Morgunblaðið - 06.05.1970, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. MAÍ 1970
19
Heklugosiö 29. marz 1947 — 21. apríl 1948:
Annað mesta gos frá því sögur hófust
ÓHÆTT er að fullyrða, að
Heklugosið núna komi flatt upp
á leikmenn sem lærða, því að
það eru jú g'ömul bamaskóla-
fræði, að Hekla gjósi ekki nema
einu sinni á öld. Hekla gaus sið-
ast árið 1947. Gosið hófst um kl.
6.40 að morgni laugardagsins 29.
marz. Þá varð fólk í Austursveit-
unum „vart við snarpan jarð-
skjálftakipp, og skömmu síðar
gaus upp gosmökkur frá Heklu
eða Hekluhrauni“, eins og segir
í forsíðufrétt Morgunblaðsins
þennan dag um gosið. „Hálfri
klukkustund síðar var Hekla öll
umlukt gosmekki frá rótum og
bar mökkinn við himin. Við og
við sjást gosglampar gegnum
þykkan reykjarstrókinn, en á
bæjum, sem nálægt eru Heklu,
heyrast dmnur miklar og hurðir
og gluggar hristast í húsum“,
skrifar blaðið ennfremur.
* HÓFST MEÐ MIKILLI
SPRENGINGU
iirueð miilkillii spireinlgiiinlgiu nétit fyriir
klulklkiain sijö að micirignli laiuigar-
diagsiins. Vair seim kolliuir.iinirv á
fjallfiniu lyftisit, en aköimimiu siíðair
gaiuia 'Upp ihiinn imiilklfi rieykjiair-
miök’kiuir og var um 10—1'2 ktm á
ihæð uim tiímia, en fcir 'helduir
læikkiandii eir á ie.ilð daigjlinin. Þieiiir,
sem Ihorfðu á byrjiuin gossins úr
miæirsvaiitiUim Heiklu, lýst'u því
þainmfg, iaið stcmgrýti hiaifii þyrlazit
•uipp úr giíiguinuim, en sílðlair huldiiat
fjall'iið r'eykjiairimielklki.
Duimuir ag dynlkiir heiyriðuisit um
'allt liainid á laiuigiairidlagisimioirigum,
alit vesitiuir á fliirðii ag iniomð'uir tiil
Griiimisieyj.air, em „iþalð €ir sivo mie'ð
dynikii firlá eld'fjöllutm, alð þeúr
heyinaat fnetoar lainigt í buribu en
Skaimim/t fná is(jálfuim eldtfjölluin-
lulm. Stlaifiar þa'ð iatf svoinieifnidiuim
hljóðistougiguim," svo enin sé vitm-
aið í Moirgulnlbiaðlilði.
★ LÝSING SJÓNARVOTTA
Ásófltfiuir Pálsson, bómdi aið Ás-
óMssstlöðuim mun einm'a fyrstur
hafa orðið var við Hetokugosdð,
og í viðtalli við Momguin/blaðið
stoýrir bainin svo írá, aið hamin og
konia hanis hatfi veriið vato'amdii
er fyrsti jiamðskjélfták'ippurfnnin
kioim. Var Ásólfi litið út um
igdíuigga til Helkliu, og sá þá hvar
hvar mitoil'l reyku'r hóf sig hátit
í lotft upp og breiddist út og um-
luikti fjaiffið.
Fólk aiHt að Ásólfsstöðum
toiæddi sig í smatri og það sem
var á efri hæð flutti sig niður.
Þair féll emigin astoa samidæiguirs.
Ásólfur var beðinn að ilýsa Hefldu,
einis og hún sæist frá bæjardyr-
um 'hainis, og flcvaið toainm tfjiallstapp
inm vera sem hainn stæði í bjöntu
báli. Þá sagði banm hraumiflóðið
streymia niður suiðvieistuirhlíð
.fjialfllsinls, og væri það klomið
iniolklkulð miiðiur fynir toestagliirlðiinig-
uinia á bænium.
* FJÓRTÁN JARÐIR
UNDIR VIKRI
Mikið öskutfall fylgdi gosinu.
í Vastmainin'aieyjum voru all'lar þak
renniur oiriðniair fuiliar atf sandi og
öslku á laulgardaigSkvöldið. Látills-
toátiílair öslkufialls varð vairt á Hvols
veili, em á Múlakbtá í FUjótslhiíð
var niæst öskuifaflll fynri hluita
diagsiinis, og niáði þaö rúmlega 3ja
þuimllu'mga dýpt á iiaiugardialgimmi.
Á bæjuim í gremindinini varð þalð
aflilt að fjórum þumflUmigum.
Tveimur til þremur dögum fr'á
byrjun 'gossims hafði þyfctot laig
atf vikri og öslku þaíkið aflla Fljóts
hlíðiinia að imman verðu, alllt ifirá
Hlíðaremda og hvertfimu þar í
'kminlg. Vomu alls 1'3—.1(4 bújiatlðlir
uimdirlagðar. Þ*á voru þrjár jarð-
ir á Ramgárvölflium ekuniig í katfi
umdir vikri og öslku.
Inlgólfur Jómssom, múveramdi
ráðhierra, var inm í Fljótshlíð
sunnud'agimn 30. marz 1947 og
lýsti hanm þá hvermig umhorfis
væri: „Hér er eiiin isamifielld eyði-
mörk, hvert sem litfið er. Neðist
er ura það bil þumHunigsiþylkkt
vikurlag, stórgert og brennir
það griasrótimia. Ofian á vlilkr.in-
um er a.m.k. 2ja þumluniga ösiku
lag. Er öskulagið mun meira í
Inn-HIíðimmi“.
Taldi Imgólfur þá eldki annað
sjáanlegt em að allar jarðir á
þessu svæði yrðu óbyggileg.ar á
rnæsta sumri a.m.k., em þarna
voru 13-14 búendur.
* HRAUNSTRAUMAR
3 KM AÐ BREIDD
Nýir gígar voru aið ' myndast
hér og þar í Heklu næstu da(g-
ama, og hnaiuin féflll fram í marg-
ar áttir. Var hraunbrúnin á sum
um straumunum allt að 15
metra há — 5 km á lengd og 3
km á breidd þrið.ja daginn frá
upþhafi gossins.
Ragmar Jómsson á Hellu fór að
hinaumefltfiuinutm í Hetolutolíðum og
í Mongumiblaðiniu er lýsing hamis
svotoljóiðanidi: „Gemgum við mið-
uir Mairlklhlíð yfir Næfurlholtshlíð
og stetfmdum á miðja Hetolu vetst-
an verða.. Sáuim við þá gireindllega
3 hiraunlfossa, sem komiu niður á
jafmsléttu eða þanlgað, sem Nætf-
uirhoflltshrauiniið liggur llárétt.
Himir tveiir hrauinifossamiir voru
toomnir dkiemmra em þotouðustf alll
ihr.aitt miður hlíðkna. Vetgma þesis
að vin'dstaðam var atf norðvestfri,
toomumist við mjög mærri syðstu
tora.uinlállrmuinimi eða í 500—600 m
fjiarlægð á að gi2itoa.... Hnaum-
toamlbar.ndr virtust vera all(þy(kfld;r
neðain til og veltuistf ám atffléts
yfir sig, og var einis og þeir
rækju eMirnn á umidan sér. Með-
an bjart var gátum við aðeins
séð eldinm við neðsrta jiaðar hraun
rennislisims, hitt var allt huiið
öslku og vatnsgufu, sem gaus upp
öðru hvoru, er snjóriinm bráðnaði.
Þegar skyggði leitf allt hraumið
út sem glóamdi árstraumur, sfem
steyptist niður fjallið. Var það
svo ægifögur sjóm, að því verður
ekki lýst með orðum, og aldrei
toefðum vdð trúað því , að hægtf
væri að kamast svo mærri gló-
andi hraumelfunni, sem raun var
á, án þess að hljóta dkaðia atf“.
Hekla gaus með litlum hvíld-
um næistu daga, en 11. apríl
ræddi blaðaimaður Morgumblaðs
ins við dr. Sigurð Þórarkisson,
jarðtfræðimg, er harnn var nýfltom
imn að austam. Sagði Sigurður
þar, að Heíkflluigosið væri þá orð
Ðnáitt fómu máimarii firiegnlir að
bemaist. Ljóstf varð, aið goislið hótet
Sprengingar í Axlargíg, séðar af öldunni vestan Þrætustigs.
(Úr sama gosi).
osmökkur Heklu séður frá Vatnsleysuströnd að morgni lau gardagsins 29. jnarz.
Frá Heklugosinu 1947.
ið hið mesta eldgos, sem komið
hafði í hieiminum á 20. öldimni.
Kva'ðst hamn þá fretoar hallast
að því, að mestu umbrotunum
væri þegar lokið, vegna þess hve
mikið fj.allið hefði í upphatfi létt
á sér og virtist vera rúimt til
frairmrásar fyrir hraumið.
í bólk sinni Hekfliu'eldiar segir
dr. Siigurðiur, að sér hatfi reikn-
iazt itdl, lað tfynsta hállftíma Hekfliu-
goasims hatfi ruðzit upp úr Heklu
gjá að meðaltali uim 75 þúisumd
rúmimietnair vikuns á sekúmdu
hvenri, „en það er álíka og
remmsli Komgófljóts, næstmesta
flljóbs veraldar“.
* HRAUN RANN í 13 MÁNUÐl
Siguirður segir emnlfreirmur í
Hekluieldum, að spremgigos hiatfi
verið ærið margbreýtile.gt og
næsta slitrótt, „og mátti heita
að því lyki rmeð 6. mánuði gosis-
ins. En úr Hraiumgíg rann hraum
án atfláts allan þann tírna, sem
Heklugos varaði .... Þanm 21.
april sáuist glóðir síðast í HekHu
hHíð'um. Hafði hriaunið þá runn
ið látl.aust í 13 mánuði. Hraun-
in þölklktu nú saimanllialgt 40 fer-
fcm lamdís, og var þyklkt þeima
orðin aflfllt að 100 m.etrum, þar
sam hún var mest í suðivesturhlið
uimum.“ Telur Siguirður iíklógt,
<að gosið 1947 hafi verið ammað
mlasta hiraumtgos He'kllu, síðan sög-
ur hófuist.
★ VÍSINDAMAÐUR FERST
Tjónið af ös'kulfailli í Hekll'U-
ígasirau 1947—48 varð tiltöluilelgia
mjöig Hítið, Aðeims tvær j'arðir
fóru í eyði um lenigri tíma, Þá
streymdi mitoið af koidíoxýði upp
úr gjótum í Hekluhrauimum vest-
ur af Heklu vorið og sumiairið
1948, og varð þetta 15 kindium
að bama.
Mesita fórnin af völduim goss-
ins varð sunnudagimn 2. nóvem-
ber 1947. Þá varð sá hönrmulegi
atburður, að Sbéimþór Sigurðssom,
ma.g. scient., sem var að kvilk-
mynda þennan hraunatraium,
varð fyrir glóandi hraumgrýti,
sem hrundi úr hr.aunjiaðrmuim.
Beið hann sámisibundis bana.
„Með homum féll í vallinin einn af
beztu vísindiamönraum land'Sins
og sá, sem ein.na mest hatfði lagt
að sér við rannsóknir Hekliugoiss
ins“, segir dr. Sigurð'ur í bófc
sinni.
Mæðraheimili
— tekur til starfa í ár
REYKJAVÍKURBORG hefur
fest kaup á húseigninni Sólvalla
götu 10 og er fyrirhugað að
koma þar á fót mæðraheimili,
fyrir 6-8 stúlkur, seim þar geta
dvalizt einhvern tíma fyrir og
eftir barnsburð. Mæðraheimilið
er fyrst og fremst ætlað fyrir
ungar stúlkur, sem vegna heim-
ilisástæðna eða af öðrum orsök
um eiga í erfiðleikum.
Gert er ráð fyrir, að gera
þurfi makknar br'eytimgaT á hús-
næði.rau og einnig á eftir aið ráð-a
starfisfólk. Má búast við, að
mæðrahieimilið ta'ki til starfa sið
ari hfliuta þessa árs. Hér er u.m
nýja sbarfsemi að ræða á veg-
um borgarin nar.
14 þúsund á
bílasýninguna
MIiKI'L aðsókn befur verið aið
bílasýnimgunni og í gær toom/u
um 1000 gestir og skoðiuiðu sýn-
inguna, en þá 'hafa alls um 14
þúsund gestir komið. Allimikið
hefur verið um það að umboðiin.
hafi selt bíla á sýningumni, en
ekki liggja íyrir tö.ur um fjölda
seldra bíla.
í gær var dregið í happdrætti
! barna í aambandi við sýninguna
j og hlaut þetta núrmeir vinning
135070.