Morgunblaðið - 15.05.1970, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. MAÍ 1970
21
Halldór Jónsson, verkfræöingur:
Um kjör og gengi
NU STANDA fyrir dyrum nýir
samningar við aðildarfélög Al-
þýðusambandsins. Enginn efast
uvn það, að batinn í efnahagslíf-
inu er minna hagkænsku þeirra
Nordal og Gylfa að þakka held
ur en þeirri staðreynd, að vinn-
andi fólk í landinu, Nordal og
Gylfi meðtaldir, hefur sætt sig
við að vinna við skert kjör með-
an verið væri að rétta skútuna
við.
Hitt er svo öllum ljóst, að fs-
lendingar munu ekki una því til
langframa að land þeirra verði
láglaunasvæði. Fólk mun þá flytj
ast úr landi eins og dæmi sanna.
Og ekki má dráttariirossin fyrir
hina pólitísku stríðlsvaigna vanta.
slá á strengi tilfinninganna og
nota þær sjálfum sér til fram-
dráttar á stjórnmálasviðinu.
Við áróður þessarra manna
freistumst við til þess að trúa
því, að ríkisstjórnin sé búin að
ræna okkur. Hún hafi fellt geng-
ið meira en hún á rétt til og nú
eigum við leikinn. Þannig verður
kerfið sjálfhvetjandi og afleið-
ingarnar af því hvernig það starf
ar getum við séð af myndinni.
3. LEIÐIN
Ég hitti Einar í Sindra í Sund
laugunum um daginn. Hann lýsti
þeirri skoðun sinni að ísland
mætti ekki verða láglaunasvæði.
Kjörin yrði að bæta svo ekki
um hvert á annað. „Þið knúðuð
fram og miklar kauphækkanir
og framleiðsluatvinnuvegirnir
fóru á hausinn," segja sumir, aðr
ir segja: „Þið eru alltaf að. arð-
ræna vinnandi stéttir."
Samt er þetta í sjálfu sér ein-
falt. Við öflum ákveðinna gjald-
eyrisverðmæta. Við þurfum að
eiga varasjóði til að mæta sveifl-
um. Hitt er til ráðstöfunar. Því
ekki að láta framboð og eftir-
spurn ákvarða gengið, hafa
frjálst gengi. Og um leið láta
samtök launþega ákvarða verð
vinnu sinnar einhliða. Ef þeir
ákvarða það of hátt, þá eykst
eftirspurn eftir gjaldeyri og
gengið fellur. Og enginn þarf að
REYNSLAN
Hér með fylgir línurit yfir þró
un gengis á Bandaríkjádollar og
lágmarkstímakaups frá 1920. Þar
sést greinilega víxlverkun kaup
hækkana og gengisfellinga, ferl-
amir 2 mega ekki fjarlægjast
hvorn annan um of án þess að
ei'tfchvað rótfcækt eigi sér sitað. Ár
leg 4% kaiuplhæikkiun og stöð-
ugt gengi hefði leitt til sama
kaupmáttar tímakaups miðað við
dollar árið 1970, aðeins hefði
gengi dollarans verið kr. 6.50,
Seðlabankinn hefði ekki þurft að
slá 50 kallinn í staðinn fyrir 5
kallinn, sparifjáreigendur hefðu
ekki verið rændir, sjóðir eyði-
lagðir og fyrirtækjum landsins
ekki verið fórnað í báli verðbólg
unnar. Sem sagt, ótal margt hefði
getað verið öðruvísi.
HVAÐ NÆST
Það má greinilega af línurit-
inu lesa, að bilið milli gengis-
ferilsins og tímakaupsferilsins er
orðið of breitt til þesis að von
sé til þess að jafnvægi haldist.
Bilið verður því að mjókka.
Til þessa eru ýmsar leiðir. Ef
vfð viljum yfirfæra reymislu síð-
ustu 20 ára á framtíðina, þá get-
um við knúið fram stórfelldar
tímakaupshækkanir á næstu 2
árum sjá punktalínurnar og
komið tímakaupinu yfir kr. 100,
— fyrir árið 1972. Þá getum við
verið nokkurn veginn viss um
að dollarinn hækkar í ca. 130,-
kr. fyrir árið 1976. Hvenær ein
stakir þættir leikritsins gerast
fer svo eftir árferði og aflabrögð
um.
Við getum ennfremur sagt
hingað og ekki lengra, nú semj
um við um árlega prósentuhækk
un kaups eitthvað árabil og þok-
um ferlunum saman á þann hátt.
Þannig eru líkindi til þess að
gengið haldist óbreytt um lengri
tíma og meiri ró færist yfir
myndina.
En menn eru menn. Tilfinn-
ingar ráða oft meiri en rök-
hyggja. Hópar manna reyna að
yrði landflótti. Hann kvaðst
álíta að sambland af gengis-
hækkun og grunnkaupshækkun
væri réttasta leiðin eins og nú
væri ástatt. Ef við lítum á mynd-
ina sjáum við að þetta er ekk-
ert fráleitt. Ef við beittum ein-
hliða gengishækkun þá er víst að
útveigsmöinnuim þætti sinn hlut-
ur einhliða fyrir borð borinn og
þeir kysu fremur bráðabirgða-
lausn í formi beinna kauphækk
ana þó verulegar væru. Þá er
þessi leið eins konar meðalveg-
ur.
Ef til vill yrði gengishækkun
líka móralskur stuðningur fyrir
þjóðina og lækning á þeim von-
leysisanda sem við erum heltek-
in þegar minnst er á krónugárm-
inn okkar. Við sæum að við get-
um uppskorið eins og vi'ð sáum,
gengishækkun alveg eins og
gengislækkun.
4. L'EIÐIN
Við höfum venjulega þráttað
um það, hverjum hvert gengis-
fall var að kenna þegar það
loksins er framkvæmt og bend-
vera í vafa hvers vegna. Gætum
við hófs þá hækkar gengið al-
veg eins og í Þýzkalandi og við
itum líka hvers vegna. Ef ein-
hverjir smáhópar ætla að neyta
aðstöðu sinnar og beita ofbeldi
til þess að sölsa undir sig óeðli-
lega mikið, þá verður almenn-
ingsvitundin um afleiðingarnar
svp mikil, að vart verður á móti
staðið. Auðvitað verður um leið
að afnema öll verðlagshöft þann
ig að vöruverð sveiflist ekki
daglega og smásveiflur á gengi
hafi ekki áhrif. Þannig yrðum við
okkur meðvitandi um ábyrgð
hvers einstaks á velfarnaði
krónunnar og gætum treyst því,
að enigin gengisföilsun eða til-
færslur ættu sér stað.
Auðvitað krefst slífct k’enfi mifc
ils undirbúnings en ég held að
kostir þess séu meiri en gallarn-
ir. Það rýrir að vissu möguleika
stjórnmálamanna til þess að
hliðra til á ferlunum á myndinni,
fresta óþægilegum staðreyndum
fram yfir kosningar o.s.frv., en
það hefur einn höfuðkost: Það
segir alltaf sannleikann.
Jón Friðjónsson
sigraði á sumar-
hraðskákmóti TR
SUMARHRAÐSKÁKMÓT Tafl-
félags Reykjavíkur var háð sl
suinnudag. Sigurvegari varð Jón
Friðjónsison með 20 vinninga. í
öðru og þriðja sæti voru Björn
Tbeódórsson og Hilmar Vigigós-
son með 17x/2 vinning, en 4. varð
Björn Þorsteinisson með 17 vinn-
inga.
F'loikkia'hrað'Sikákkeppni verður
haldin dagana 17. og 18. maí.
Teflt verður í 4ra manna flokk-
um og fcefldar tvær skáikir á tíu
mínútum. Flokkakeppnin verðiur
með frjálsu va.Ii, þannig að
SKATTAMALAFRUMVARPIÐ
NÝJA
Lagt hefur verið fram á þingi
frumvarp til breytinga á skatta-
lögum. Er það tilkomið vegna
þess, að það er loksins runnið
upp fyrir landsfeðrunum að fyr
irtæki landsmanna eru meira og
minna á hausnum, þau hafa ekki
getað myndað eigið fé. Ennfrem-
ur hefur verið um mismunun í
.skattalagningu hlutaf j áreignar
og arðs annars vegar og spari-
fjár hins vegar að ræða og hana
svo mikla að engin skynsemi hef
ur verið í því að leggja fé í at-
vinnurekstur tíl annars en skapa
sjálfum sér vinnu. Auk þessa
hafa gengisfellingar séð til þess
að afskriftir fyrirtækja veiða
einskis virði þegar alltaf er af-
skrifað af innkaupsverðinu. Er
þá reiknað með að einhver hagn
aður hafi verið fyrir hendi til
þess að verja í afskriftir en
slíkt þarf ekki aldeilis að vera
tilfellið við núverandi álagning
arhöft sem misvitrir kratar halda
að sé verðlagsstýring.
Eitt í þessu frumvarpi vekur
sérstaka eftirtekt. Ti'l þessa hef-
ur verið hægt að selja lausafé
eftir 3 ár, án þess að möguleg-
ur söluhagnaður teljist til tekna
og fasteignir eftir 5 ár. Hefur
hið opinbera þannig viðurkennt
tilvist verðfalls peninganna. Nú
á hins vegar að skattleggja
aldrei minna en 25% af krónu-
legum mun bókfærðs verðs og
söluverðs. Hlýtur þetta að telj-
ast heimsmet, þegar ríkið ætlar
þannig að fara að skattleggja sín
ar eigin gengisfellingar.
Dæmi: Fyrirtæki kaupir bíl á
1 milljón fyrir 3 árum. Á þeim
tíma afskrifar það hann um 54
eða ofan í 460 þúsund. Nú hef-
ur orðið gengisfall í millitíðinni
og bíllinn kostar orðið 2 milljón
ir. Vilji fyrirtækið endurnýja bíl
inn, þá getur það kannske selt
hann nú fyrir 1200 þúsund. Þá
hafði það eftir gömlu reglunni
kr. 540 þúsund -f 200 þúsund
= 740 þúsund skattfrjálst upp í
nýjan bíl. Eftir nýju reglunum
sem eiga að hjálpa fyrirtækjun-
um, verða aðeins afskrifuð 45%
eða 450 þúsund. Heimild er svo
til aukafyrningar 30%, þ.e.a.s. ef
ágóði er fyrir hendi 300 þúsund,
samtals 750 þúsund. Á móti kem
ur hins vegar það að 25% af
950 þúsundum teljast nú sölu-
hagnaður sem skattast að fullu,
sem þýðir ca. 160 þúsund kr.
skattgreiðsla. Sem sagt er fyr-
irtækið losað við 150 þús. auka-
lega miðað við það sem áður var.
Hvar er þá nokkuð sem vinnst?
Njóta skal hver sannmælis.
Ymislegt í frumvarpinu er til
bóta. En það er og verður eign-
arskatturinn og eignarútsvarið á
félög og hlutabréf sem stendur
allri þróun í vegi. Þegar þetta
hefur verið leiðrétt, þá getum
við farið að tala í alvöru í stað
þess að segja brandara eins og í
12 grein frumvarpsins. „Unúan-
þegin eignaskatti er hlutabréfa-
eign manna og eign manna í
stofnsjóðum félaga samkv. B-lið
1. mgr. 5 gr. allt að kr. 100.000-
miðað við nafnverð hlutabréfa.“
Ég spyr hvað fá menn til at-
vinnurekstrar fyrir 100000 kall?
Eða vitum við verðmæti 100.000
kalls eftir 5 ár? Ég held að til
þess verðum við að vita eitthað
um hvernig ferlarnir á myndinni
líta út í framtíðinni.
KJARASAMNINGARNIR
Framundan er að ná samkomu-
lagi um kjörin. Eins og að vanda
lætur, þá er alltof seint hafizt
handa um að semja og eru þau
vinnubrögð með endemum. Verk
föll virðast á næsta leiti með öll
um sínum hrapallegu afleiðing-
um. Allir viðurkenna að kjörin
geti batnað núna, þegar við er-
um á leið upp úr öldudalnum. Er
ekki leið núna, að reyna að ná
samkomulagi með tilliti til feng-
innar reynslu, reyna eitthvað
annað en stórfelldar krónu-
hækkanir, sem við getum ef til
vill ekki staðið við.
Ég held að Einar í Sindra hafi
nokkuð til síns máls.
Halldór Jónsson verkfr.
Um 25 þús. hafa
séð DAS-húsið
í FRETTATILKYNNINGU, sem
Mbl. hefur borizt frá Happdrætti
Dvalairíheimilis aldraðra sjó-
manma, segir, aið um 25 þúsund
manns hafi kamið að sfcoða
DAS-lhúsið á Brúarflöt 5, eem
hefur verið til sýnis að undan-
förnu.
Þessi fólksfjöldi hefur efcfci
aðeins komið til þess að sfcoða
húsið sem happdrættisvinining,
heldur er hér um að ræða ágætt
tækifæri til að sfcoða fullkom-
lega uppsett heimili. Þess ber þó
að geta, að húsbúnaðurinn, sem
þarna hefur verið, fylgir ekki
með í vinningnum.
DAS-lhúsin eru jafnan miðuð
við þarfir meðalfjölskyldu, allt
óhóf forðazt, en fremur reynt að
fitja upp á nýjimguim. Stuðla
þau þaminig jafnframt að því að
kynna almenna húsagerð og
húsbúnað.
Alámskeið fyrir trésmiðaiðnaðinn
verður haldið dagana 25, maí — 5. júní, með leiðbeinanda
frá Teknologisk Institut. Kaupmannahöfn.
þátttaka tilkynnist til Iðnaðarmálastofnunar Islands, Skip-
holti 37, sími 81533.
Rannsóknastofnun iönaðarins,
Iðnaðarmálastofnun íslands.
hvaða fjórir sem eru, geta mynd
að flakik.
Sumarmót Taflfélags Rey'kja-
vífcur hefst væntanlega 2. júní
n.fc. Áformað er að fcefla í und-
anrásum og úrslitum, þar sem
teflendur fcefla allir við alla.
Boðsmióit Taflfélags Reykja-
víkur verðúr háð jafnhliða úr-
slitafceppni í sumarsfcáfcmiótinu.
Ti.1 boðsmótsins verður boðið
nokkrum þefckbum eldri sfcák-
mönnum.
(Frá Tafl.félagi Reykjavífcur).
UTBOÐ
Tilboð óskast í að steypa gangstéttir og setja upp götulýs-
ingu í Háaleitis- og Smáíbúðahverfi.
Útboðsgögn eru afhent í skrifstofu vorri gegn 3000.— króna
skiltatryggingu.
Tilboð verða opnuð á sama stað þriðjudaginn 26. maf n.k.
kl. 11.00 f.h.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Frfkirkjuvegi 3 — Sími 25800