Morgunblaðið - 06.06.1970, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. JÚOT 1970
15

Brezkir fjailgröngumenn hafa unnið það þrekvi'ki að klífa tind fjallsins Annapuma í Hima-
laya-fjöllum. Leiðin sem þeir fóru upp á tindinn er ein sú hættulegasta sem farin hefur verið
í Himalaya-fjöllum. Hér sést annar af Bvetun um sem komst á tindinn, Donald Williams,
Með honum í ferðinni var Skotinn Dougal Haston, en þriðji leiðangursmaðurinn, Ian Clough,
beið bana.
Samið um viðbótar-
virkjun Laxár
Réttum bændum
hjálparhönd
ÞANN 25. moií 1970 vonu undir-
ritaðiir satminiinigair viið Norgiur-
verfe hf., Akuineyini, uim bygginga-
ínam/kvæmdiir við viifðbóitairvirki-
uin. Laxár. Tvö tilboð báruist í
venkið, frá EifnaifalM s.e.f., Reykja
vík a@ upphæð um 2:24, 3 miillj.
kr. og frá Norðiurveriki hf. iað
upphæð um 202,5 mlillj. kr.
Viðkseður fónu fnaim við báða
þessa aðlila og leiiddu þæir til þesis
samnliinigs, sem mú hiefur verlið
uinidirnitiaið'uir og er saminiin.ggupp-
hæðún um 180 miillj. kr.
Fnaimkvæinjdliir á Sbaðlniuim geta
því haifiizit fljótleg'a og sbefnt er
að því að stöðliin getoi tekið til
3tanfa 1. nóvember 1072, einida
muniu inúvenaindi stöðvair ekk'i
geta aniniað aflþönfininii lenguir.
Ríkisstj óinn og Sieðlabaimki haifa
gefi'ð ákveðiin fyrir'heit uim fjár-
miagn til friaimlkvæmida'nima.
Áætlaðuir heildankos'bnialðutr er
um 346 millj. kr. án vaxta á
bygginigartímia og rruuin Laxár-
vinkjun sjálf gata lagt finaim um
60—65 miillj. kir. á byggtagair-
tímaniuim, Auik þessa miun sætnska
fyrintækið A.S.E.A., sem seluir
naifal og ainmian- riafbúinað til
stöðvariininiar, veiita 40 mrllj. kir.
lán til 8 ára með 8% vöxituim,
Gent er máð fyniir því aið 'niú-
venanidá bigniainaðlilar, Akuneynair-
kaupstaður og rikið, leggi virkj-
uniininii til óaítuirkræift fé, ©n
þettta atniði heifur enin efcki venið
rætt til fullriiustu, einidia miumu niú
senin hefjaat viðiræðuir við full-
trúa Húsavíkuir, uim huigsanlega
aiðild Hiúisavíkurkaiuipsibaðar alð
vibkj umtanii.
Mikið heflur venið ræbt og nitað
uim þessa fyniwhu'guðu fnam-
Fél. þýzku-
kennara
STOFNAÐ hefur verið Féliag
þýzkiukenn.ara á fslandi. Tillgang
ur þess er að efla samistarf
þýzkukennara og vinna að
bættri aðlsitöðu til þýzkukennslu
hérl-endis, m.a. með námskeið-
um og anmarri fræðsl'Ustarfsienii
fyrir þýzkufcienn.aria.
Rét-t til að vera í félagina
ha-fa starfandi þýzkukennarar
og þeir sem hafa kennslurétt-
indi í þýzku.
Formaður félagsins var kos-
inn Baldur Ingólfsson og aðrir
í stjórn: Páil'ína Jónsdóttir, Matt
hías Frímannsson, Björk Timm
ermamn og Þorsteinn Þorsteins-
son.
(Frá Félagi þýzkukennara).
kvæmd og ýmsum þátbuim henm-
air mótmiælt. Stjónn Laxárvirlkj-
umiair hefluir fyrtiir siitt leyti fallizit
á a'ð hvarfa frá áforimium uim
Suðuir'á'rveii'tu, ein það er flutin-
irugur vatms úr Suðurá í Kráká.
Eninfriemiuir Ihefuir abjórin Laxár-
virkjuniar fallizt á að látia friam
fana sérfiræðilagair athuganiir á
vatniasvæði Laxár, sem frekani
ákvanðainfir yriðu gnuindvallaðair á.
Með þessu hefur slbjórtn Laxár-
vinkjuimar fallizt á þær miegiin
knöfuir sem sðbtair 'hiafa venilð
friam í gamibandi við þessar fnaim-
kvæm'dir.
Iðnaðairráðunieytið gaf út yfir-
lýsingu um málið d-ags. 13. maií
1970 þar seim genð er grein fyrir
þessu máli og viðræðuim ráðiu-
meytisiins við sitjómn Laxárvirkj-
uniar, sveitansiajóinnianmieðlimii, full
trúa Hénaðsniefinidiar Þ'iinigeyimga
ásamlt sýsluimianiniiiniuim á Húsav'ífc.
Stjórin Laxárvirfcj'un/air var fyr-
ir siiitit leyti samþykk yfiirlýsimg-
uninii og sýsluimialðuir ásaimit Hér-
aðsnjefnid'ininii var haninli eiininíig
samlþykkuir, ©nda í saimræmii við
kröfuir og yfirlýsiiingair úir hériaði,
t. d. segiir svo m, a. í ályfct-
un sýsluimefnidar Suiðiuir-Þinigeyj-
ansýslu diaigs. 8. miaí 1969: „Hliins
vegar vill sýsluiniefindliin vekj.a ait-
hygli á, -að hún beluir hénaðimu
hagkvæmit alð raforfcufnaimleiðsla
venði aufcin mieð viðfbótarvinkjuin
þar, þótlt hún baifr í för mieð sér
hækkun vatnis í Laxá oflain v'irfcj-
umair allt -aið 18 miðbnum."
í ályfctiuin aiðalfluindar Búniaðair-
sam/bands Suðuir-Þ'inigeyiiniga 10'6'9
segir m. a. : „Þess vegma ákonair
fuiniduininin á Stjómn Laxárviirfcj-
umar, riaforfcuimiálastofiniuin rífciis-
ims og rafoifcumiálartáðhierina aið
miða fyr'iinhiuigaðair friaimlkvæmdir
í Laxá í mieiste lagi við 18—-20
m vabniShækkun vi/ð efrii stíflu
í Laxárigljúifri, fná því sem nú
er, og óbreytt vaitnisr'eninisli, ernda
venði gemgið írá iniauiðsynleguim
saminlimgum ,við hé'HaSslbúa. áðuir
en fnaimlkvæimdliir hefjaSt."
Það furðulega hefuir h'iims veigair
gerzt áð hluiti Hénaðlsnieiflndiairiinin-
ar féll flrá þessu saimlkomiulaigi og
hafla mú ver/iið Sbofmuð tvenin ný
samitök, Venndansamitök Laxár og
Mýva/tnissvæðiaiinis og Félag land-
eigenda á Laxársvæðimiu og hafa
bæði þessi sarntök lýst sig mlót-
fallin amniainni vjrfcjiumiairtilhöguin
í Laxá en hréiininfi reninslisvinkj-
u/rv.
Reymsla sú, sem femgiat hefuii
af mtúvenandii vinkjuniuim, s’ýmir
ótvírætt að ú tílokað er að vinfcjia
Laxá, niamia mieð viasrii mliiðlun.
Uim 20 m vatnsboir'ðslhæfcfcuin
miuin efcki h/afla n/eiin áhnif á bú-
skaparaðstöðu í Laxándal, ©n
eiirus og áður segir er forsanda
fnekani flramikvæmida sénfræði-
legar ramnisókruir og niðuirsbaða
þeiirna.
Sbjórin Laxárviirkjuimar hefiuir
lýst sig reiiðubúma a!ð vininia áð
framfcvæimdum í samiræ'mii við
yfiirlýsimgu ráðuinieytisinis og geira
þær ráðstaflan^r, sem teljiaisit
kyninu nlauðsynlegar til þess að
fyrirbyggj a hugsanleg nieifcvæð
áhrif framikvæmdanima á líf og
veiði í ánirui.
HÉR á iainidi eru sterfiandi fjöl-
möirg hjálpair- og líkniairfélöig,
seim hafa það seim sitit aðalsit/eifiniu-
rrtál áð rótta þéim hjálpar'höind,
sem’ veirða fyriiir barðimu á Sbyrj-
ölduim, niáttú'riulhamiförum sjúk-
dómium o. fl. o. fl., og er þáð vel.
Má í því •sambaindii niefinia t. d.
Rauðaikroas íslainds, sem a'f
mlikluim duigmaiðli og dreimgslkap
saflmair fé. mat og veitiiir áðira að-
Stioð til ýmlisaa jaTðaribúa, hvar
sem þeiir eriu búsettir , og er þá
hvorkii ibekið tillit tlil þjóiðeinnlis,
stæ'rðiar þjóðar ©ðla litarlhátltiair.
Uinid/inriiibaðuir befiuir fyl'gzt mofckuð
með slíkrii sbarfsemii og aðallega
vagnia þess, að fyrir'tiælki voriu
benast næsbuim dlaglega beiðnlir
uim finamlög í ein/hverni miyrad til
þuinflandi fólks, og ber sízt að
lasba þaið.
Hliins vegair stilnlguir þáð mofcfcuð
í Sbúf, að hár á laindi vir-ðist enlg-
in slhofiniuin hafia tekið fruimfcvæiði
að því, að aðötioða íslemeka
bæmdur, sem orðlið hiafa fiyrir
barðiimu á hiniu geiigvænlega
östkiu- o-g 'hraiuintgosi . Við Helklu-
ræbuir, sem þegair hefuir valdið
gíifiuirleigu tjónd á bújöirðuim og
beiltiilönduim bæirada mieð þeim af-
leilðiniguim, alð heyfcauip og fóðuir-
bætáisfca'up haifia þeigair valdið
bænduim á öskuiflallssvæðuinium
gíflurlegu tjómé, og er eaigan enig-
®n vegiimn á enida Skráð.
Friaimtílðin edin miun skeiria úr
um, hversu alvairlegt tjón baenda
verður, þegair eiituirver‘kamir ösku-
fiallsiinis í ofamverðuim Armes- og
Húniavatnissýsluim koma í ljóg á
suimirii komainda.
Væni efcfai átlhugaimdi að einfca-
firiaimtakið legði nú höind á plóig-
inin og léti eiitthvað aif henidi
raifcnia til íslanZfcra bænida, sem
verst verða últi afi utmiræddum
n/átbúrulh'amifö'rum, og miá segja
að það sé síat miimnia miamniúðar-
vark en t. d. seinda mijólfcurdiufit
til Konigó og Perú, og Skreilð til
Bíafra og Niigeríu.
Ein stétt manima hér á laindi
virðist þó gainiga í öfiuiga álbt við
alla áðria venijulega borgara, en
það eriu hiiinlir svökölliuðu mijólfc-
urfræðimgar, sam nú hiafia skellit
á verlkfalli frá og mteð degmiuim
í diaig, seim hafla mun þæir aflieið-
imgar, að velfleiatliir bæinduir, sem
hafia mjólkuir’íiraimleli'ðslu seim að-
alabvininiuvag, ver'ða nieyddiir til
þess að hella mijólkininli miðuir, og
geto allir skymbborntiir manm gerlt
sér í 'hiulgarluinid, -hvað það þý'fflir.
Hiigi slkal ég dæimia uim, hver kjör
og kauip mijólkurfiræðlilnga eiru, en
miáninli v'iirðiist í fljótu briagði, að
þeiir hiefiðu ge'tað sýnit brjáffluim
bæoduim á ösfcuÆlallsis'væffluinium
mieird dreinigluinid, mieð því að
doka eittlhvað við með vérfcfialls-
boðutn, í Stiað þess að gera sig
barta að slífcuim ódireinigstoap, siem
hér er uim að ræðla.
Ég tiel það emguim vafa uindir-
orpiið, að mjólfcuirfireeðliinigair flái
siniar kjarabæibuir í fyllinigu tnm-
ans, en ég 'hygg, að þeir sfcaipi
sér ekkii mlikla samiúð nié virð-
imgu siamboriganamnia mieð svoma
'harikaleguim aðgerfflum, og von-
ast ég til, að þeir láti siltit ekfcn
efltör li’ggjia, að lába eibtlhvað af
hienidi natoma 'til bænda á ösltou-
fallssvæffluimuim, ©f til þeirna
verfflur leitað.
Gamalt máltæki seigiir: „Mafflur
líbtu þér niær“, og hví skyldum
við efcki reyma að rétta hrjáðiuon
bænduim hjálparlhömid í nieyð
þeiirna, og eir það sízt ómiaikl.agm
en senda penliiniga og maifcvæli úr
lanidii itiil hjálpar öfflruim og fj-air-
Skyldani aðliluim.
Hannes Þorsteinsson.
Einar Ásmundsson:
Nýjung í framleiðslu gæðastáls
A FAG'ÞINGI í Pittsburg sl.
september var varpað hulunni að
nokkru af stórkostlegri nýjunig í
framleiðs'lu gæðastáls.
Vandinn við hreinsun á stáli
hefur legið í því, að mjög erfitt
og kostnaðars'aimt hefur verið að
nema burt ýmis aðskotaefni, föst
og loftkennd, úr fljótandi stáli í
stálhreinsunairofmum. Sú aðferð,
sem hefur verið notuð síðari ár-
in og gefið bezta raun, hefur
verið takmörkunum háð, m. a.
hvað stærð ofn-anna snertir, en
pa-r hefur hreinsunin farið fram
í lofttæmi og því efcki hag-
stætt að framleiða í þess-
um lofttæmiofnum, nema
lítið magn í einu, vegn-a stærðar
ofnanna. Síðan hefur orðið að
sjóða einingar stálsins sam'an með
þeim afleiðinigum, að óæsfcileg
blöndun hefur átt sér stað.
Hin öra tækniþróun kallar sí-
fellt á hreinna og sterkara stál.
Lendingarbúniaður Concord-þot-
unnar hefur nú síðustu mánuffl-
ina verið mælikvarðinn á gæða-
mesta stálið, en þar eru gerðar
mestar kröfur til styrkleika
stálsins. Concord-stálið hefur
verið framleitt í lofttæmiofni.
Með hinni nýju hreinsiaðferð
— rafslagga/hrein-sun •— (ESR),
má fraimileiða stál, sem í engu
,er lakara að gæðum en stál
hreinsað í lofttæmiofni. Afflferðin
rar fundin á rannsóknas'tofnun
í Kiev og hefur hlotið heitið
,,PATON-ESR-aðferðin“, en dr.
Paton, forstöðuimaður stofnunar-
innar er heiimsþekktur sérfræð-
ingur í stálgerð.
Með þessari nýju Paton-ESR-
aðferð er nú hægt að framleiða
mjög stóra hliuti úr hreinsuðu
stáli, sem er jafn hreint og sterfct
yzt sem innst, en slíkt hefiur ekki
verið hægt að gera fyrr en nú.
f dag eru í Rússlandi uim 20
mismunandi gerðir af Paton-ofn-
um, sem hver framleiðir ákveðna
gerð af stáli. Stærsti ofniinn
hreinsar um 350 tonna lögun í
einni og sörnu bræðslu, en dr.
Paton getur þess, að ekki megi
búast við því að margir slíkir
risa-ofnar verði smíðaðir, þar
sem mjög sjaldan þarf á því
magni að halda af gæðastáli í
einn og sama hlutinn.
Rafskaut Paton-ofnanna eru
stærst 1220 mm að þvermáli, en
það er allmiklu stærra en þefckzt
hefur hingað til.
Framleiðslukostnaðuir við Pat-
on-aðferðina er mun hagstæðari
mdfflað við lofttæmiaðferfflina og
er því ekki ólíklegt, að stálfram-
leiðendur sæki nú til Kiev til að
kynna sér gerð og kosti hinna
nýju ofna.
Hið þekkta sænska stálfyrir-
tæki AVESTA hefur þegar feng
ið fraimleiðslulieyfi fyrir Paton-
aðferðina og hyggst koma upp
Paton-ofnd á næstu mánuðum.
Bandaríkjaimenn hafa sent nefnd
sérfræðiniga til Kiev. Búast má
við að stál- og málmframleið-
endur víða um heim geri slíkt
hið sama og Paton-stál verði hið
sterka stál næstu ára. Nú sjá
menn fram á, að smíðafflur verði
ýmis tæknibúnaður, sem hingað
til hefur ekki verið hægt affl
gera a'ð veruleika, vegna vöntun-
ar á stórum, hreinum og sterfc-
um stálstyfclkjuim.
Hér er á ferðinni nýjung, s-em
réttilega hefur vakiffl heimsat-
hygli, enda kemur það greini-
iega fram í tímariti Iron Age
Metalworking Injternational, sem
getur ítarlega um Paton-ESR-
aðferðina í síðasta febrúarheft-
inu, en timaritið er leiðandi í
öllu, er að nýjungum lýbur í
málmtækni.
Hin nýja aðferð verður til hjá
þjóð, sam nú stendur nú einna
fremst í stálframleiðslu og mun
vafalaust auka á hrófflur sinn á
stálsviffliniu með þessari stór-
merku uppfinningu. Bkki þykir
þó merfciliegt hjá leifflandi stór-
þjóð í stálframleiðslu, að fram
komi þýðingarmiklar nýjungar,
en hitt verður að telja merfci-
legt, að hér á landi skuli vera til
opinberar stofnanir sem hafla á að
skipa tæknimönnum, en kaupa
þó þjóniustu sérfræðilegra ráðu-
nauta hjá fyrirtækjum, seim stofin
uffl hafa verið einvörðu-ngu til að
veita slíka þjónustu.
Ráðunautaþjónusta þessi hefur
í „sérfræðileguim“ tillögum marg
sinnis lagt til, affl til ákveðinna
framkvæmda verði keyp-t efni
frá tilteknum löndum í Vestur-
Evrópu, en ekfci talið að rússn-
esk stálframleiðsla sé hæf til
notkunar, vegna lalkari gæða.
Slííkar umsagnir bera vofit um
að ,,sérfræði“ sérfræðinganma sé
göm'ul og úrelit. Sérsta'klega er
átt viffl hér verkfræðingafyrir-
tækið Fjarhitun s.f. „Sérfræð-
ingar“ þessa ráðgefandi fyrirtæk
is hafa taliffl, affl ekki væri treyst-
andi rússneskri stálframleiðlslu.
Þeir hafa með hinum seldu ráð-
um valdiffl stórtjóni á kostnað al-
mennings.
Slífc stórafrefc á tæknisviðinu
sem Paton-aðferðin verða sjald-
an til nema hjá þjóðum, sem eru
leifflandi í tækni, en Rússar hafla
meira en tvöfaldað stálfram-
1-eiðslu sína á sl. áratug, gæðin
eru sífellt að auikast.
Rafstálbræðsla er ekfci nema
nokkurra áratuga gömul, en þró-
unin á því sviði hefur verið ör,
sér í lagi síðuistu árin. En Paton-
ESR-aðferðin er sú mesta bylt-
mg, sem orðið hefur í stálraf-
bræðslu hingaffl til. Ef til vill gef
ur þetta okkur fyrirhelt um ís-/
lenzkan ESR-ofn innan fárra ára,