Morgunblaðið - 26.03.1970, Blaðsíða 17

MORjGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. MARZ 1970
17
Frh. af bls. 1
Framhald af hls. 1
Morgunblaðið fyrir uin heilsu
forsætisráðlherra. Hann kvaðst
aíðustu daga hafa setið stjórnar-
fundi og fylgzt með málum og
mundi mæta á þingi strax eftir
páska, ef svo gengi fram sem
nú horfir, og taka þar með við
fullum störfum á ný.
Blaðið spurði forsætisráðlherra,
hvað hann vildi segja ahnennt
um ástand í atvinnu- og efna-
hagsmálum, nú er hann hug-
leiddi málin og væri að hefja
stlörf að nýju að afloknum veik-
indum. Ráðherrann sagði:
— Um það er ekki að villast,
að þær erfiðu efnahagsráðstaf-
anir, sem gerðar voru, hafa kom
ið að tilætluðu gagni og nú horf
ir mun betur en áður, eins og
raunar lýsir sér í þvi að rólegra
hefur verið á vettvangi stjórn-
málanna að undanförnu en tið-
ast er. Hins vegar er um að gera
að halda þannig á málum, að sá
árangur, sem náðst hefur verði
ekki að engu.
Við skulum hafa það í huga,
að sá afturbati, sem raun ber
vitni, hefði ekki orðið, ef ekki
hefði verið fylgt réttri stjórnar-
stefnu og nauðsynlegar ráðstaf-
anir gerðar, sem að visu voru og
þurftu að vera harðneslkjulegar.
En jafnframt er þess að gæta, að
ytri aðstæður hafa verið hagstæð
ar síðustu mánuðina og er það
enn ein staðfesting á því, hvílík
um sveiflum allt ökkar atvinnu
líf er háð, meðan það er jafn ein
hæft og nú er. í>ess vegna er öll
þessi þróun sönnun á réttmæti
þeirrar stefnu að fá hér fjöl-
þætt atvinnulíf og efla samvinnu
okkar við aðra. Þetta hlýtur raun
ar að ráða úrslitum um fram-
tíðarafkomu okkar, og af öllu
því, sem gerzt hefur siðustu ár-
in, er sú nýja stefna, sem í þessu
efni hefur verið möhkuð, áreiðan
lega heillaríkust.
— Þetta viðurkenna víst flest
ir nú orðið.
— Já, nú eftir ár er ótrúlegt
að minnast þeirra átaka, sem
þurfti til að koma þessum mál-
um fram — og reyndar skoplegt,
þegar sumir þeir, sem áður máttu
eklki heyra minnst á annað en
það, sem þeir kölluðu „þjóð-
lega atvinnuvegi", eru nú farnir
að tala um, að auðvitað sé eng-
inn ágreiningur um nauðsyn
þess að skjóta fleiri stoðum und
ir atvinnuvegina. En um þetta
hefur baráttan einmitt staðið und
anfarin ár, og þá eíkíki sízt í sam
bandi við Búrfellsvirkjun, ál-
bræðslu og aðra stóriðju og að-
ild okkar að EFTA nú í vetur.
— Hver eru mikilvægustu
verkefnin á næstunni?
— Það sem mestu máli skipifcir
nú á næstu vikum fyrir utan
sveitastjórnarkosningarnar er,
hvort friðsamleg lausn fæst í
fyrirhuguðum kaupgjaldssamn-
ingum. Eðlilegt er, að launþeg-
ar verði aðnjótandi batnandi
þjóðarhags, og þá er um að gera
að átta sig á því hver hin raun
verulega gjaldgeta er. Enginn
vafi er á því, að siðustu kaup-
gjaldssamningar, sem voru byggð
ir á raunhæfu mati aðstæðna,
eiga sinn þátt í þeim afturbata
sem orðið hefur, og liggur mikið
við, að hins sama raunsæis gæti
nú. Aðilar sjálfir verða vitan-
lega að gera samningana, rfkis-
stjórnin getur þar einungis greitt
fyrir og hefur í vetur látið vinna
að margh.áttaðri gagnasöfnun,
sem ætti að geta auðveldað mönn
um að átta sig á málum.
— En hvaða viðburðir telur
þú að hafi verið athyglisverðast
ir meðan þú varst frá störfum?
— Sérstök ástæða er til að
gleðjast yfir því, hversu vel tókst
til uim Norðurlandaráðsfundinn í
febrúar, en dómbærir menu, sem
Sveitastjórnar-
kosningar og lausn
kaupgj aldsmála
mikilvægast
tekið hafa þátt í störfum ráðis-
ins frá upphafi, hafa látið uppi
þá skoðun, að annar betri fund-
ur hafi ekki verið haldinn. Raun
ar er hætt við, að eftir á varpi
það nokkrum Skugga á, ef Nord
ekfyrirætlanirnar fara út um
þúfur. Enn er of snemmt að segja
til um, hver áhrif hin síðustu við
brögð finnsku stjórnarinnar hafa
í þessum efnum, en rétt er að
hafa í huga það, sem eftir Kar-
jalainen, utanríkisráðherra Finna
er haft, að í utanríkismálum
verða Finnar að taka ýmislegt
fleira með í reikninginn en sam
vinnuna við hin Norðurlöndin.
andi, þó að verulegur hluti flokks
ins telji þær enn sáluhjálparat-
riði.
Staðreynd er, að ekki hefur
verið unnt að koma fram gagn-
gerðum breytingum á þessum
málum með atbeina Alþýðu-
flokksins. Hins vegar hafa ýmsir
talið að slíku væri hægt að ná
fram, ef atkvæði um þessi efni
yrðu óbundin á Alþingi, þannig
að Framsóknarmenn, sem a.m.k.
surnir hverjir hafa sagzt vera
á móti verðlagslhömlum, fengju
að njóta sín.
— Hafðir þú trú á því að Fram
sóknarþingmenn myndu standa
ustu frændþjóðum okkar á Norð
urlöndum.
— Var ekki víðtæk samvinna
um undirbúning þess máls?
— f fyrstu virtist ætla að nást
um það mjög víðtækt samkomu-
lag, en þegar á reyndi fór það út
um þúfur. Nokkur hluti Alþýðu-
flokksins snerist hatrammlega
gegn málinu og var af þeirra
hálfu reynt að drepa því á dreif.
Við athugun kom og í ljós, að úti
lokað var að þingflokfcur Alþýðu
flokksins fengist í heild til að
styðja að svo stöddu hina nýju
skipan. Innan Alþýðuflokksins
virtist því alknikil löngun til að
Þessi mynd var tekin í skrifstofu dr. Bjama Benediktssonar, forsætisráðherra í stjómarráðinu í
gær, þegar Eyjólfur Konráð Jónsson, ritstjóri Mbl., ræddi við hann.
(Ljó'sm. Kr'iisiiran Beniedikbsson).
Öll sýnir þróun Nordeks-máls
ins, hversu fráleitt það er sem
sumir hafa haldið fram, að við
hefðuim átt að taka hugsanlegt
Nordök-samstarf fram yfir inn-
gönguna í EFTA. í slíkum bolla
leggingum eru höfð algjör enda-
skipti á hlutunum.
— Hvað vilduð þér segja um
síðustu atburði í stjórnmálun-
um?
— Að sjálfsögðu harma ég það,
að frumvarpið um nýskipan verð
lagsmála slkuli nú hafa verið
fellt á Alþingi. Þessi mál hafa
lengi verið ein helztu deilumálin
í íslenzkum stjórnmálum, og hef
ur því verið marglýst að Sjálf-
stæðisflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn ihafa verið þar á önd
verðum meiði, allan samstarfs-
tíma flokkanna frá 1959. Sjálf-
stæðismenn eru, og hafa verið
þeirrar skoðunar, að a.m.k. til
langframa þá séu verðlagsíhöml-
ur slílkar sem hér hafa verið,
ekki til gagnis, heldur verki þær
öfugt við það, sem ætlað er að
ná með þeim. í þessuim efnum
hefur Alþýðuflotkkurinn haft allt
aðra skoðun, og er þó ljóst, að
þar hefur trúin á gagnsemi verð-
lagáhamla mjög farið minnk-
við yfirlýsingar sínar í þessu
efni?
— Ég skal játa, að ég hef ætíð
haft takmarkaða trú á því, að
þetta mál yrði leyst með Fram-
sóknarmönnum. Reynsla mín af
fyrra stjórnarsamstarf við þá
var sú, að þeir væru Alþýðu-
flokksmönnum sízt skilningsbetri
í þessum efnurn og minnsta kosti
yrði að sæta afarkostum af þeirra
hálfu til að ná samstarfi við þá
um framgang sliks máls, Fram-
sðkn gerir aldrei neitt ókeypis.
Framsðknarmenn geta látið lák
lega um, að þeir vilji styðja ein
hverja breytingu í þessum efn-
um, ef þeir telja að þeir trufli
stjórnarsamstarfið með þvi. Hvað
þá ef það yrði til þess, að þeir
fengju úrslitaálhrif í ríkisstjórn,
og gætu þar með knúið fram nýtt
haftakerfi, bæði á innflutningi
og framkvæmdum.
Miðað við allar aðstæður hef
ég þess vegna talið ráðlegt að
rjúfa núverandi sjálfheldu með
því að reyna að koma á alveg
nýju verðlagskerfi, svo sem að
hefur verið unnið undanfarin
ár. Hefur þá verið að því stefnt
að taka upp svipað verðlagseftir
lit og vel hefur reynzt með nán
slá málinu á frest, m.a. til að
firra innanflokksvandræðum. Við
Sjálfstæðismenn lögðum hins
vegar megin áherzlu á, að málið
yrði lagt fyrir Alþingi, svo að
þar reyndi á, hverjir væru með
hinni nýju Skipan þessara mála
og hverjir á móti. Á þetta féllst
Alþýðuflokfcurinn, og það vannst
á innan hans sem um Skeið virtist
tvísýnt, að tryggð við hið garnla
verðlagskerfi akyldi elkki gert að
flokksmáli, heldur vænu þing-
menn flokksins óbundnir í at-
kvæðagreiðslum um það. Jafn-
framt var okkur Sjálfstæðismönn
um sagt frá því, að búast mætti
við því, að þrír þingmenn Al-
þýðuflokfcsins greiddu atkvæði
á móti hinni nýju skipan.
— En málið var flutt sem
stjórnarfrumvarp?
— Það varð að samkomulagi,
að hið nýja frumvarp skyldi
flutt sem stjórnarfrumvarp, þótt
vitað væri uim andstöðu innan
Alþýðufloklksins, enda var það
eðlilegt og í samræmi við venju,
þar sem hér var um að ræða ár-
angur af starfi milliþinganefnd-
ar. iÞað er algjör misskilningur,
sem sumir halda nú frarn, að
stjórnarsamstarf í þingræðis-
löndum sé háð því, að öll stjórn
arfrumvörp nái fram að ganga
eða ríkisstjórn sé sammála um
öll mál. f Bretlandi t.d., móður
landi þingræðisins, er það gam
alþekkt, að flokkar, sem starfa
saman í ríkisstjórn, hafa gert
samkomulag um það, að ágrein-
ingur um hin þýðingarmestu
mál hafi engin áhrif á stjórnar
samstarf að öðru leyti. Það er
líka alkunna, að hér eru oftsinn
is flutt stjórnarfrumvörp, sem
ríkisstjórn setur ekki á oddinn
hvem framgang hafi.
Að þessu sinni var fyrirfram
kannað, að frv. hafði eikfci nægi-
legt fylgi innan annars stjórnar-
flokksins til þess að ná fram að
ganga, ef stjórnarandstaðan sner
ist einíhuga gegn því.
Við Sjálfstæðismenn töldum
það engu að síður ávinning að
fá málið flutt og fá yfirlýsingu
þeirra, sem lýstu sig algjörlega
andistæða málinu, þesa efnis að
framgangur þess hefði engin á-
hrif á stuðning þeirra við stjóm
ina að öðru leyti. Menn verða að
minnast þess, að tilvist stjórnar
byggist á samheldni stjórnar-
flokkanna og tveir eða þrír stuðn
ingsmenn ríkisstjórnarinnar geta
hvenær sem er splundrað stjórn
arsamstarfinu. Nú hafði það
náðst, að þessir menn, sem telja
verðlagsbömlur sáluhjálparatriði
vildu una því að gerbreyting yrði
gerð á þessum málum, einungis
ef hún næði fram að ganga án
þeirra atbeina. Flestir töldu, að
verulegur hluti Framsóknar-
flokksins mundi styðja frum-
varpið. Fraimsólknarmenn höfðu
unnið að málinu í milliþinga-
nefndinni, og i fyrra kvartað á
Alþingi undan allt of miklum
seinagangi málsins.
Á ytra borði leit því svo út
sem þeir væru bundnir í málið.
En ég 9kal játa, að sjálfur efað-
ist ég ætíð mjög um, hvernig
Framisóiknarmenn mundu reyn-
ast í máli þessu þegar til kæmi.
— Þú hefur þá ekki orðið fyr
ir vonbrigðum?
— Ég get ekki sagt, að ég hafi
orðið fyrir vonbrigðum af afstöðu
Framsóknarmanna, þó að ég
hanmi fall málsins. Engu að síð
ur tel ég vinning í því, að málið
var lagt fyrir þingið, vegna þess
að nú liggur það málefnalega
ljóst fyrir. hver ágreiningurinn
er og milli hverra. Sjálfstæðis-
menn einir eru óskiptir uim það,
að hér þurfi að koma á nýrri
skipan. Allir hinir eru ýmist á
móti málinu. eða svo klofnir í
því, að það hindrar framgang
málsins. Það er þess vegna auð-
sætt, að þeir. sem telja breyt-
inga þörf, hljóta sjálfs síns vegna
að efla svo Sjálfstæðisflokkinn,
að honum revnist kleift að knýja
rrtálið fram. Hingað til hefur ekki
verið til þess þinglegur styrkur.
Þessu hafa sumir ekki viljað
trúa, vegna þess að þeir hafa
tekið mark á faeurgala Fram-
sóknarmanna. Nú verður ekki
lengur um hina raunverulegu
stöðu deilt.
— Hefur afgreiðsla málsins á-
hrif á stjórnarsamstarfið?
— Eins og á stendur er frá-
leitt að þessi málsúrslit splundri
stjórnarsamstarfinu. Hér er um
að ræða málefnaágreining, sem
mieiar hób-mir mi tiofr^'i’lmri'i.’Iit
eða annað gátu haggað. Slíkar að
farir hefðu þvert á móti leikið
máluim í ihendur haftapostulanna.
En þó að því verði að una í
bili, að málið hafi ekki nægileg
an styrk. þá er siálfsagt bæði að
halda áfram baráttunni fyrir
framgangi kerfiisbreytingar í þess
um efnum og liðkun á fram-
kvæmd gildandi reglna, eftir því
sem afl stendur til, en því ber
ekfci að neita að sú ákvörðun
Alþingis að hafna kerfisbreyt-
ingu gerir þar erfitt um vik. —
sagði forsætisráðherra að lokum.