Morgunblaðið - 09.06.1970, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. JÚNÍ 1970
Hvaða aðferð sem er, til að
ná til barnssálarinnar
— segir Gísli Espolín Jónsson, sem á ætt sína
aö rekja til íslands, er fæddur á Madagaskar
HANN heitir Gísli Espolín Jóns-
son, fæddur á Madagaskar og hef
ur átt sína merku starfsævi í
Noregi, þar sem hann hefur
kennt heyrnarlausum, lengst af
sem skólastjóri, haldið fyrir-
lestra um þau mál og lagt þeim,
sem við heymarleysi húa, allt
það lið, sem hann mátti. Og nú
um daginn vai' hann kominn tii
fslands ásamt konu sinni, til að
heimsækja land forfeðra sinna,
því eins og af nafninu má ráða,
er ættin frá íslandi.
— Já, langa-lamigia-lanigafi mmm
hér, Jalkob JómssoTi, var sýslu-
maður í Eyjafirði og bjó á Espi-
hióli, útiskýrðd Gísli, þegar blaða-
.mjaður Mbl. hitti hanm að máli
í HeymleysinigjaskólaimuTi, þar
sem hainin. bjó. — Sosnur Jakóbs,
Gísli Jónssom, lærði í Kaiup-
miamma/höfn. Hann átti barm mieð
Rósu Halldórs'dóttur og fór til
Noreigls, bar sem hamm gerðSst
prestur. Honium mium á efri ár-
uim hafa verið boðin biskups-
staiða á íslanidi, em afþakkaði það,
því hamm hafði gleymt íslemzk-
ummá. Somur hams var Georg
Damiiel Bart Jómsson, hams sonur
Cbriisitian JÓTJSsom og svo keimur
faðir mimn, Jóhianmes Jómsson,
semi var prestur á Madaigaskiar í
20 ár, fór þamigað 1892. Þar er
ég fæddur árið 1994 og var þar
fyrstu 7 áriin, eða þar til hjarta
föður míns lét sig. Ég mian ákaf-
lega vel eftir þessum árum á
Madagaskar.
svo áramigurslauist uim 314 kenn-
arastöður. Það var offraimleiðsla
á kiemmurum í Noreigi á þeim ár-
uim. Síðam fór ég í kieminianaskóla
fyrir hieymiarlaiusia. Þá fékk ég
aítvimmu. Þar voru ekki miargir
um boðið. Því stiarfi hiefi ég
geginit síðam og aldirei séð eftir
því. Fyrst var ég kenmiari við
Heyrnleysimgjaskólanin í Þráod-
hieimi og á þeirn 7 árum Lærði ég
hvað ég ættá ekki að gera við
kienmslu heymarliausra, Eftir það
var ég í 22 ár sfciólaistjóri, þar af
7 ár við Heymleysimigjaskólamm
í Holmiestramd.
LÍTIL SKÓLAHEIMILI —
EKKI STOFNANIR
— Hvað eru miairgir hieymleys
inigjasikólar i Noregi?
— Fjórir opinberir skólar og
svo hedmili fyrir heymiarlausa í
Anidebu, þar sem ég var í 16 ár.
Þar em bæði heymarlauis börm,
em að öðru leyti heilbrigð, og svo
í ammiam sta’ð heymarlaus böm
mieð aðra ágalla, svo sem trega
gtreimd, hediasköddum við fæð-
iinigu, hreyfihömluð bömn og
svo þau, sem eru alveg edmiamigr-
uð og bomast ekki í nieitt sam-
bamd við ammiað fólk. Eftir
miargra ára athuigum höfum við
bamizt að þeiirri máðurstöðu, að
við þurfum í Noregi skólia fyrir
35 slík böm, sem verður að
hjálpa sérstaklega.
— Vi’ð þess háttar hjálp haf-
ið þér þá rnest verið?
og hefur eytt starfsævinni í að kenna heyrnar
lausum í Noregi
Gísli Espolín Jónsson
heimilimu, siðam 20 og loks 30.
Nú eru þama 6 líitál heknili fyr-
ir 36 böm, sem öll eru heymar-
laiuis og hafa að auki aðra ágalia.
Þarnia kiomu börm, sem dæmd
Iböfðu verið ókieonmsluhæf.
— Með þeirn og starfimu síðar
hljótið þér að eiga gott efni í
æviisögu.
— Allir skrifa ævisögur. En
satt alð segja á ég segnlbands-
tæki og þegar konan mín er hjá
bamabömumium og ég einm
hleimia, þá lea ég ævisögumia mínia
inn á bandið — handa barna-
bömumium, ebki til útgáfu. Mig
dreymdi um að verða trúboðs-
læfcmir og þá gjamam á Madia-
gaskar. En vegmia fátæktar varð
ókfci af því. Á fyrri heimsstyrj -
aldarárumum og árumum þar á
eftir var fátækt mikil og atvinnu
leysd. Ég fór í búmaðarskóla, em
fékk ekbert að gera á því sviði.
Þá fór ég í kieminiarasfcóla og sótti
— Já, þama var ég þar til ég
var 58 ára gaimall, því þá var ég
orðdmm alveg útS'litimm. Þebta var
einibaskóli og kirkjuiskóli, sem
stofmiaður var af fyrsta morsba
prastimum fyrir hieymarlaiusa.
Við höfðum ebki mifcið fé og
fyrstu árirn varð ég líba að ferð-
aist um og halda fyrirleatra, til
að safnia peminigum til starfsins.
En þau 15 ár, sem ég var þama.
er dásamlegasti tími ævi mimm-
ar, því þar fékk ég að gera það
sem ég vildi. Þamnia fétok ég upp-
fylltan drauminm frá árunum í
Þrámdbedmi, um að fá að byggja
upp lit.il hieimili fyrir heymar-
lauisu börmim, em efcki hafa þau
í stórum stofnumum. Við byrj-
uðum smátt, höfðum aðeims 10 á
— Það hefur verið erfitt starf,
að ná til þeirma. Hvemiig vild-
uð þér fá að gera þetta?
— Fyrst verður að má burtu
óttamium, sem býr í þessium böm
um og byggja upp í staðinm ör-
yiglgi og freisiistilfiminiinigu. Sfðiam
er hæigt að byrja bemmislu, sem
beita þarf við öllium huigsan-
legum ráðum og aðferðum. Til
mín kom umigt áhuigafólk, sem
gerðist samstarfsmemm mínir og
öll reyndum við að fimmia aðferð-
ir og hjálpa á hvem þamm hátt
sem okfour diatt í huig. Ég komst
að því, að allar aðferðir væru
niauðsymlegar. Ef þalð gæti
hjálpað bömuinium, miumdi ég
gamig.a um með lamigam hala, eims
og góður maður sagði einu sinmi.
— Svo þér eruð því þá fyigj-
andi að miota iruerkjamiál?
— Já, tal, merki og hvað sem
er, til að ná til bamssálarinwar.
Oklkur fimmst rnálið létt, em fyrir
bamnisisál, sem ekki heyrir, er
óen/diamlega erfitt að skilja það.
Þessi orð, sem þýða margt í eimu.
valda til dæmís miklum erfið-
leifoum. Tökum orðið „síðam“,
fyrir lön/gu síðam, síðan á mamm-
imuim og svo framvegis.
— Þessi böm geta þá ebki átt
samleið með öðrum börruum í
sfoóla?
— Það er rétt að taka það
fraim, að nú er ég að tala um
heymarlaus böm, efcki heymar-
Við Reynimel
Til sölu er rúmgóð 3ja herb. Ibúð (2 saml. stofur og 1 svefn.)
á efri hæð I 3ja íbúða húsi við Reynimel. Er I góðu standi.
Snyrtilegt umhverfi. Suðursvalir. Útborgun kr. 700 þúsund,
sem má skipta.
Arni stefAnssoim, hdl.
Málflutningur. Fasteignasala
Suðurgötu 4. Simi 14314.
Kvöldsími: 34231.
dauf. Barn er sjaldan alveg
heymarlaiuist, en þeigar það með
stertou beymaintæfci grteiiinir e&íki
hljöðim eða fimmiur þau siem sárs-
autoa geignium heymartækið, þá
er það sem við böllium hieymar-
laiuist. Og ég verð alltaf reiður,
þegar ég heyri að demíba eilgi
þessum börnum í vemijutogam.
skóla. Þau geta ekiki náð sam-
bamdi við hin börmim og börn eru
oft grirnm. Okitoar reynsla er sú,
að aldred megi hemida Okkur að
gera slíikrt. Aftur á móti getur
verið gott að þau leitoi sér með
öðrum bömiuim. Við ver’ðum að
gera þarna greimiartmun. Sá
bliirudá er í saimbanidi við um-
hverfið og hamn geitur fyigzt
með, en sá sem er beymarlaus,
er alveig utan við. Ef ég ætti
áð eignast barnabam, sem yrði
bliint eðia hieymarlauist, þá vildi
ég 10 siimmium heldiur blimt bam
en edltft heyrnarlaust. Blinda barn
ið hefur veigna máisiins fullt sam-
bainid við aðra og á þau auðæfi
amdiamjs, sem gera því fært að
huigsa afistæðar huigisamir. Ég vil
táfca fram, að þarma er ég aö
bera sarruan við heymarlaust
bamn, sem ekkert hetfur lært.
— Ég trúi satt að segjia ekki á
niedma eina aðferð, hieldur Gísli
áfram og sagir okitour sögu af
gömlum mammi, sem var blindur
og diaufdumbur og ebki hafðd
verið í mieimu samibamdi við um-
heiimiirm fyrr en tótasit, seimt á
ævi hamis, að miá til hans geiginum
mierfcjiamál. — í bamaisikólamum
á maður ekítoi alltaf að ruotia
merfcjiamál, svo bömiim læri tal-
ið. Og þegar táton eru niotuð til
hjálpar, þá er mjög miikdlvæigt
að sfcilja vel orði'ð og hafa táton-
ið rétt myndað. Mér til mikillar
gleði, eru þeir famir að nota
táiton í toemnslu í heymnleytsiilngja-
skólumum, b.e. sem meðlhjálpar-
tætoi. Klutokutímia toeinmsla á
viitou í motfcum á tátonum er það
miminsta. En óg togg aftur
áherzlu á, að til að geta kiompóm-
erað með tájtonuim, verða memn
að sikilja orðin og kjiamia þeiraa.
Til áð útskýra nánar hvað
hamin á við, symigur Gísli sáim,
bæði með röddinmi og orðum og
um ledð mieð tákmium. Hemdurniar
á homium sýna jafnóðium hvað
hamm er að syngja um, svo að
jafmivel óþjálfaður fréttamaður
stoilur kijarnanm í því, sem hend-
urnar eru að túlfcia.
IÐNSKÖLAR FYRIR
HEYRNARLAUSA
— En hvemiig er háttað
toenmisliu fyrir heyrmiarlaiusa í
Noregi?
— Við höfum barmiastoóla fyrir
heyrnarlaus börn, svarar Gísli.
Og á e.Hir tekur svo við iðn-
skóli, bæði fyrir pilita og stúlk-
ur. Og nú orðið er hægt að velja
á milli allra iðngredinia, því heym
arlausdr geta lært allar iðmir,
rétt eimis og við. I Noreigi er eimm
af hieyroarlausu piltuiruum ofctoar
meira að segja í háskólamum.
Það er mjög gáf aður piltur, sem
er að tosa trúarbnaigðiaisiögu. Dótt-
iir mín er „túltour" fyrir toainm.
Hún er fyrsti túlkurimm fyrir
heyrnarlauiSa neona, sem ég veit
um. En flestir fara í iðmistoóla fyr
wöhlk-contact-linsen
HÖFUM BYRJAÐ MÁTUN OG ÚTVEGUN A
CONTACT - SJÓNGLERJUM
TlMAPANTANIR 1 SÍMA 11828 OG 23885.
GLERAUGNAVERZLUNIN OPTIK
Hafnarstræti 18,
fer frá Reykjavík miðvikudaginn 10. júní
kl. 14 til Leith og Kaupmannahafnar.
Farþegar mæti til skips klukkutíma fyrir
brottför.
H.f. Eimskipafélag fslands.
ir heymarlausa. Á eftir er þeim
hjálpað til að fá störf í verk-
smfiðj um og verikstæðum. Við
höfum ráðgjafa, sem fara með
þeim og aðstoða þá mieðam þeir
enu að komast imin í starfið og
toamia sér fyrir. Og þeitta fólb
fellur ótrúlega vel inn í um-
hverfið, eftir aið það er bomið í
faista viniruu.
— En hvað er gert fyrir heyrn
arlauisu um/glimigamia hér? spyr
Gísli og svarar sér sjálfur. —
Etóbert! Ég vildi ósba þeiss, að
hér yrði femginm ráðgjiafi fyrir
þá. I Osló böfum við tvo slíka
ráðgjafa og að aultoi pnest fyrir
heymarlaiuisia, siem veitir þeim
aðstoð. En ég er búimm að vera
hér í Heymleysingjaiskólanum
ytótoar í 8 daga og ég er ákaf-
toga hrifimin af því bve duiglegt
og goft starfsliðið er. Ég hefi séð
hvernig fólkið er við börruim og
það hefur verið miér til svo mdk-
illar gleðd að fylgjaist með því.
Og þið byrjið að tatoa bömim 4ra
ára, etoki 7, eirus og við gerum í
Noregi og það er mikill mumir.
Helzt þyrfti að byrjia að kemnia
þeiim 2ja til 3ja ára, em ekki er
auðvelt að koma því við. í svona
starfi má maður aldrai vera ör-
uggur rraeð sig og stærilátur. Mað
ur verður að gamga að því með
aiuðmjútou viðhorfi. Og það er
einimitt gert hér.
— Ég vona bara að yfirvöld
hér á íslaindi Skilji þetta, heldur
hann áfram. — í þessu má étoki
spara. Við miaguim aldred gtoymia
því, að þama eru böm, efcfci
hlutir. Ég fimm eninþá betur hve
mikilvægt það er, vegnia þesis að
á sínum tíma fétok ég allt, sam
éig ósbaði mér og taldi að við
þyrftum í Andebu, þar sem við
Ihöfðum okkar litlu fjölskyiiu-
heimili og skóla. Ég veit hvers
virði það er.
ALDREI MA GLEYMA AÐ
ÞETTA ERU MANNESKJUR
— En hvað gerið þér núna,
eftir að hafa hætt Skólaistjórm?
Og hvemiig stendur á íslairuds-
förinmi?
— Ég held fyririestra fyrir
benmiaraefnim í skólanium fyrir
heymley siragj aikenmiara. Ég hefi
sjálfur reynt svo rraargt, sem
gagntogt er í þesisu starfi. Og
ég hefi reyndar frá upphafi flutt
fyrirles'tra með starfimu. Eimu
sinini var éig á slíku ferðalaigi
og lét þá þau orð falla við fólk-
ið, sem þar var, að mdg liamigaði
til þess eins að flá að fara tvær
ferðir áður em ævimirm lyki, til
fæðim/garstaðarims á Madiaigasfoar
og til lamids forfeðra mmma, ís-
lainds. En til þess þyrfti ég að
kymmiasf auðmgum milljónera. Og
svo númia, eftir að ég var setztur
í toelgan stedm með lítil eftirlaium,
féikk ég allt í einu bréf frá kiomu,
sem bafði heyrt um þeissi um-
rraæli, og húrn spurði hivort hún
mætti ekki bjóða otokur hjón-
urnium farmiða til Islamds. Ég
hélt að við muinidium búa hór á
toóteli. En svo fébk ég bréf frá
HeymileysiimjgjaiStoólamum iw að
okkur væri veitoomdð að búa þar.
Og ég hefi verið svo hrifinn af
því, að fá að kymmast homum og
f jitoimu hér.
Þetba er síðasti skóladiagurimm
og bömim í Heyrmlieysdinigjaákól-
aniuim eru að búa sig umdir að
fara hedm. Þrjú þeirra tooma inm
og það er auðöéð að þau hafa
eiignazt vin í Gísla. Hamm grípur
pemimig úr vasa símum og lætur
hainm hverfa. Svo dragur hamn
pemimiginm ijpp úr vösium krakk-
anrnia og úr hárinu á blaðámiamm-
imiuim, við ir'kinr fögnað barn-
anma. — Þdta er góður leikur
til að kounast í samb.md við
bömin, þegar ékki er hægl að
tala þau til, segir Gísli. Og tvær
af toemr.duko'iu'i um, þær Ragna
Þórðardóittir og María Kjéid, siern
'hafa verið miememidur hans 1
Qsló, seigja, að hamin hafi ein-
stakt lag á að ná til barnanna.
— Jag er sa skræktoelig glad
i de döve, segir Gísli. Mér þykir
svo hræ'ðilega værnt um heym/ar-
laiuisa, því þeir veiða svo glaðir
þegar maður nær því að geta
talað við þá. Þeir ibafa svo mikla
þörf fyrir það. Og aldrei má
gleyima 'því, að þetta eru MANN-
ESKJUR!
E. Pá.