Morgunblaðið - 21.05.1970, Blaðsíða 14

14
MORG-UNBL.AÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. MAÍ 1970
Halvard Lange
— friðarsinni og andstæðingur ofbeldis
HALVARD I.ange fyrrum ut-
anríkisráðherra Noregs lézt í
sjúkrahúsi í Osló á þriðjudag,
og var banamein hans heila-
blæðing. Hafði Lange verið
fiuttur í sjúkrahús fimm dög
um áður.
La«ge var íslendingum að
góðu kunnur, og tíður gestur
á íslandi meðain hann gegndi
embætti utanríkisiráðherra í
heimalandi sínu. Síðast mun
harnn hafa heimsótt ísland sum
arið 1962, og ferðaðist þá víða
um land ásamt eiginlkonu
sinni. Renndi Lange þá m.a.
fyrir lax í Elliðaánum og
Laxá í Þingeyjarsýslu, og
heimsótti sögustaðimn Reyk-
holt í Borgarfirði. Var Lange
heppinm með veður í þessari
fslandsheimsóikn sinni, og
sagði m.a. við fréttaimenn fyr
ir brottförina: „Við, sem höf-
um komið hingað í heimsókn
frá Noregi, höfum átt hér sex
yndislega daga. Þetta er í ní-
unda sinn sém ég kem til fs-
lands, en ég hef aldrei áður
farið út fyrir suðvesturland.
Nú fókk ég aftur á móti tæki-
færi til að heimsækja Norður-
land og sjá náttúrufegurðina
þar. Hvarvetna hefur verið
tekið á móti okkur af einstakri
gestrisni og vináttu og tal ég
það meriki þess að vinátta ís-
lands og Noregs standi á göml
um og sterkum merg . . .“.
Halvard Manthey Lange
var 67 ára er hann lézt, fædd
ur 16. september 1902 í Osló.
Foreldrar hans voru Bertha
og Ghristian L. Larnge. Var
faðir Langes þekktur fyrir
störf að alþjóðamálum, og
hlaut hann friðarverðlaun
Nobels árið 1921 ásamt Svían
um K. H. Branting. Ghristian
Lange starfaði löngum erlend-
is sem aðal-framkvæmdastjóri
alþjóða þingmannasambands-
ins, og bjó fjölskyldan þá
lengst af í Brússel og Genf.
Halvaird Lange tók stúdents-
próf árið 1920, og á næstu ár-
um stundaði hann nám við há
skóla í Osló, Genf og London.
Halvard Lange
Á námsárunum í London var
hann ritari alþjóðasamtaka
friðarsinna, og heimsótti þá
flest lönd Evrópu. Tók Lange
svo embættispróf í sögu og
samam/buirðarmálfræði við há-
sfeólann í Osló árið 1929.
Snemma fékk Lange áhuga
á stjórnmálum, og var félagi í
norska jafnaðarmannaflokikn-
um þar ti,l sá flökkur samein-
aðist Verkamannaflokknum
árið 1927. Átti hann sæti í mið
stjóm Verkamannafloklksins
árin 1933—39 og frá 1945 til
dauðadags.
Þegar síðari heimsstyrjöld-
in breiddist út til Noregs með
innrás Þjóðverja fór Lange
úr lamdi yfir til Svíþjóðar, en
eftir að Þjóðverjar höfðu her
numið landið sneri hann heim.
Handtóku Þjóðverjar hann í
ágúst 1940, en létu hann laus
an tíu mánuðum síðar. Ekki
stóð frelsið lengi, því Þjóð-
verjar handtófeu hann á ný í
ágúst 1942, og var hann þá
fluttur til fangabúðanma í
Sachsemhausen í Þýz'kalandi.
Var hann í haldi þar til styrj-
aldarloka í maí 1945.
Þegar Trygve Lie þáverandi
utanríkisráðherra Noregs tók
við embætti framkvæmda-
stjóra Sameinuðu þjóðianna í
febrúar 1946 var Halvard
Lange skipaður utanríkisráð-
herra, og gegndi hann því em
bætti lerngst af þar til í októ
ber 1965, eftir kosningaósigur
Verkamannaflokksins.
Lange var alla tíð mikill
friðarsinni, og andstæðingur
einræðis og ofbeldis. Leiddu
þessar skoðanir hans meðal
annars til þess að hamn neit-
aði að gegna herþjónustu. Síð
ari heimsistyrjöldin kenndi hon
um nauðsyn einingar og sam
stöðu í vamarmálum meðal
lýðræðisríkjanna. Varð það
meðal annars til þess að hann
beitti sér eindregið fyrir aðild
Noregs að Atlantshafsbanda-
laginu við stofnun þess í april
1949. Var aðild Noregs að
NATO fyrsta stórmálið, sem
Lange afgreiddi sem utanríkis
ráðherra.
Einstaka aðilar í Noregi
gagnrýndu aðild landsi-ns að
NATO, en Lange taldi efekert
misræmi milli aðildar að þess
um varmarsaimtökum og þeirr
ar skoðunar hans á friðsam-
legri sambúð ríkja, sem hann
lýsti í fyrirlestri um þessi
mál árið 1948, en við þá sfeoð-
un sína hélt hann öll sám emb
ættisár. f fyrirlestrinum sagði
Lange: „Við verðum að vinma
að því að lönd með ólíkt þjóð
Skipulag og mismumandi hug-
myndafræði geti lært að búa
í friði hliði við hlið“.
Halvard Lange Skrifaði
fjölda bóka, flestar um stjórn
mál, og má þar m.a. nefna
„Nazi og Norge“, sem kom út
1934, en þair varaði Lange við
hættunni, sem stafaði af naz-
ismanum. Eimnig sikrifaði hann
bækur um verkalýðshreyfing
una í Noregi, sögu Verka-
mannaflokksins, stefnu^ Nor-
egs í utanríkismálum frá lok
um siðari heimsstyrjaldarinn
ar o. fl.
Við fráfall Halvards Lange
sagði Einar Gerhardsen fyrr
um forsætisráðherra' m.a.: „f
nær 20 ár var Halvard Lange
utanríkisráðlherra Noregs. —
Hann tófe við embættinu eftir
að Trygve Lie hafði verið kjör
inn fyrsti aðalframkvæmda-
stjóri Sameimuðu þjóðanna.
Við áttum þá um marga færa
menn að velja í embætti ut-
anrífeisráðherra. Halvard
Lange varð fyrir valinu, og
valið var ekki erfitt. Hann
var gæddur svo mörgum þeim
hæfileikum, sem við viljum
að utanríkisráðherra búi yfir.
Frá unga aldri hafði hann
starfað að alþjóða samvinniu.
Hann hafði mikla pólitíska
reynslu, hann hafði mi'kla
þekkingu, hann var maður
samvinnunnar“.
Við setningu fundar í norska
Stórþinginu daginn eftir lát
Langes sagði Leif Granli þing
forseti: „Með fráfalli Halvards
Lange hefur land vort misst
einn sinn fremsta stjómmála-
mann. Vart hefur nokkur
norslkur stjórnmálamiaður síð
ari tíma notið jafn mikillar
virðingar á alþjóða vettvangi
og ha-nn“. Einn fyrri samstarfs
manna Langes, Paul-Henri
Spaak fyrrum utanríkisráð-
herra Belgíu og aðal-fram-
kvæmdastjóri NATO, sagði:
Fréttin um fráfall Halvards
Langes hefur snortið mig
djúpt. Hann var einn þeirra
ráðherra, sem á var hlustað
á alþjóðaráðstefnum. Hann
gegndi afar merku hlutverki
hjá Atlantshafsbandalaginu,
þar sem hann vegna vizku
sinnar, víðsýni, trygglyndi og
réttsýni hafði mjög mikil á-
hrif. Fráfall hanis er ekki ein
göngu áfall fyrir Noreg, það
er mikið áfall fyrir heim all
an“.
Lange dregur lax í Elliðaánum sumarið 1962.
— Brandt
Framhald af bls. 1
NPD, öfgaflokkur hægri sinna
í Vestur-Þýzkalandi hugðdst efna
til fjöldafumdar í Kaissiel í gær-
fcvöldi í því skyni að mótmæla
kamu Stophs og hafði varið til-
kynnt af hálfu flokksinis, að leið-
togi bajnis, Adolf von Thadden
myndi verða viðstaddur.
Hinn nýi kommúnistaflokkur
Vestur-Þýzkalands, DKP, hafði
einnig skipulagt fjöldofund, en
hann átti að verða haldinn til
Bituð'nings Stoph. 1 gær kom
hver l>am/gíerðiabíllimn af öðrum
til Kaissel og voru bílamir full-
ir af uiragum vinstri sinnium, sem
huigðuist saekja þennan fund, er
vega skyldi upp á móti fundi
öfgamanniaminia til hæigri. NPD
hefur gjiarraan litið á Kassel sem
eitt af sterkustu vígjum símium.
— Mao
Framhald af bls. 1
lítil þjóð gætá Sigriazt á srtiómi
þjóð og öflug þjóð lyti oft í
lægra haldi fyrir þeim sem ýms
ir teldu minna megnandi. Hann
sagði að fólk í litlu landi gæti
brotið á bak aftur yfirgang stór
þjóðar, ef það risi upp sem einn
maður og gripi til vopna gegn
óvininum. Þetta lögmál hefði
sagan margsinnis sannað, sagði
Mao og bætti við að þjóðirnar
yrðu að gera sér ljóst að heims
styrjöld gæti skollið á. Þó væri
byltingarkenndin ríkari nú en
nokkru sinni fyrr.
Þetta var fyrsta opinbera yf-
irlýsing Maos síðan hann hvatti
til samstöðu rneðal kommúnista-
flokka á níunda þingi kín-
verskra kommúnista í april í
fyrr.a. Yfirskrift orðsendingar-
innar hljóðaði svo: „Fólk í öll-
um lönd-um, sameinist og sigrist
á bandarígku árásarseggjunum
og öllum skutulsveinum þeirra".
Mao lét og í ljós stuðtning við
útlaigasitjóm þá, sem Slihaniauik
fursti, fyrrverandi þjóðarleið-
togi í Kambódíu myndaði í byrj
un maímánaðar.
NTB fréttastofan vekur og at
hygli á því að Mao sendir frá
sér þessa yfirlýsingu sama dag
og sendiherrar Kína og Banda-
ríkjanna höfðu ætlað að hittast
í Varsjá. Kínverjar aflýstu fund
inum til að mótmæla innrás
Bandaríkjanna í Kambódíu.
, Mao sagði ennfremur að Nix-
on forseti og stjórn hans ætti
við alvarleg vandamál að glíma
bæði heima og heiman. Upp-
lausn væri hin mesta í Banda-
ríkjunum og mótmælaalda færi
um landið vegna íhlutunar
Bandaríkjamanna. Þá tók Mao
fram að Kínverjar styddu heils
hugar baráttu þjóða Indó Kína
fyrir frelsi og sjálfstæði.
Þó að Mao hafi hvergi lofað
Sihanouk fursta fjárhagslegri að
stoð ti'l að berja á Bandaríkja-
mönnum telja sérfræðingar að
orðsendingin geti orðið til að
torvelda fundi þá sem Kínverj-
ar og Bandaríkjamenn hafa hald
ið með sér í Varsjá tii að freista
þess að bæta sambúð landanna
og auka sams’kipti þeirra í milli.
— Albert
Framhald af bls. 10
saman krafta sína, og laða ferða
fól'k til reykvískra heilsulinda
með því að gera þessa staði að
laðandi fyrir ferðamanninn.
Borgarstjórnarflokkur Sjálf-
stæðisflokksins gerir sér ljóst.
að hér eru möguleikar til þess
að skapa nýja atvinnugr'ein, og
mun vinna að uppbyggingu henn
ar í samstarfi við þá, sem þess
óska.
Mikill fjöldi af un-gu fólki tek
u-r nú þátt í kosningum í fyrsita
skipti. Þetta er tápmikið og fall-
egt fólk. — ÍSLENZK ÆSKA. —
Er það von okkar Sjálfstæð-
ismanna, að hin ötula forusta
borgarstjómarflokksins, undir
stjórn Geirs Hallgrímsisonar, hafi
laðað það til fylgis, við s-te'fnu
Sj-álfstæðiisflokksiins.
UNGA KONA OG UNGI MAÐ
UR. — Oft hefur þörfin fyrir
samstöðu verið mikil, til þess
að tryggja sigur í kosningum,
en þó aldrei jafn aðkal-landi og
nú.
Andstæðingar Sjálfstæðis-
flokksims bjóða óvissu um yfir-
S'tjórn bor-garinnar, takisit þeim
að fella borgars'tjórnar-m-eirihlut
ann.
Sjálfstæðisflokkurinn býður
upp á áframhaldandi trausta
handl-eiðslu Geirs Hall'gríms-son-
ar, og tryggir þar með fr-amha-ld
á framfarabraut.
Stöndum saman, stétt með
stétt, ungir sem addnir, og
tryggj-um það fylgi, sem þarf til
þess að Sjálfsitæðisflokkurinn
haldi trauistum m-eirihluta í borg
arstjórn Reykjavíkur.
M-unuim, þegar að kjörborðinu
kem-ur, að kjörorð Sjálfstæðis-
flökksdns er — „GJÖR RÉTT —
ÞOL EI ÓRÉTT“.
Kjósum því D-listann.
— Gísli
Framhald af bls. 10
bannmiairgra fjalskyldn-a. Nú ©ru
í smíðuim 140 íbúðir á vegum
borgarinmiar, sem verður lokið
við í byrjun niæsta árs.
Einis og ég mkunitist á áðain, þá
eru byggin©arfraimfc.vasmdir borg
arinruar fynst og fremst til þesis
a-ð eradumýj'a húsnæðið í borg-
inni. íbúðir þær sem fólfcið flyt-
ur úr eru því oftast rifniar. Til
þess að gefa örlítið ininisýn, hvað
mikið fjármaign fer í slíkar
fraimkvæmdir, þá vil ég geta
þesis að á sl. 13 árum hafa ver-
ið rifnar uim 900 íbúðir á veig-
uim boirgairininiar, en þær ásamt
götunn miumdiu kosta í dag uim
1000 millj. krónia.
Megnið af þeim íbúðuim sem
borgin byggk hefur veri'ð selt
með haigfcvæmum kjöruim, en
raokikiur hl-uti leigður út til þeirra
er eigi hafa bolmagn til að
kaupa. En það er stefna Sjálf-
stæéisrraaninia að stuðla að því að
sem flestir eigi sitt húisiraæði.
Með þeissium ráðistöf-uraum, svo og
með stefniunni í lóðaimáluim, en
þar á ég vi'ð að leigja allar
íbúðalhiúsalóðir með mjö'g væigu
verði, 'hefur miMll áranigur
raáðsit.
En árið 1940 var talið að að-
einis 30% af íbúunuim væru eig-
endur sinraa íbúð'a. Nú þegar
íbúðirmar eru þrefalt fleiri er
talið að 78% íbúararaa, séu íbúð-
aireitgiendiur.
Á þessuim tölum sézt bezt a'ð
stefraa Sjiálfstæðisflokkisdms í hús
næiðisimiálum hef-ur bo-rið mifcinn
o-g góðan áraragur. Undirs-taiðam.
fyrir góðiu oig ódýnu húsmæði e-r,
að sem flestir eigi síraar íbúðir
og séu þanraig sjálfbjarga um
að komia upp þaki yfir sig og
sína. Með stórbæ-ttu láraakerfi
og annarri aðstoð einstakling'um
til h-arada verðu-r þetta gert létt-
ara á komaradi árum.
Sjálfstæ'ðiisflokkuirinm vill m.a.
tryggj-a þesiaa þróuin með því:
að ávallit verði til byggiragar-
hæfar lóðir fyrir bygginigar-
þörfiinia á h-verjum tímia,
a-ð hal-dið verði áfram að efla
byggimgarsjóð Reykjiavikur-
borgar, og lá-nveitinigar
-aulkraar úr horaum,
að greiða fyrir ungu fólki með
lámrveitinigu eð*a á araraam
hátt, til að eigraast íbú'ð af
hóflegri stærð,
að uirmið verði að stö-ðlum og
læklkun bygginigarkiostraaðar
á víðtækum grurad-velli.