Morgunblaðið - 13.05.1970, Blaðsíða 10

1Ó
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1.3. MAl 1670
Gunnar Norland
menntaskólakennari
— Minning
F. 6. 1. 1923, d. 7. 5. 1970.
í DAG ar til moldair borinin
Gunnar Norland, yfirkennaxi við
Menntaskólann í Reykjavík, en
hann lézt á uppstigningardag, 7.
maí, aðeins 47 ára að aldri.
Gunnar Norland var fæddur 6.
janúair 1923 í Háramarsey í Vest-
ur-Noregi. Foreldrar hans voru
Jón Norland, sem þá var héraðs-
lælknir þar, en síðast læknir í
Reykjavík og Þorleif Pétursdótt
ir Norland. Jón dó 1939, en Þor-
leif er á lífi og horfir nú á eftir
syni sínum.
Gunnar varð stúdent frá
Menntaskólanum í Reykj avík
1941, úr máladeild, þá 18 ára.
Hélt hann þá strax til Kanada
og srtundaði nám í ensku og
frönisku og bókmenntum við
Manitobaháskóla og lauk þar
B.A. prófi 1944. Næstu tvö ár
1944—1946 stundaði hann nám í
þessum greinum við Harvard há
skóla í Bandaríkjunum. Árið
1947 dvaldist hann um stund í
París við frönakunám, og 1950—
1951 var hann í Englandi og tófc
kennarapróf í ensku við Lundúna
hásfcóla 1951.
Árið 1946 réðst hann kemtari
að Menntaskólanum í Reykjavik
í ensku og frönsku og kenndi
auk þess latínu um skeið, varð
yfirkennari 1962. Hann hafði því
verið kennari við skólamn í 24
ár, þegar hann lézt. Prófdómari
var hann við Hádkóla íslands og
löggiltur skjalaþýðandi og dóm-
túlkur. Gunnar hafði um langt
dkeið verið formaður Félags
menntaskólakennara. Gunnar
haifði líka með höndum ýmis önn
ur umsvifamikil störf, sem hér
verða ekki rakin.
Árið 1949 kvæntist Gunnar
Jósefínu Haraldsdóttur Jahann-
essen og eignuðust þau tvær
dætur, Önnu, stúdent, og Helgu,
sem er í gagnfræðaskóla og er
nú í landsprófi.
Þetta eru í örstuttu máli hin
ytri atvik í ævi Gunnars Nor-
lands, er lauk, þegar hann var
aðeins 47 ára.
Ég kynntist Gunnari fyrst, þeg
ar hann 13 ára að aldri settist í
2. bekk skólams. Þar var hann
með mörgum ágætum bekkjarfé
lögum, en í stúdentsárganginum
1941 voru mjög margir afburða
nemendur, og urðu þeir margir
stúdentar 17—18 ára. Gunnar var
atla tíð með þeim efstu í bekkn
um. Fór þar saman ágætt næmi,
skarpur skilmingur, óvenjuleg at
orfca og dkylduræfcni, en þessa
eiginleika átti Gunnar í ríkum
mæli, og þeir fylgdu honum til
hinztu stundar.
Vegna hemáms skólans 1940
var Memntaákólanum fengið hús
næði í Háskólanum og í hátíðasal
Háskólans voru stúdentarnir 1941
útskrifaðir 17. júní. Mér er það
minnisstæður dagur með fögru
veðri og lífið framrundan.
Eftir 5 ára nám vestanhafs
kom svo Gunnar aftur að skól-
anum og hóf þar kennslu, glæsi
legur að vallarsýn, leiftrandi gáf
aðiur og vel menntaður. Fór brátt
mikið orð af kennslu hans. Nem
endur hans ljúka allir upp ein-
um munni um það, að hún hafi
verið svo frábær, að ekíki var
komizt hjá að læra hjá honum.
Hann talaði hátt og skýrt með
seiðmagnaðri rödd og með
ástríðuþunga og náði þvílíkum
árangri í kennslu sinni að frá-
bært þótti.
Ég kom aldrei inn í kennslu-
stund hjá Gunnari, nerna í stutt
um erindum, en ég heyrði til hans
út á gang og var ljóst, að eng-
urn væri vært að sofa í timum
hjá honum.
í fyrrahaust kom í sfcólann pró
fessor frá Bandaríkjunum og bað
um að mega hlusta á ensku-
kennslu. Ég fór með hann inn í
6. bekk til Gunnars. Á eftir kom
hann til mín alveg dolfallinn og
sagðist aldrei á ævi simmi hafa
kynnzt slíikri kennslu, þvílíkum
krafti og kynngimagnaðri ástríðu
í kemnslu og þvílíkum árangri.
Gunmar vann sér ekki kennsluna
létt og tók sér nærri, ef einhver
náði ekiki þeim árangri, sem hann
óskaði, því að hann var ákaflega
tilfinningamæmur.
Öll önmur störf sín við skól-
ann, og þau voru mörg, vann
Gunnar af sama dugmaði og
skyldurækni.
Hin síðari ár átti Gunrnar við
mikla vanheilsu að stríða og lá
oft langdvölum á sjúkrahúsum.
En þegar af honum bráði, gekk
hann að kennslunni með sömu
atorfcu og áður, þó að hann væri
oft sárþjáður. Og tveimur dögum
áður en hanm dó prófaði hann
í munnlegu prófi og dró ekíki af
sér.
Og nú er hann horfinn frá
skólamum fyrir fullt og allt, og
þar er stórt skarð fyrir ákildi.
En hans mun verða sakrnað og
hans mun verða minnzt sem eins
hinna ágætustu kenmajra gamla
skólans og góðs drengs.
Skólinn þakkar Gunnari allt
starf hans nú í nær aldarfjórð-
ung, sem hamn hefur sett svip á
skólann.
Og sjálfuir þakka ég honum
öll ofclkar kynni frá því að hann
var drengur, þafcfca honum sem
ágætum nemanda mínum og sem
frábærum kennara dætra minna
og sem ósérhlífnum samkennara
í aldarfjórðung, þalkka honum
hreinskilni hams, drenglund og
gott hjarta.
Fjölskylda mín og ég vottuim
aldraðri móður hans, konu hams
og dætrum og öðrum vandamönn
um imnilega samúð okkar og
biðjum góðan Guð að veita þeim
huggun í hinni þungu sorg þeirra
í minmingunni um góðan dreng
með heitt og viðkvæmt hjarta.
Einar Magnússon.
Enn hefur hinn slyngi sláttu-
maður verið á ferð og fellt einn
mætasta kennara og liðsmann
Reykjavíkurskóla, Gunnar Nor-
land, í blóma lífsins, liðlega 47
ára gamlan. Gunnar var sonur
hjónanna Jóns læknis Norlands
frá Hindisvík á Vatnsnesi og
frú Þorleifar Norlands Péturs-
dóttur, ráðherra á Gautlöndum.
Ættir Gunnars báðar eru svo
kunnar, að óþarft er að rekja
nánar. Frú Þorleif hefur mátt
sjá að baki manni sínum og
elzta syni, þegar þeir hvor um
sig voru á svipuðum aldri, á há-
tindi manndóms síns.
Gunnar var aðeins 16 ára er
faðir hans lézt, og sat hann þá
í 4. bekk Menntaskólans í
Reykjavík, en hafði mofcfcrum ár-
um áður flutzt frá Noregi ásamt
foreldrum sínum, þar sem faðir
hans var læknir. Frú Þorleif
lagði allt kapp á að setja syni
sína til mennta þrátt fyrir
kröpp kjör og kostaði þar öllu
til. Brautskráðust allir synir
hennar þrír, Gunnar, Agnar og
Sverrir, frá Reykj avíkurskóla
með glæsilegum árangri. Ég
nefni þetta, því að í ungdæmi
mínu heyrði ég vinkonur frú
Þorleifar oft dást að því, hvílík-
an dugnað, áræði og fórn hún
hafi sýnt við að ryðja einstæð
sonum sínum braut til mennta,
og var þá ekki staðnæmzt við
stúdentsprófið eitt, heldur
skyldi stýrt á hin efri mið vest-
an hafs og austan, og gátu synir
hennar allir tekið undir með
skáldinu:
„Mér kenndi móðir
að muna það tvennt
að vera veikum bróðir
og velja æðstu mennt.“
Er og enda athyglisvert, að all
ir hlutu bræðurnir háskólamennt
un við þá skóla erlendis, sem
hver um sig sker sig úr á heims-
vísu um námskröfur og náms-
gæði.
Gunnar varð stúdent úr mála-
deild vorið 1941, aðeins 18 ára
að aldri, með miklum glæsibrag,
svo sem efni stóðu til. Það var
vorið, sem íslendingar kusu sér
ríkiisstjóra og Bandaríkin tóku
að sér hervernd landsins. Um
sumarið sökktu þýzkir kafbát-
ar hverju skipinu á fætur öðru
fyrir fslendingum, en þrátt fyrir
mikla áhættu hélt Gunnar með
„Lagarfossi" í skipalest vestur
um haf þá um haustið og nam
ensku og frönsku næstu 3 árin
við Manitoba-háskóla í Kanada
og lauk þaðan B.A.-prófi, en hélt
síðan til Harvard-háskóla í
Bandaríkjunum, þar sem hann
lagði stund á eftirlætisgrein sína,
bókmenntafræðina. Við Harvard
háskóla dvaldist hann í tvö ár,
til ársins 1946, er hann réðst
kennari að Menntaskólanum í
í Reykjavík, þar sem hann starf-
aði svo til óslitið í 24 ár. Skipta
því mörgum þúsundum nemend-
umir þeir, sem notið hafa
fræðslu hans og handleiðslu.
Mér er minnisstætt haustið
1946, er Gunnar kom að skól-
anum, þótt hann kenndi mér
ekki. ófriðnum var lokið, og ís-
lenzkir menntamenn, sem dval-
izt höfðu stríðið úti, voru að tín-
ast heim. Sumir þeirra höfðu
Menntaskólann að áningarstað,
aðrir festust þar í sessi. Af hin-
um unga menntamanni frá Har-
vard stafaði einhver töfrabirta.
Var það hvort tveggja, að hann
var glæsimenni, vel á sig kom-
inn, fríður vel, skarpleitur, en
blíðleitur, kvikur og hraður í
framkomu, — og hitt, að hann
bar með sér heillandi og fram-
andi keim af hinu mikla mennta
setri á austurströnd Bandaríkj-
anna og fór um hina öldnu,
stríðsþreyttu stofnun við Lækj
argötuna eins og frískur, salt-
ur, vekjandi þeyr. Fljótlega fór
orð af Gunnari sem mifcluim
meistara í sinni íþrótt, hvort sem
nú það var kennsla í ensku,
frönsku eða latínu. Hinir eldri
kennarar endurheimtu í honum
einn dáðasta nemanda síns ár-
gangs, nemendur fundu í hon-
um nýja vídd og nýjan sjón-
auka að horfa út um til hins
stóra heims.
Mér var því eigi lítið forvitn-
is- og fagnaðarefni að kynnast
Gunnari 6 árum síðar, er ég
réðst að stofnuninni. Með árun-
um kynntumst við í návistum,
— í skólanum, í félagsstarfi, í
gleði og í sorg.
Kennslan var Gunnari mikið
alvöru- og ábyrgðarstarf, og
gekk hann að verki sínu með
einstakri og næsta ótrúlegri at-
orku meðan líf og kraftar ent-
ust. f kennslunni nýttist til hins
ýtrasta sú samstilling skaphafn-
ar og lærdóms, sem hann átti
yfir að búa, þannig að kennslu-
stundir hans urðu þeim, er nutu,
eftirminnileg upplifun, í senn
áreynsla og andleg nautn.
Á öndverðum kennaraferli sín-
um mun Gunnar hafa verið aga-
maður eða disciplínaríus, eins
og títt er um unga kennara, enda
maður nokkurs skaphita. Hann
mun og hafa haldið sér allfast
við efnið, meðferðin skýrt af-
mörkuð og háttbundin, rakleið-
is stefnt að markinu: að gera
nemendur sæmilega kunnandi í
enskri tungu, eftir því sem slíks
var framast kostur á mjög tak-
mörkuðum tíma. Með árunum
breyttust aðferðir Gunnars.
Hann þreyttist á að höggva í
sama farið, troða, mata og manu
dúcera, og um langan tíma hafa
kennslustundir hans verið eins
konar torg eða „forum“ fyrir
hverja þá mannlega hugsun eða
athugun, sem leiða mátti út frá
efninu. Voru kennslustundir
hans nánast í ætt við akademíu
í fornri merkingu, þar sem mann
leg viðfangsefni voru krufin af
meistaranum með frjálsri og
óþvingaðri þátttöku lærisvein-
anna. Með því gaf hann nem-
endum sínum hlutdeild í þeim
húmanisma, sem var hluti af hon
um sjálfum. Þessi aðferð er ein-
ungis á færi þeirra, sem valdið
hafa, og með þessu aflaði hann
sér verðskuldaðra vinsælda og
aðdáunar.
Ekki gat hjá því farið, að á
jafnmikinn afkastamann og
Gunnar hlæðist fjöldi auka-
starfa. Hann rak ásamt öðrum
um 20 ára skeið fyrirtækið
Tékkneska bifreiðaumboðið h.f.
og var þar m.a. stjórnarformað-
ur. Vék þar allt að sama punkti:
Hinir frábæru eiginleikar hans,
dugnaður og ósérplægni nutu
sín jafn vel í heimi viðskipta sem
mennta. Hann var prófdómari 1
ensku við landspróf og við Há-
skóla fslands. Veturlangt
kenndi hann ensku í BA-deild
háskólans. Hann var dómtúlkur
og skjalaþýðandi, sá um útgáfu
„Facts about Iceland" ásamt öðr
um og þýddi fjölmargar greinar
um ísland og formála að lærð-
um verkum. Hann var formaður
Félags menntaskólakennara í 12
ár og skeleggur baráttumaður
fyrir bættum kjörum sinnar
stéttar.
Gunnar var fjölmenntaður í
hinum ólíklegustu greinum húm
anískra fræða. Auk ensku og
frönsku talaði hann reiprenn-
andi Norðurlandamálin. Hann
var vel mælandi á þýzku og ít-
ölsku, las latínu sér til ánægju
í tómstundum. Eftirlætisgrein
hans var samt alla tíð saman-
burðarbókmenntir. Fannst sum-
um sem gáfur og lærdómur
Gunnars kynnu jafnvel að njóta
sín enn betur í öðrum og æðri
stofnunum, og víst er um það, að
háir salir og fjölsetnir hefðu
hæft magnaðri orðkynngi og
skarpri skynjun hans mætavel.
„Það er máttug gifta, er
menntastofnun eignast þvílíkt
sverð,“ var mælt eftir annan
löngu liðinn menntaskólakenn-
ara, og eiga þau orð eins vel
við um Gunnar Norland.
f innsta eðli sínu var Gunnar
ef til vill meiri listamaður en
fræðimaður. Hann unni ekki orð
listinni einni, heldur og fagurri
tónlist og lék sjálfur á píanó.
Viðhorf hans til lífsins var mjög
litað viðhorfum listamannsins. Á
góðum stundum kom þetta ber-
lega í Ijós. Hann kunni utan að
ógrynni af tilvitnunum í skáld-
skap, íslenzkan og erlendan,
leysti upp, skýrði og tengdi sam
an á þann hátt, sem einungis er
á listamanns færi. Hann las
kynstur af bókum, oft að nætur-
lagi, er hann mátti ekki sofa, og
virtist bókmenntaminni hans
næsta óbrigðult, jafnvel langt
aftur í tímann.
Gunnar Norland var maður
eigi einhamur. Hann kunni ekki
þá list að draga af sér, að
smokra sér unda, að slá af.
Hann vann sér ekki hægt og of-
bauð líkamskröftum sínum af
miskunnarlausum aga við sjálf-
an sig, en skyldum við aðra. Um
allmörg ár átti hann við margs-
konar vanheilsu að stríða,
dvaldist tíðum á sjúkrahúsum og
kenndi oft sárþjáður maður. í
vetur dapraðist homum enn sund
ið, en í andstreymi heilsubrests
huggaði hann sig við hetjukvæði
forn, og hversu oft fór hann
efcki á kyrruim stunduim með vísu
Þóris jökuils um dauðann oig
gerði að sínum orðum:
„Upp skaltu á kjöl klífa,
köld er sjávar drífa.
Kostaðu huginn að herða,
hér skalltu lífit verða“ . . .
Mikill harmur er við fráfall
Gunnaris kveðinin, að eiginfconu
hams, frú Jósefínu Norland, sem
stundaði hann sjúkan af fórnfýsi
og ástúð, elskulegum dætrum,
Önnu og Helgu, gimsteinum föð-
ur síns, aldraðri móður, bræðr-
um og öðrum ástvinum. Öllum
þeim sendi ég og fjölskylda mín
innilegustu samúðarkveðjur á
þessum örlagadegi. Það var mér
og húsi mínu mikil hamingja að
hafa mátt kynnast Gunnari ná-
ið, mannkostum hans, gáfum og
þó mest heilindum hans og mann
gæzku, sem fór sem rauður
þráður um alla veru hans. Á
einu orði ensku hafði Gunnar
meiri mætur en öðrum, og ef
blómin á leiði hans mættu mæla,
hvíisluðu þaiu: „Kindmess, kind-
ness, kindness“ — því góðleifc-
inin vair aðal hans.
Við vinir Gunnars Norlanda
drúpum höfði í dag. Gamli skól-
inn, sem fóstraði hann ungan og
batt síðan vistarbandi um ald-
arfjórðung, stendur þarna þög-
ull uppi í brekkunni og mænir
á eftir honum í söknuði. Ysinn
og þysinn á göngunum í gær, —
hljóð, hæg og þung sporin í dag.
Nú er hið sérkennilega fótatak
Gunnars um ganga og stofur
hljóðnað. Hin djúpa, skýra og
karlmannlega rödd bergmálar
ekki lengur úr hljóðfæri hans.
Að lokum kveð ég Gunnar
Norland orðum Horatio við
dauða Hamlets:
„Now cracks a noble heart.
Good night sweet prince.
And flights of amgiels sing thee
To thy re®t.“
Jón Júlíusson.
KVEÐJA FRÁ BANDALAGI
HÁSKÓLAMANNA
MEÐ Guininraai Narlaind hefiur
Baindialaig háskólam/aminia miisst
eimn aif árvöfcuistu stuðraimigsmöinin
uim sínium og svipmestu persómiu-
leikum. Hanin vair forimiaður
einls aðildarfélags BHM, Félaiga
mienmtasfcólakieininaria, var fiull-
trúi þesis í fulltrúaráði BHM og
átti aiufc þess sæti í laganefnd
Bandalagsinis.
Það vair þó efcki mieð hiininli
fiormfegu setu í stjórmamefndum
BHM, siem Guimnlar velilttá ofclkiur
mesitan srtyrfc, heldiur í kmaiftá
þeiinrar fylliinigar, sem pensómiu-
ieJki hamis gæddii hverjia aitíhöfin.
Með huigmyndum sínum, til-
laguim o.g sainirufiæmimigairfcjraiftii
hvatti hamm samstairfsmenn sína
til dáða fyrir málstað hásfcóla-
menmitaðira manina í þjóðfélaigi,
sem til þessa metur menmitum lít-
ils á efinahagslegan mælikvarða.
Þa® voru sömu persóniuieiigin-
ledlkiar Guminiars, sem gerðhi hianm
að eimislfalklega hæfiuim kemmiaira.
Sá hópur er stór iminian raða há-
ákólamiemmitaðra mianmia, sem býr
að þeiim grtuinidvellii, sem Guminiar
lagðti að tumigumálafcuminlálttu
þeimra. Er ég srvo lánssamur að
vera í þeikma hópi.
Gamlir niemiendiuir, svo og safm-
St’airfigmianm Guinnaris iminan
Biamdalaigs háskólamaminia flytjia
honiuim í diag hiniztu kveðjiu og
votta fjölskyldu hamis dýpstu sam
úð sína.
Þórir Einarsson.
1 KIRKJUSÖGU sinmd lætur
Beda klerkiur himm vidðulegi
eiirun af böfð'inigjum Norðymbra
mæla við Auðun komum/g þessi
fleygu orð: „Mér vhðist, herra,
að í ómælisdjúpi tiinarLS sé líf
manina sem smáfiuigl fljúgi í sivip
giegnium stofu yðar, þax sem þér
matizt með hersum yðar og ráð-
gjöfuim að vetrarlagi, en eldur