítið fyrir að sýna
gamiliar myndir og því hverf ég
aftur til S.Þ. og spyr hana um
„andann" hjá starfsfólki þar nú
— Hann er al'lt ann.ar en
hann var, segir hún. Starfsfólk-
ið er kannski ekki verra nú em
það var á fyrstu árunum, en
munurinn er sá, að þá var það
fulilit vornair og allt af vilja gert
til að vinna að bættum heimi.
Nú lítur það á starfið sem
hverja aðra vinmu, það vinnur
sinn vinnutíma og fær sitt kaup.
Og fulltrúarnir — áður voru
þeir úr hópi beztu stjórnmála-
maona þjóðamma, en nú ...
Kristín_ hefur ekki fLeiri orð
uim það. Ég bið hama nú að segja
mér undan og ofan af því helzta,
sem á daga henmar hefiur drifið
frá því hún var telpa norðuir í
Húmavatnssýslu.
Sagðist ætla
að verða bóndi
— Ég fæddist á Litílu Giljá í
Húnavafcnssýsliu og þar átti ég
heima til 9 ára aldurs, er ég
filutti til Bl'önduóss. Ég er því
Norðlendingur í húð og hár, að
minmsta kosti ex ég vön að segja
sivo. Reykvíkimgur ætlaði ég mér
aldrei að verða. Ég ætlaði að
verða bóndi og þegar ég var
spurð að því í blaðaiviðtölum er-
lemdis, hvað ég ætilaði að gera
síðar meir, sagðist ég ætla til
fslands, fá mér bæ og fiara að
búa. Bn nú er ellin1 að færast
yfir og ég veirt að það yrði ekk-
ert gagn í mér sem bónda. —
Það er glettni í svip Kristínar
er hún segir þetta.
— Hvað árttu við með el'li?
— Elli? Ég er ekki ein af
þeim, sem dást að þvi að eldast.
Ekkert í heiminum er eins mik-
illsvert og æsteam — að vera ung
ur, forvitirun og frjáls og vita
ekki hvað maður finnur bak við
dyrnar. Sumir eru alilitaf að tala
um hvað aMurinin færi mangt
gott, en þeim er ég ekki sam-
mála. Eina bótin er sú, að allir
eldast með manni. Að eldast
einn hlyti að vera það hræði-
legasta, sem hægt væri að
leggja á eiinm mann. Það eina,
sem aldurimm eykur í miainni er
fiegurðarsikynjumin. Því eldri og
þroskaðri sem maðhr verður,
þeim miun betur nýtur maður
fegurðarinniar — fegurðar nátt-
úrunnar og þess, sem manns-
höndin skapar.
— Áttirðu lengi heima á
Blönduósi?
— Já nokkuð lenigi. Ég fór
umg í Kvennaskóllann á Blöndu
ósi og nökkru síðar hélit ég hin.g-
að til Reykjiavíkur og fór að
vinna hjá Landssíman'Um, á „mið
stöðiinini“. Og þar iiærði miaður
margt. Síðan hélt ég til Eng-
lands, því að mig langaði að
læra ensteu, fór þar í steóla og
vann jafnframt fyrir mér sem
módel. Það var í fyrsfca steipti,
sem ég vann fyrir miklum pen-
Iega var ég á leið til Indlands,
en maðurinn sem ég ætlaði að
hitta þar dó um þetta leyti svo
að ég varð áfram í Ítalíu. Eftir
nokkra mánuði — Kristín þa.gn-
ar og horfir út uim glU'ggann, en
heM'Ur síðan áfram — já, ég man
að það var á afmæl'isdaginn
minin, höfðu Þjóðverjar samband
við rpig- Þeir reyndu það sem
þeir gátu, til þess að fá mig í
vinnu sem njósniara. Það gat ég
ekki, sam.vizku minnar vegna.
Kristín og Mimósa á nýja heim ilinu í Reykjavík.
(Ljósm. Kr. Ben.)
ingum. Um þetta leyti stóð rt.il
að koma á talsambandi milli ís-
lianids og útlanda og ég var send
á taistöðina í London, til þess að
læra þess konar slmaafgreiðslu.
Árið 1935 kom ég svo heim og
opnaði talsamband við úrtlönd.
En ég var ektei lengi hér og fór
tii FrakkLands árið 1937.
— Undirðu ekki á íslandi?
— Jú, jú. En nú var ég búin
að læra talsvert í ensku og lang
aði fcil þess að l'æra frönsku og
sjá uim leið heimssýnimgunia, sem
þá var haldin í París. Þetta var
í fyrsta skipti, sem ég fór á
beimasýningu, en ekki það
síðasía. Éig hef m.iklla ánægju af
þeim og hef síðan farið á þær,
þegar ég hef getað komið því
við.
— Ætlarðu kannski til Japan
á næsta ári?
— Nei, ég held ekki. En hver
veit? — Þú sérð að það er erfitrt
fyrir mig að segja sögu mína, því
að lif mitt hefur verið svo áteaf-
tega viðburðaríikt. Og svo vil
ég svo mikllui heMiur tala um.það
sem er, en það sem var. En hvert
vorum við komnar?
— Til Parísar.
— í París var ég meira og
minna þar til stríðið brautzrt út.
Eiginilega fór ég frá París þrem-
ur dögum fyrir stríð, til Hol-
l'arads og þaðan til Engliands. Ég
var að hugsa um að koroasfc heim,
en þá var mest barizrt á Norð-
ursjó og erfitt u<m vik. En
kannski var ég ekki nógu ákveð
in.
— Svo að í stað þess að fara
norður til fslands hélztu suður
á bóginn?
Stríðsfangi
í ftalíu
— Já, ég fór til ítalíu. Eigin-
Hvers vegna völdu þeir
Þig?
__Ég held af mörgum ásrtæðuim.
Ein var sú að ég var með Ls-
lenzkt vegabréf og það þótti
þeim gott. Ég á kannski ekiki að
segja það, en þeim fanhst ég
mijög hugguleg og ég haifði gott
orð á mér. Þeir sögðu sjálfir að
þeim væri ekkert gagn í fólki,
sem yæri °f mikið í sviðisljós-
inu. Ég reyndi að færast und-
an af ölllum mætti, en það tókst
ekki. Ég held að þetfca hafi ver-
ið erfiðasti tímd ævi minniar. Ég
'hól't að þeir myndu dnepa mig,
ef ég segði eklki já, og ég spurði
þá að því. En þedr sögðust ekki
gera það, ef ég þegði. Skömmu
síðar var ég orðinn stríðsfan.gi
og var í fangabúðuim í meira en
þrjú ár.
— Fyrir löngu ásetti ég mér að
láta mér ekki vera ifllia við neinn
og mér er ekki ila við Þjóð-
verja. En enn þann dag i dag
liangar mig ekkd til að kynnast
þeim og ósjálfrátt forðast ég þá,
þegar ég er á ferðalögum. Þó
rekst ég stundum á þá, aðaliega
á Gu'lllfossi, þegar ég hef verið
að koma heim, en samskipti miín
við þá hafa takmarkazt af kveðj
um einum.
— En svo leið að sfcríðsflokuim.
— Já, uim leið og herir Brert-
lands og Bandar£kj'anna lentu í
Sal'ernó í nágrenni fanigabúð-
anna þar siem ég var, fór ég að
vinna fyriir þá sem túlfcur og
vann mieð þeim til lotea Evrópu-
stríðeins. Efcki ieið mér vel þá,
því að til þess að halda í mér
Mfinu hafði ég um tímia orðið að
hafasrt við í skógum og jarðgöng
uim tl að forða mér frá skotum
beggja aðila, þar eð ég var á
miltli víglínianna. En áköf var ég
í að byrja strax að vinna. Eftir
það fór ég til Bandiaríkjamna
með stóru skipi og á því voru 6
þúsund ma.nns, en aðeins 6 kon-
ur.
— Hvað tók nú við í Banda-
ríkjun.um?
— IBM. Áður en ég vissi af
var ég komin tiil þeirra í skóla
og farin að læra að selja skrif-
stofu/véBar. Það var erfitt og ég
hélt þá að þarna hefði ég ráðizt
í eittihvað, sem ég réðii ekki við.
En það geklk og ég fór að selja
skrifstofu'vélar og s.já uim upp-
setndnigu þeirra hjá ka'upenduim
í New York, m.a. hjá Samein-
uðu þjóð'uinum. Það srtóð til .að
ég færi til ísLands og setti upp
skrifstofu IBM þar, en í staðinn
fór ég að vinna hjá S.Þ. Peninga
lega séð hefði ég getað haft það
mikið betra hjá IBM, en ég held
ég hafi aidrei iátið peniniga
ráða gerðuim mínum. Sartt að
segj.a hefur mig ekki liangað til
að verða rik. Ég segi oft að pen-
ingarnir séu að leifca að mér, en
ég ekki að þeim.
Reykjavík
fallegust í snjó
Nú erum við komn.ar hringim'n
og heim í stofuna. Meðam Krisrtín
tadaði um ldðma tíð horfði hún út
um giuiggann, yfir Reykjiavílk,
snævi þakta. Hún lítur á mig og
segir:
— Mér finnst Reykjavíik lang
faiteguiat í snó. Þá sér maðuir
ekki hvað hún er sóðaleg —
hún er líklega snðategia'Sta höf-
uð'borg í heimd. Ég á ekki við að
hún sé svo óhrein, en sóðaskap-
urinn er óendanilegur. Hvar sem
litið er sér maðlur mdldar- og
grjóthrúgur, jafnvel krin,gum
opinberar byggingar. 'Göturnar
eru flestar hálfgerðar og þanm-
ig er am fleira. Það er byrjað á
öllu mögulegu en fáu l'okið.
Reykjia.víik var mi'klu þrifategri
á kreppuárunum, þegar ég var
stelpa hér.
— Útlendingur einm, sem hing
að hafði komdð, hamm er nú ráð-
herra í sínu landi, sagði vi'ð mig:
„Það er tvenmt á la.mdi yðar, sem
vakti undrun mína". „Það er gotit
ef það er aðeims tvenmt", sa.gði
ég og spurði hvað það væri.
Hamrn svaraði að eitt væri það
að í Reykjavík befði hianm ekki
séð neina hunda og hitrt væru
göfcurnar. Þegar m.að’uir kæmi að
húsumium lifti helzt út fyrir að
engimn byggi í þeim.
— En hvernig fimnst þér nú
fslamdsvistin að öðru teyti?
— Ó, ísland hefur svo margt
gott og svo margt fram yfir önm
ur llönd. Góða liofltið, kyrrðina
og umtfram allt fámenmið. Við vit
nm ekki hvað við eiguim giott að
þurfa ekki að stríða við fóllks-
fjöM'avandamá'lin og aldt sem
þeim fýligir. Ég nýt þesis iað vera
úti hér, ganiga um í friði og ró,
fara inn í verzlianir og þora að
teggja frá mér kápunia, án þess
að vera hrædd um að hún hverfi.
Svo er afgreiðsiluifólkið í verzl-
umumuim svo kurteist og eisteu-
legt.
Við förum að spjalla um af-
greiðslufóik og áreiðamleika
þess og í framha'ldi af því fler
Kristím að segja mér frá viðskipt
um sínum við iðnaðarmenn, en
þau hafa verið milkil undamfarið,
er hún hefur verið að koma íbúð
immi sinni í stand.
— Þeir eru sumir erfiðir, seg-
ir hún. Þeir löfa að koma ákveð-
inn dag, en láta svo etóki sjá
sig. Stumdum svíkja þeir mam.n
aftur og aftur. Eitt sirnn hafði
ég beðið meira en viku eftir iðm
aðarmanni fcil að lijúka sínu
verfci, og þá fékk ég nóg og
hringdi í meistaramn hanis. Ég
sagði horauim að hann skyMi
hvorfci senda mér manmimtn né
reifcninginin, því að það væri ég,
sem ætlaði að senda honum
reiknirag fyrir aflllan tímann, sem
ég væri búin að eyða í bið. Iðn-
aðarmönmum færi vel að venja
sig af þessu. En það verð ég að
segja, að þegar þeir loksins
koma þá eru þeir án efa hiuiggu-
Framhatd á bls. 21